Wij werken met dezelfde zak geld als andere scholen

Een vroege 1 aprilgrap? Dat dacht schooldirecteur Lidwien Kok, toen ze eind maart vernam dat Maurice de Hond en drie onderwijsspecialisten volgend jaar augustus in Nederland willen starten met drie à vier nieuwe basisscholen: de Steve Jobsscholen in Amsterdam en enkele andere gemeenten.

Lidwien Kok was verrast, omdat ze haar eigen, bestaande Sterrenschool in de plannen van Maurice de Hond herkende. Sinds januari vorig jaar runt zij in Zevenaar een school die ook in de zomervakanties open is en waar kinderen op werkdagen tussen 7.00 en 19.00 uur terecht kunnen.
Buiten een beperkt aantal vaste uren rond de middag kunnen ouders hun kinderen er brengen en ophalen wanneer hun dat het beste schikt. De Sterrenschool wil persoonlijke talenten van leerlingen centraal stellen, ouders intensiever betrekken bij de school, kinderen klaarstomen voor de 21ste eeuw en vooroplopen in de toepassing van nieuwe (computer)technologie. Dergelijke grootse ambities zijn óók herkenbaar in het initiatief van De Hond.
De nadruk op lezen, rekenen en taal is een van de weinige punten waarin de school in Zevenaar scherp verschilt van het Amsterdamse concept. Kok luisterde naar De Hond en dacht: “Ik vind het geweldig zo'n initiatief, maar wat jij wil, dat doe ik al bijna anderhalf jaar.”
“De Sterrenschool is een mooi voorbeeld van vernieuwing in het basisonderwijs”, reageert Maurice de Hond desgevraagd. “Onze aanpak omvat dezelfde elementen, maar onze aanvliegroute is wat anders.”
Op de Sterrenschool in Zevenaar liggen de iPads die de Steve Jobsschool straks een prominente plaats wil geven, nu al in elk klaslokaal. In groep 4-5-6 gebruiken kinderen ze om op een speelse manier tafels te oefenen. In groep 1-2-3 lossen kleuters op de iPad logische puzzels op of ze gebruiken de tabletcomputer om met hun wijsvinger vormen, letters en cijfers over te trekken.

Beperkingen
Vanaf acht uur druppelen kinderen langzaam binnen in een ruim bemeten klaslokaal. Dit ‘atelier’ heeft glazen schuifdeuren en een enorme vide met thematisch ingerichte speelhoeken. Kinderen kleien of raadplegen hun weektaak en gaan dan aan de slag in hun werkschrift van de methode Veilig leren lezen.
De iPads zijn in trek, maar meteen wordt duidelijk dat we hier niet te maken hebben met educatief wondermateriaal. David (4) drukt met zijn wijsvinger willekeurig op twee plaatjes van de app Rompompom. Het is de bedoeling om een plaatje en een detail daaruit aan elkaar te koppelen, maar David blijft gokken, zonder hulp en zonder succes.
Lidwien Kok is enthousiast over de iPad, maar ze waarschuwt ook voor de beperkingen. “Bijna alle methodemakers gebruiken nu software die geschreven is in Flash (een computerprogramma dat animaties en filmpjes afspeelt, red.). Flash werkt niet op de iPad.” Leermateriaal dat wél geschikt is voor de tabletcomputer van Apple komt volgens Kok mondjesmaat op de markt. “Uitgevers durven niet”, zegt zij. “Ze zijn bang dat ze met hun eigen producten concurreren en nooit meer de inkomsten halen die ze nu verdienen.”

