Het vakgilde, de missing link tussen onderwijs en praktijk

Het vakcollege biedt een doorlopende leerlijn tussen vmbo en mbo om schooluitval tegen te gaan en leerlingen meer praktijkuren te bieden. De grootste uitval deed zich voor op het moment dat leerlingen zelf op zoek moesten naar een leerwerkbedrijf om praktijkervaring op te doen. Het vakgilde wil met een digitale banenmarkt dat gat vullen.

Trots verwijst vakgilde-directeur Michael Ammerlaan naar het regeerakkoord. “Het kabinet gaat vakcolleges stimuleren, kijk maar op pagina 32.” Inderdaad staat op die bladzijde dat ‘het vmbo-mbo2-experiment structureel wordt voortgezet en uitgebreid waardoor meer ruimte ontstaat voor vakcolleges’.
De vakcolleges techniek, waaraan het kabinet refereert, zijn twee jaar geleden opgericht voor leerlingen die graag met hun handen werken. Ze bieden meer praktijkuren dan reguliere (v)mbo-opleidingen en hebben een ononderbroken leerlijn van zes jaar. Er zijn nu vijftig vakcolleges techniek en er komen acht vakcolleges zorg aan.
Onlangs werd het vakcollege uitgebreid met het vakgilde: een digitale banenmarkt voor leerwerkbanen, bijbanen, vakantiewerk en vaste banen. In hun vierde jaar lopen leerlingen een stage bij een bedrijf en in het vijfde en zesde jaar hebben ze een leerwerkbaan volgens de beroepsbegeleidende leerweg: vier dagen werken en één dag naar school. Het vakgilde brengt leerlingen, bedrijven en scholen met elkaar in contact en moet het zo makkelijker maken een stageplaats of leerwerkbaan te vinden.
Leerlingen sluiten met het vakgilde een contract af met een baangarantie. “De uitdaging om een passende baan te vinden ligt vervolgens bij ons”, zegt Ammerlaan. Naast een baangarantie biedt het vakgilde als voordeel dat het leerlingen standaard voor vijf dagen betaalt. “Nu verdienen ze op de dag dat ze naar school gaan over het algemeen niets. We betalen meer dan het minimumloon: het ABU-loon (uitzendkrachten-cao) plus een euro. Ook betalen we het schoolgeld en het boekenpakket voor ze”, kondigt Ammerlaan aan.
Simon Kent, schoolleider bij het Haagsch vakcollege, juicht de komst van het vakgilde toe. “Tot dusverre was het vaag hoe scholen de toegezegde baangarantie vorm zouden geven. Dankzij het vakgilde kunnen scholen die belofte waarmaken”, verwacht Kent. De school stuurde de cv’s van vijf vierdeklassers aan de elektro-opleiding naar het vakgilde, waarna de organisatie stageplekken regelde. Omdat die opleidingen momenteel enorm populair zijn, is het voor het stagebureau vrij lastig voldoende stageplekken te vinden, vertelt Kent. “Docenten spreken soms wat minder de taal van het bedrijfsleven. Het praat makkelijker als mensen de organisatie en het vak kennen.”

Financieel voordeel
Het tegengaan van voortijdig schoolverlaten is een belangrijke reden voor de oprichting van het vakgilde. Veertig procent van de leerlingen valt uit tijdens de zomer dat ze de overstap van vmbo naar mbo maken. Ze stoppen met school omdat ze zelf een leerwerkplek moeten zoeken en daar niet in slagen, legt Ammerlaan uit. Het vakgilde wil een eind maken aan dit zogeheten zomerlek. “Dit verloop is ongewenst. Idealiter brengen we het percentage terug naar nul door alle partijen online bij elkaar te brengen.”
Kent denkt dat de uitval zou kunnen verminderen als zijn leerlingen beter weten waar ze solliciteren. “Ze gaan nu vaak naar een leerwerkplek zonder inhoudelijk te weten wat voor bedrijf het is. Een leerling die bij een bedrijf zit dat hem past, blijft langer in de schoolbanken en is gemotiveerder om zijn opleiding te voltooien.”
Het vakcollege heeft financieel voordeel bij het vakgilde. Als onderwijsinstellingen mogen ze wettelijk geen winst maken. “De ontwikkeling van het vakcollege wordt nu betaald uit giften, sponsoring en startsubsidies. Daar komt een eind aan.” Daarom is door uitzendorganisatie USG People, waar Ammerlaan voor werkt, een profittak bedacht. “Door een deel van de opbrengsten van het vakgilde naar de vakcolleges te laten terugvloeien, maken we de financiering duurzaam”, verklaart hij.
De tarieven liggen voor bedrijven lager dan ze nu zijn, zegt Ammerlaan. De winst zit hem in de digitalisering en de grotere aantallen. “Daardoor kunnen we veel efficiënter werken tegen lage kosten”, zegt Ammerlaan. De digitalisering scheelt ook de scholen een hoop administratieve rompslomp. Schoolleider Kent: “Nu moeten bijvoorbeeld vier partijen stagecontracten ondertekenen. Als dat via het vakgilde digitaal kan, scheelt het een hoop werk.”

Van de zotte
De website van het vakgilde is meer dan een digitale banenmarkt. Er komt een online community waar leerlingen, ouders, docenten, opleidingsbedrijven, leermeesters, uitzend- en detacheringsorganisaties elkaar kunnen vinden. “Op een Hyves-achtige manier, met foto’s, vrienden en de mogelijkheid om elkaar berichten te sturen. Leerlingen kunnen ervaringen uitwisselen. Cijfers worden online bijgehouden zodat ouders mee kunnen kijken met de resultaten en meer betrokken zijn bij hun kind”, vertelt de vakgilde-directeur.
Via de community treden leerlingen toe tot het gilde. “Het is een levenslang lidmaatschap. De leerling van vandaag is de leermeester van morgen.” Kent denkt dat de community een goed idee is. “Dat past bij de generatie die nu opgroeit.”
De situatie op de arbeidsmarkt maakt het vakcollege en vakgilde noodzakelijk. Door vergrijzing en ontgroening is een enorme kloof ontstaan tussen vraag en aanbod naar vaklui. “In Zuid-Holland Zuid zit bijvoorbeeld 37 procent tussen vraag en aanbod. Dat is van de zotte. Wij willen continuïteit creëren voor de bouw en kwalitatief goede vaklieden als metselaars en timmerlieden garanderen.” Jaarlijks wil het vakcollege 5000 technici afleveren en in de zorg gaat het om tienduizend leerlingen per jaar.
Ammerlaan vindt dat bedrijven zelf ook moeten investeren in het arbeidspotentieel van de nabije toekomst. “Bedrijven moeten hun verantwoordelijkheid nemen en zorgen dat er meer leerwerkbanen komen.” Kent bevestigt dat er een enorm probleem ontstaat als er niet tijdig in jongeren wordt geïnvesteerd. “Ik ben blij dat er bedrijven zijn die ondanks de economische crisis willen investeren in het opleiden van nieuwe vaklieden. Die noodzaak blijft aanwezig.” Een tijdje geleden bezocht hij met een klas werklui die een stenen dijkbeschoeiing aanlegden. “Er zijn nog maar een paar mensen in Nederland die dat kunnen en dat probleem geldt voor meer vakken. Het vakcollege leidt nieuwe vaklui op.”