Middelbare scholen tevreden over ckv

De onderwijsvernieuwingen in het voortgezet onderwijs brachten niet alleen grotere zelfstandigheid, maar ook een nieuw vak: culturele en kunstzinnige vorming (ckv). Voor alle havo- en vwo-scholen al sinds vorig jaar verplicht en nu ook ingevoerd op een deel van de vmbo-scholen. In Rotterdam en Haarlem blijkt het naar ieders tevredenheid te draaien. Hoewel niet elke leerling er echt van overtuigd is dat hij wat leert: ³Ckv wordt niet zo serieus genomen, het is een vak erbij.²

Geritsel met tijdschriften, scheurende bladen, druk knippende scharen. ³Mag ik jouw Wehkampgids even², roept een leerling. ³Dat zal mijn moeder niet zo leuk vinden, ik heb hem gewoon van de mat geplukt², bedenkt een meisje zich wat laat. ³Meneer, Stefan heeft een pretpakket meegenomen, negen erotische plaatjes voor twee², doet een jongen lacherig. Klas vier-havo van het Emmauscollege in Rotterdam is bezig met ckv. De opdracht is een collage te maken naar aanleiding van het thema helden. Cora Nans is al klaar. Een man met een beetje sullige uitdrukking op zijn gezicht kijkt vanuit een kamer met een ladder naar een vrouw boven een regenboog. ³Ik heb gekozen voor een antiheld, een held op sokken eigenlijk. Het gaat om één held, er moest een persoon centraal staan. Mijn held op sokken kijkt in zijn dromen naar een mooie vrouw², legt Cora uit.
Ckv werkt meestal met thema¹s, vertelt Thom Tullenaar, kunstcoördinator op het Emmauscollege. ³De vier-havo-groepen zijn nu bezig met het thema helden. Veel voorstellingen en films draaien om een held of een antiheld, met James Bond als voorbeeld van een overdreven heldhaftig iemand.² Mariska van de Wal (15) is bezig met het uitknippen van plaatjes, haar held is momenteel Ronaldo. ³Of eigenlijk is het meer een idool. Een held redt iemand anders, een idool is eerder een artiest, iemand die bekend is. We krijgen ook uitleg welke eigenschappen fictieve helden hebben en we moeten later een kort verhaal voor een film of toneel maken. Het is een leuk vak met leuke dingen om te doen, maar ik geloof niet echt dat je er heel veel van leert. Ik ga wel vaker naar de film, maar eigenlijk nooit naar toneel of concerten, dus is het wel leuk om dat een keer mee te maken.²
Ckv bestaat uit vier onderdelen: het bezoeken van culturele activiteiten, kennis van kunst en cultuur, praktische activiteiten en het kunstdossier. Onder kennis van kunst en cultuur valt bijvoorbeeld ook de collage over helden. Maar op het Emmauscollege ligt de nadruk op de culturele en praktische activiteiten. ³Na vorig jaar luidde de conclusie dat leerlingen het prettiger vinden de theorie binnen een praktische opdracht op te doen², verklaart Tullenaar.

Eén film
Voor de culturele activiteiten kunnen de leerlingen in overleg met de kunstmentoren kiezen wat ze willen. Het is alleen de bedoeling dat ze niet meer dan één keer naar dezelfde soort activiteit gaan, dus maximaal één film. De havo-leerlingen bezoeken zes activiteiten en vwo-leerlingen tien. De activiteiten moeten een Œzekere diepgang en culturele waarde hebben¹. Leerlingen kunnen kiezen uit film, beeldende kunst en architectuur, muziek, podiumkunsten (toneel, musical, dans en cabaret) en wereldliteratuur. Ook de activiteiten binnen school tellen mee. ³Het schooltoneel, de debating-avond, de bandjesavond, ze mogen het allemaal voor ckv aftekenen.² Na afloop van een bezoek aan een culturele activiteit leveren de leerlingen een verslag in. ³Dat kan een beeldend verslag zijn, maar ook een gesprek of een geschreven verslag.²
In de praktische activiteiten zijn de verschillende culturele disciplines terug te vinden. Zo kunnen de leerlingen kiezen voor bijvoorbeeld de smartlap, een cursus levensliedgeschiedenis, met een analyse en uiteindelijk de opdracht zelf een smartlap te schrijven. Leerlingen kunnen de film ŒLola rennt¹ analyseren of de held in de schilderkunst zoeken. Film mag zich in de grootste belangstelling verheugen. Wereldliteratuur is het minst populair. ³Het lezen van een boek is sowieso niet erg populair, bovendien lezen vwo-leerlingen al heel veel en dan komt er ook nog eens een boekverslag achteraan.²
Het kunstdossier heeft het Emmauscollege beperkt gehouden, dat bestaat simpelweg uit de gemaakte werkstukken en opdrachten. Vorig jaar was het niet te doen. De leerlingen dreigden bijna te bezwijken onder de werkdruk, vandaar dat we de eisen net als de meeste scholen wat hebben aangepast. De havo moest vier activiteiten bezoeken en het vwo zes. Dertig procent van de leerlingen heeft het vak vorig jaar niet gehaald, dus die komen nog steeds zo nu en dan hier binnen om opdrachten in te leveren. Sommigen hadden totaal geen interesse, maar dat is een minderheid. Op het moment dat ze hun verslag af hebben, zijn de meesten toch wel heel trots. De stugge negatievelingen gaan een keer overstag, ze vergen alleen extra tijd. Aan de andere kant heb je er ook die er echt voor gaan, dan krijg je verslagen van tien kantjes², lacht Tullenaar.