Iets te kiezen
Op de Sterrenschool zijn een draadloos netwerk, een joekel van een digibord en vier à vijf gloednieuwe Apple-notebooks belangrijker dan de iPads. Jara (6) is in de onderbouw al om 8.00 uur aan het werk. Ze schrijft met opeengeperste lippen tussen de lijntjes op het digibord: strik strak struik. “De lussen mogen ietsje langer”, zegt juf Marjolijn Wijnja.
Even later komt Puk (6) binnen. Ze logt zelfstandig in op een notebook en maakt optel- en aftreksommen waardoor langzaam een plaatje van een leeuwenkooi in een dierentuin verschijnt. Hulp van de juf heeft ze niet nodig.
De Sterrenschool ligt in een onafgemaakte nieuwbouwwijk in het oosten van Zevenaar. De leerlingen, iets minder dan tachtig, komen ook uit dorpen in de wijde omgeving, vertelt Kok. “De andere scholen in Zevenaar lijken allemaal op elkaar”, legt ze uit. “Hier hebben mensen iets te kiezen.”
Op hoge stoelen – barkrukken met een leuning – zitten de kinderen aan hoge grenenhouten tafels. De gedachte is: zo hoeven ze niet omhoog te kijken als een leerkracht naar hun tafeltje loopt. Glazen schuifpuien zorgen ervoor dat lokalen makkelijk met elkaar verbonden kunnen worden. Aan het begin van de les dragen de kinderen een laatje met hun eigen spullen de ‘ateliers’ binnen: klaslokalen die speciaal zijn ingericht om te rekenen, lezen of schrijven.
In het rekenlokaal maakt rekenjuf Mariëlle Roerdinkveldboom kinderen uit groep 4 en 5 enthousiast met tafelsommen op het digibord. Virtuele ballonnen met foute en goede antwoorden stijgen op. Eén kind staat voor de klas en moet de juiste ballon kapotprikken voordat hij aan de bovenkant van het scherm verdwenen is. “Kom op”, zegt juf Mariëlle. “We gaan die duizend punten halen.”
Steeds sneller stijgen de ballonnen op. De kinderen wisselen elkaar één voor één af voor het scherm. Soms weet het kind bij het digibord als eerste het antwoord, meestal volgt het de aanwijzingen van de enthousiast roepende klas. Bijna iedereen doet mee.

Ballenbak
Amerikaans en Nederlands wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat investeringen in computers vaak nauwelijks een gunstig effect hebben op de leerresultaten. De Sterrenschool is volgens Kok te jong om de gunstige effecten van computergebruik hard te kunnen maken, maar ze gelooft er heilig in. “Ik zie wat games bij kinderen losmaken. Maar je hebt er alleen iets aan als je weet waar een kind zich bevindt op een leerlijn. Dan kun je een computerprogramma kiezen dat voor dat kind op dat moment het meest geschikt is.”
Nu nog gebruikt de Sterrenschool standaard reken- en taalmethoden, maar Kok wil daar zo snel mogelijk vanaf. “Als we voldoende flexibele leermaterialen ontwikkeld hebben, dan hebben we die dertig boeken op de plank niet meer nodig. Het is nu al zo dat we niet de leerlijnen uit de methode volgen. De leerkracht heeft de leerlijnen in haar hoofd en gebruikt als het zo uitkomt een hoofdstuk uit de methode.”
Volgens Kok bestaat er een groot gebrek aan goede data over educatieve spellen die via internet beschikbaar zijn. “Met andere scholen proberen we die informatie samen te brengen in een digitale ballenbak. Een deel van die informatie zullen we delen, maar niet alles. Wij krijgen hier teams op bezoek van scholen die met sluiting bedreigd worden en die ons vragen of ze al onze documentatie kunnen inzien. Dat feestje gaan we niet vieren.”

Openingstijden
Kok denkt dat er meer redenen zijn, waarom het Sterrenschoolconcept in Amsterdam niet zomaar nagevolgd kan worden. Eén ervan is bestaande wet- en regelgeving. Voor onderwijs in vakanties, zoals de Steve Jobsscholen dat willen gaan bieden, is ontheffing nodig van de Wet onderwijstijd. Dat bevestigt Regioplan-directeur Peter Krooneman, leider van een proefproject waarin nu zeven (en vanaf augustus 2012 tien) scholen experimenteren met ruimere openingstijden. “Voor andere scholen zijn er geen mogelijkheden om met andere onderwijstijden te gaan werken”, zegt Krooneman. “De Steve Jobsscholen gaan tegen problemen oplopen. Dat is zeker.”
Maurice de Hond reageert desgevraagd: “We zijn met de relevante spelers in het veld in gesprek om er toch voor te zorgen dat wat we willen ook feitelijk kan.”

