blad nr 20
16-12-2011
auteur T. van Haperen
Column

Kotsend op weg naar 2012

We hebben er weer een. Een politicus die doet wat leraren echt niet willen. Halbe Zijlstra is de naam. Deze staatssecretaris gaat de prestatiebeloning invoeren. Daarmee voegt hij zich in het rijtje Netelenbos, Wallage, Ritzen en Deetman. Ook zij duwden leraren een gifcocktail van zinloze veranderingen door de strot. Gevolg: de kwaliteit van het onderwijspersoneel daalde, en de prestaties van leerlingen holden achteruit. De commissies Rinnooy Kan en Dijsselbloem bevestigden deze neergang in 2007. Drammerige politici, bedankt.
Maar Zijlstra ontkent dit verleden, ligt op ramkoers en kondigt drie experimenten met de prestatiebeloning aan. Een roc in Zeeland, een groep basisscholen in Amsterdam en een bestuur voor voortgezet onderwijs in Noord-Holland doen de aftrap. Tot 2015 is hiervoor 80 miljoen euro beschikbaar. De Erasmus Universiteit en het Centraal Planbureau gaan het proces wetenschappelijk volgen. Maar waarom? De uitkomst is al bekend. Vanaf de jaren negentig groeit het aantal onderzoeken naar prestatiebeloning, allemaal enerzijds-anderzijds-geleuter. Overtuigend bewijs voor een verband met de prestaties van leerlingen ontbreekt. Logisch, want een paar tientjes per maand extra heeft geen effect op ingesleten gedrag in de klas. Prestatiebeloning maakt leraren niet beter, ze gaan hooguit foezelen, konkelen en frauderen om dat gratis geld binnen te halen. Jij en ik zeggen daarom: trap de slechte leraren eruit, betaal de goede fatsoenlijk en speel ze niet tegen elkaar uit.
Landenvergelijkend onderzoek naar kwaliteit heeft het ook nooit over prestatiebeloning, maar laat wel iets anders zien. The Economist schreef daarover in september. Het onderwijs in toplanden rust op vier pijlers. Letterlijk: ‘handing power back to schools; a focus on underachieving pupils; a choice of different sorts of schools; and high standards for teachers.’ Met andere woorden: leid goede leraren op, die doen het werk, met elkaar, op hun manier. En kijk nou, hier zijn jij en ik het volmondig mee eens.
Maar in Nederland negeren ijdele politici en bestuurders praktijkargumenten en onderzoeksfeiten, zij willen coûte que coûte hun punt scoren, ten behoeve van de eeuwige herinnering… aan zichzelf. En ja, deze drijfveer is zo oud als de mensheid. Maar waar zijn de leraren die het machtsevenwicht herstellen? Wanneer zijn de stakingen in Amsterdam, Zeeland en Noord-Holland? Zie hier het drama van het Nederlands onderwijs, het dedain jegens de werkvloer kan ongestraft regeren. En weet je wat het ergste is: elke keer die leugens in de krant, over hoe belangrijk wij zijn, de spil van het onderwijs, het gezag moet terug, bla, bla, bla. Terwijl in werkelijkheid de koopkracht daalt, de klassen groter worden, de vakanties korter, het aantal verplichte lesuren omhooggaat en de bestuurlijke bureaucratie het budget afknijpt ten behoeve van de heilige reserves. Top of the bill krijgen jij en ik die prestatiebeloning als een bedorven taart in het gezicht uitgesmeerd. Wat rest na deze vernederingen is ontsnappen. Met Spinvis zing ik: ‘Begin de dag met tequila, dan gaat het randje er een beetje af en doet het niet meteen zo zeer.’ Kotsend strompel ik 2012 in.