Stom vak
Leerlingen vinden het niet altijd makkelijk een idee te krijgen wat er precies van hen wordt verwacht. En de in het studiehuis vereiste zelfstandigheid wordt onderschat, vindt Tullenaar. ³Ze zijn nog steeds op zoek naar een steuntje in de rug, iemand die zegt dat het allemaal goed gaat. En in hun hart zouden ze hun docent het liefst mee hebben naar het theater.²
In een vijf-vwo-klas zijn leerlingen druk met foto¹s aan het schuiven op een vel papier. ³We maken een beeldstrip. Eerst hebben we buiten foto¹s genomen naar aanleiding van een verhaal. Iemand ging een vrouw achtervolgen, de vrouw zoekt naar een andere vrouw en in een portiek zit een junk², vertelt een enthousiaste leerlinge. Dat portiek komt wel steeds terug, merkt Tullenaar op. ³We hadden ook allemaal hetzelfde verhaal², lachen de leerlingen. ³Dan kun je wel goed vergelijken hoe verschillend iedereen het interpreteert², vergoelijkt Tullenaar.
Twee jongens in een hoek zitten ongeïnteresseerd met hun foto¹s te schuiven. ³Ik vind ckv een van de stomste vakken van school. Alle leerlingen vinden dat, ckv wordt niet zo serieus genomen, het is een vak erbij. Naar de film gaan doe je toch wel en of je naar toneel gaat, moet je zelf weten. Je kunt er wel een verslag van maken, maar het moet uit jezelf komen. Plannen lukt niemand. Eerst moest je dat leren op de universiteit, nu op de middelbare school en straks zeker al op de basisschool?² Sietze Regter en Maarten Dijkman (beiden 17), elkaar aanvullend, vinden het maar niks.
Tullenaar vindt hun opmerkingen niet terecht. ³Ckv sluit prima aan bij jongeren, het is onzin om te zeggen dat er niks bijzit. Ckv moet gewoon de tijd krijgen om zich te ontwikkelen. Dit soort discussies hebben we vorig jaar constant gevoerd, maar daar zijn we mee opgehouden want het heeft geen zin. Het is jammer dat ze het doel van ckv niet zien. Het grootste doel is volgens mij namelijk de beleving van kunst te zien als iets dat je verdere leven aanvult. Het is belangrijk voor je ontwikkeling dat cultuur al vanaf de middelbare school wordt aangeboden.²

Videoclip
Eerst laat ik de videoclip van mijn meiden zien², lacht een trotse Mariska Brinkman. Zij is een van de ckv-docenten aan het Haarlemse Linnaeuscollege. De video blijkt een flitsende clip van een aantal enthousiast dansende meiden op de muziek van tieneridool Britney Spears. Meer nog dan op het Emmauscollege ligt in het vmbo de nadruk op praktische activiteiten.
De methode die binnen het vmbo wordt gebruikt heet Codename future. Op de video is te zien dat de groep begint met op te noemen wat zij onder kunst verstaat. ³De leerlingen zijn erg gericht op multimedia en op beweging. Dans is een erg populair onderdeel², vertelt Brinkman. Het Linnaeuscollege behoort tot de zestien pilotscholen binnen het vmbo die al twee jaar eerder met ckv zijn begonnen.
De leerlingen beginnen voor ckv met een onderzoek naar de culturele activiteiten bij hen in de buurt. ³Een Turks meisje heeft bijvoorbeeld uitgezocht wat er allemaal te doen is in het Turks cultureel centrum. Dat soort dingen maakt dat het vak niet plat blijft. Als je het over theater hebt, vraag je je af: hoe komt het licht tot stand, wat doet een regisseur precies? De voorstelling op zich interesseert hun geen bal.²
Het dansgroepje heeft helemaal zelf de videoclip gemaakt. ³Ze hebben een dansconsulent ingeschakeld om hen te helpen bij de danspassen. Vervolgens moesten ze zich afvragen: hoe ga je die clip in stukken snijden en wat wil je ermee? Tot slot zijn ze naar de musical Fame geweest met een gerichte kijkopdracht: herkenden jullie je dans? En het kunstdossier dat er moet komen, is die videoband. Je moet er in het vmbo geen schrijfpartij van maken.²