Elitair?
Het tentvormige gloednieuwe schoolgebouw van de Sterrenschool is betaald door de gemeente Zevenaar. Elke klas is voorzien van gloednieuwe computers en de nieuwste iPads. Een elitaire school? Geen sprake van, vindt Kok: “Wij werken met dezelfde zak geld die ook andere scholen ter beschikking hebben. Maar ik ben wel een ondernemer. Als ik MacBooks koop van Apple, dan zorg ik dat ik daar een mooie prijs voor betaal. Ik heb nog nooit de prijs betaald die aan een product hangt. En als wij een speciaal ingericht leerlingadministratiesysteem nodig hebben, omdat we werken met flexibele lestijden, dan ga ik daarover praten met de mensen van Parnassys. In ruil daarvoor helpen wij met de ontwikkeling van producten en ik gebruik mijn netwerk om een goed woordje voor ze te doen.”
Kok ontmoet regelmatig collega's die vinden dat een schooldirecteur zich niet zo veel met commerciële zaken zou moeten bezighouden. “Hallo, ik heb hier een toko te runnen”, zegt ze dan. Voor mensen die bezorgd zijn over de zeer flexibele arbeidstijden op de Sterrenschool heeft ze weinig begrip: “Je moest eens weten hoe graag de mensen hier willen werken. Leerkrachten zijn blij dat ze eens een week vrij kunnen nemen buiten de reguliere schoolvakanties. Met onze roosters sluiten we aan op het bioritme van de kinderen. Maar je hebt ook leerkrachten die liever een uurtje later beginnen.”

{kader}
Sterrenscholen

De Sterrenschool is een concept dat in de afgelopen jaren is uitgewerkt door een groep mensen met ervaring in het onderwijs. In 2008 en opnieuw in 2010 (Sterrenschool 2.0) beschreven zij hun ideale school: die houdt rekening met de werktijden van tweeverdieners, laat kinderen leren in hun eigen tempo en op hun eigen manier, omarmt ict, combineert school en kinderopvang onder één dak, zorgt voor binding met de buurt en stelt goede prestaties op het gebied van rekenen, lezen en taal voorop.
Voor de Sterrenschool in Zevenaar heeft directeur Lidwien Kok zich ook laten inspireren door voorbeelden uit Scandinavië: “Je ziet daar overal integrale kindcentra, waarin school en kinderopvang onder één dak samenkomen.”
In Nederland zijn Sterrenscholen opgericht in Apeldoorn en Hoofddorp. Per 1 augustus van dit jaar komen er drie nieuwe bij in Almere, Ermelo en opnieuw Apeldoorn.

{kader}
Steve Jobsscholen

De Steve Jobsscholen zijn een initiatief van Maurice de Hond en enkele onderwijsexperts. Voor een optreden in het televisieprogramma De wereld draait door nam de ondernemer en opiniepeiler eind maart zijn bijna driejarige dochter mee. Voor haar wil hij een school die nieuwe technologie omarmt, met name de iPad.
De Hond wil een school starten die 52 weken per jaar open is en waar kinderen van 08.00 uur tot 18.30 uur terecht kunnen. Hij wil ouders de school binnenhalen om te vertellen over hun werk en hun hobby's en apps selecteren die voor kinderen geschikt zijn om te leren.
De Steve Jobsscholen zullen alleen klassikaal werken als kinderen een presentatie moeten geven, op excursie gaan, zingen of spelen. Maurice de Hond en zijn mede-ondernemers willen per 1 augustus van start met nieuwe basisscholen in 3 à 4 Nederlandse steden. In eerste instantie richten de scholen zich op kinderen van 4 tot 6 jaar, maar uiteindelijk is het ook de bedoeling om scholen op te richten voor de hogere groepen en zelfs middelbare scholen.