Ministerie blokkeert fusie in Tilburg

Sinds de invoering van de Wet fusietoets in het onderwijs heeft de adviescommissie 29 aanvragen voor fusies behandeld. Er zijn inmiddels tien besluiten genomen, waarvan twee negatief: één in het primair onderwijs en één in de bve-sector.

De twee afwijzingen vielen allebei in Noord-Brabant op de mat. Het roc Eindhoven mag niet fuseren met het roc Ter AA in Helmond. En in Tilburg blokkeerde het ministerie de beoogde fusie van de stichtingen Xpect Primair en SKOTZO.
De afwijzing van de roc-fusie komt overeen met de uitgangspunten van de fusietoets: er zou na fusie nog maar één aanbieder van middelbaar beroepsonderwijs overblijven in de regio. Dat wil het ministerie niet, de keuzevrijheid van ouders en leerlingen moet gegarandeerd zijn, is het uitgangspunt. Dat lijkt in Tilburg wel het geval, maar toch adviseerde de commissie hier ook negatief.
Hij vindt de afwijzing ‘uiterst merkwaardig’, zegt Hans van Daelen, voorzitter van het college van bestuur van Xpect Primair, waaronder twintig katholieke basisscholen (6400 leerlingen, 600 personeelsleden) vallen. De voorgenomen fusie was een initiatief van Stichting Katholiek Onderwijs Tilburg Zuid-Oost (SKOTZO), met vijf scholen, 1200 leerlingen en 140 personeelsleden. Van Daelen: “We voldeden aan alle eisen. De beide GMR-en hebben ingestemd, de wethouder is akkoord, we bleven als stichting onder de 50 procent van het totaal aantal scholen in Tilburg. Volgens ons waren er absoluut geen belemmeringen voor de fusie.” Toch oordeelde het ministerie dat de financiële positie van SKOTZO een fusie niet noodzakelijk maakte en dat de keuzevrijheid van ouders in Tilburg in het geding kwam. Xpect Primair zou na de fusie 45 procent van alle Tilburgse scholen onder zijn hoede hebben, en 70 procent van het katholiek basisonderwijs. Van Daelen: “45 procent was al een eind in de richting van 50 procent, werd ons gezegd. En die 70 procent, dat is een verlegging van de criteria. Dat is nooit aan de orde geweest.”
Bovendien, zegt hij, het zijn allemaal onderling verschillende scholen met diverse onderwijsconcepten, en variërend van bijna helemaal ‘wit’ tot bijna helemaal ‘zwart’. “We respecteren de eigenheid van onze scholen. Dat verandert niet door een fusie.” En wat die financiële noodzaak betreft: “De commissie gooit van alles door elkaar. De opheffingsnormen in Tilburg liggen heel anders dan op het platteland.”

Vrijwilligers
SKOTZO wilde graag fuseren, zegt Jaap van Loon, voorzitter van het bestuur. “We zien aankomen dat we financieel in slechter weer terechtkomen. We hebben al jaren een personeelsstop en er moeten nog meer fte’s uit. De groepen worden groter, sinds de invoering van de lumpsum krijgen we de zaak bijna niet meer rond. We hebben nu 140 personeelsleden en een bestuur dat helemaal uit vrijwilligers bestaat. Maar we merken dat zo’n vrijwilligersbestuur eigenlijk niet meer vol te houden is in deze hectische tijden. Het kost zó veel tijd, dat is niet normaal.” Bij het zoeken naar een partner lag Xpect Primair het meest voor de hand. “Ook op katholieke grondslag en met een sturingsfilosofie die bij de onze paste: veel vrijheden voor de scholen, zonder dat alles vanuit het bovenschools management wordt opgelegd.” Hij is geschokt door de afwijzing, zegt Van Loon. “Hoezo hebben ouders straks geen keuzevrijheid meer in Tilburg? Ouders kiezen op grondslag, kijken naar een school in de buurt, naar de kwaliteit en de populatie. Ik denk niet dat ouders kijken of er SKOTZO of Xpect Primair boven staat. Dat weten de meeste ouders helemaal niet.”
Van Daelen: “Het gaat ons er niet om dat we groter willen worden. SKOTZO deed een beroep op ons. Wij hadden intern al jaren eerder vastgesteld dat we niet minder leerlingen dan 5000 en niet meer dan 10.000 willen hebben. Met de 1200 van SKOTZO erbij zaten we daar nog prima tussenin. Het zit mij echt dwars dat we nu zo negatief worden benaderd. Ik word als professioneel bestuurder in een kwade hoek gezet. Alsof we iets wilden doen wat niet goed is. SKOTZO had zorgen over de toekomst en zocht een partner. We worden in de hoek gezet alsof we onszelf willen verrijken en vergroten, maar met SKOTZO haalden we heus geen rijke partner binnen.”

Herpakken
Er is de afgelopen jaren al heel wat werk verzet, in de veronderstelling dat de twee stichtingen zouden fuseren, zegt Van Daelen. “SKOTZO werkte met locatiedirecteuren en twee bovenschoolse managers, wij met integrale schoolleiders. Zij hebben hun organisatie aangepast aan de onze, dus er moest wel het een en ander geregeld worden in de personele sfeer: er zijn directeuren opgeleid, een directeur van hen is naar ons overgegaan. We hebben er heel wat tijd en geld ingestoken om alles zo goed en transparant mogelijk te regelen.”
Bij SKOTZO moeten ze zich echt herpakken, zegt Van Loon. “Wie wil er nog door van ons bestuur? En de cijfers zijn helaas niet veranderd, dus de organisatie moet aangepast, er moet worden gesneden.” Er was nog één bovenschools manager die tot de fusie ‘op de winkel zou passen’. De afspraken bij het administratiekantoor en de notaris waren al gemaakt. Jaap van Loon: “Ik vergelijk het maar met een huwelijk. Je staat samen voor het altaar en dan zegt de priester: ‘Nee, dit gaat niet door’.”
Beide bestuurders noemen de argumenten voor de afwijzing ‘niet sterk’, en ze beraden zich over een beroepsprocedure. Het is vooral een kwestie die op bestuursniveau speelt, merkt van Loon: “Het personeel is gefocust op de dagelijkse praktijk en dat hadden we goed geregeld, er gingen geen banen verloren. Dan vinden mensen het wel best, merk ik. Maar nu krijgen we bij SKOTZO toch te maken met gedwongen mobiliteit.”