Jerry Springer
De vijftienjarige Joyce Tervoort is een van de meiden uit de videoclip. ³Ik vond het heel leuk, maar we moesten heel veel zelfstandig doen en dat was erg moeilijk. Gelukkig zaten we in een groepje. Als thema hadden wij beweging gekozen. Judith kende een dansje en dat hebben we uiteindelijk opgenomen met hulp van een dansconsulent. Het zag er erg leuk uit en we vonden het allevier ook erg leuk. In de pauzes kwamen we vaak vragen of we in een lokaal mochten oefenen. Alweer ckv, riepen de leraren dan, maar we moesten het natuurlijk helemaal tiptop hebben. Uiteindelijk zijn we naar Fame gegaan, ik was nog nooit bij een musical geweest. Ik had gehoord dat het veel met dansen was en inderdaad waren veel passen hetzelfde als ons dansje. We hadden allevier: daar wil ik ook wel staan. Ik heb er wel van geleerd om dingen te regelen en afspraken te maken met elkaar. In het begin had ik wel zoiets van: waar gaat dit over? Maar later was het erg leuk. Het is weer eens wat anders dan Nederlands en Engels. Niet iedereen vond het leuk, de meeste jongens niet, maar ja, die kunnen ook niet zelfstandig werken², vindt Joyce.
Verder maken de leerlingen collages, een fotoserie of ontwerpen posters. Voor Brinkman is de verbreding van hun horizon en het zelfstandig werken erg belangrijk. ³Neem bijvoorbeeld telefoneren, dat kunnen ze niet. Ja, een eind weg kletsen met vrienden, maar niet een onbekend iemand opbellen en die iets vragen. Ze lijken zo¹n grote mond te hebben, maar bellen durven ze niet. Dus dat moesten we oefenen.²
Soms ging er ook een groepje niet goed. ³Er was een groepje dat een persiflage op Jerry Springer deed, dat is zo slecht gegaan. Ze konden niet met elkaar samenwerken, de taakverdeling was ontzettend slecht. Dan moet je als docent alle zeilen bijzetten.²
Brinkman ziet nog wel een paar verbeteringen. ³Ckv moet beter geïntegreerd worden met andere vakken. Ik moet bijvoorbeeld interviewtraining geven, maar dat past veel beter bij Nederlands. De aanname van ckv-bonnen verloopt nog niet altijd soepel. We zouden namelijk eerst de musical Chicago bezoeken, maar daar wilden ze geen ckv-bonnen. CJP is daar nu heel goed mee bezig in overleg met het ministerie.²
Randall Velting (15): ³Wij hadden geluid als onderwerp, dus hebben we een feestje georganiseerd voor de kinderen uit de klas. Zaaltje gehuurd, geluidsapparatuur geleend en een dj geregeld, dat was erg gezellig. Er waren veertig leerlingen en de toegang was maar één gulden. We dachten geluid heeft met muziek te maken en muziek hoor je op een feestje. Het was nog best moeilijk. De zaal was bijvoorbeeld een ramp om te zoeken, het geluid moest daar komen, de zaal moest een beetje leuk aangekleed worden. We hebben ook nog musea bezocht in de stad, welke zou ik niet meer weten, maar het was wel interessant. Het is best leerzaam, want je komt zomaar niet in een museum.² Brinkman vertelt later dat Randall het helaas iets te ambitieuze plan had om muziek te samplen en daar een plaat van te maken. ³Het vak op zich is geweldig, hoewel kinderen soms niet mee willen doen. Ze te zien worstelen met de materie en er toch iets van maken. Dat ze dans, drama en andere culturen leren ontdekken, prachtig.²