Mij maakt de achtergrond van kinderen niet uit

In mei 1998 verhaalde rector Matthé Sjamaar van het Utrechtse Niels Stensencollege in Het Onderwijsblad over de gevolgen van de verzwarting van zijn school. Hij sprak over een armoedecultuur en opperde dat de school maar dicht moest. Sinds een jaar is Piet Post rector van het college voor mavo, havo en vwo. Over de uitspraken van zijn voorganger heeft hij het liever niet. ³Een leerling is een leerling. Mij maakt het niet uit welke achtergrond kinderen hebben, ik wil dat ze goed onderwijs krijgen.²

Voor u ziet u niet veel anders dan een dominee², zegt Post. ³Ik sleep graag mensen mee in de ideeën die ik heb. Daarin kan ik knap drammerig zijn. Je moet af en toe proberen om je ideeën door te duwen, maar niet zo ver dat je mensen verliest.²
Toen Post aantrad was duidelijk dat er dringend iets moest worden gedaan aan de situatie waarin de school verkeerde: het leerlingenaantal liep terug van 739 in 1998 tot 450 nu. Vorig jaar dreigde er sluiting voor de school. Ook in de kwaliteitskaart 2000 van de inspectie komt de school er niet gunstig vanaf. Zo liggen de gemiddelde examencijfers Œ99 van alle vakken beduidend onder het landelijk gemiddelde. Bovendien lopen leerlingen in mavo, havo en vwo vertraging op in respectievelijk de laatste twee, drie en vier jaren van de opleiding, behoorlijk meer dan op vergelijkbare scholen in Nederland. Daarnaast scoort het Niels Stensen op rendement in de onderbouw onder het gemiddelde.
Maar Post is positief. In het Stadsblad deed hij al eerder zijn visie voor de toekomst uit de doeken: samenwerking. De school in allochtonenwijk Kanaleneiland moet een Œontmoetingsschool worden waar islamieten en christenen op basis van gelijkwaardigheid samengaan¹. Niet dat er nog zoveel christelijke leerlingen op de school zitten, 75 tot tachtig procent van de populatie is allochtoon. Gevolg is dat er veel klassen vrijwel geheel Œzwart¹ zijn. ³Misschien is het voor leerlingen wel beter om op een gemengde school te zitten, maar dat is iets waar ik geen invloed op heb. Ik geloof niet in een spreidingsbeleid. Spreiding heeft alleen kans van slagen als het landelijk geregeld wordt. Als rector sta ik ervoor dat er zo goed mogelijk onderwijs wordt gegeven. Ik kan toch niet tegen leerlingen zeggen dat ze de verkeerde kleur hebben? Iedereen is hier welkom.² Autochtone leerlingen op school zien te krijgen is dan ook geen speerpunt, aldus Post.
Bij samenwerking tussen islamieten en christenen in de klas moet gedacht worden aan een project levensbeschouwing waarbij leerlingen met elkaar praten over hun cultuur. ³Daarnaast proberen we een netwerk op te zetten met islamitische instanties zoals moskeeverenigingen en ook bijvoorbeeld met de stichting Welzijn hier in de buurt.² Wat Post heeft bevreemd toen hij aantrad op de school, was het ontbreken van een nationaal platform voor zwarte scholen. ³Er zijn meerdere scholen met dezelfde problematiek, het geeft dan perspectief om met elkaar te overleggen. Daarom heb ik het initiatief genomen voor een dergelijk platform voor kleurrijke scholen.²

Krachtig middel
Omdat het Niels Stensen leegloopt, gaat de school samenwerken met het Thorbeckecollege dat in vergelijkbare problemen verkeert. Dit staat in het onlangs gepresenteerde Masterplan waarin schoolbesturen van het voortgezet onderwijs de gemeente adviseren over de toekomst van het onderwijs in Utrecht. De samenwerking zou moeten uitmonden in een fusie. Post wil nog niet over een fusie praten. ³Het Masterplan is nog jong. De samenwerking met het Thorbecke zal bestaan uit het uitwisselen van kennis.²
Samenwerking is volgens Post maar een deel van de oplossing voor de moeilijkheden van de school. ³Zoals elk bedrijf moet je kijken of je een zinvol productieproces hebt. Stel je voor, je bedrijf maakt chocolaatjes die steeds minder goed verkopen. Dan moet je je afvragen of die chocola wel lekker is. Misschien is de smaak van mensen wel veranderd. Wij moeten ook op school kijken naar wat de vraag is en daar op inspelen.² Een voorbeeld hiervan is de verlengde schooldag, die inmiddels een jaar draait. Post is dan ook niet bang voor de toekomst van de school. ³We hebben hele goede plannen en als die niet werken zien we weer verder. Deze school is geselecteerd voor het onderwijskansenplan. Dit betekent dat we gedurende een aantal jaren geld krijgen ten behoeve van de onderwijskwaliteit. Met dat geld gaan we niet ineens allerlei nieuwe dingen doen, maar werken we de plannen die we al hadden verder uit. Zo zijn we bezig met het buddyproject waarbij leerkrachten studiedagen volgen en om beurten bij elkaar in de klas zitten om van elkaar te leren. Want docenten zijn de motor van de veranderingen die we hier willen doorvoeren.²

Taalbeleid
Om de onderwijskwaliteit van het Niels Stensen op een hoger peil te brengen richt de school de aandacht op taalbeleid, ict en samenwerkend en zelfstandig leren. Aandacht voor taal is niet nieuw op de school. Sjamaar stelde dat in zijn tijd jarenlang het scholingsbudget is uitgegeven aan cursussen Nederlands als tweede taal, maar dat dit niet het gewenste resultaat heeft gehad. Maar Post blijft positief. ³Alle werknemers worden in werkgroepen verdeeld waarin ze praten over een onderwerp naar keuze, zoals de tweede fase, ict of kunsteducatie. Want bij de veranderingen moet je zorgen dat het personeel een goed instrumentarium bezit om hiermee om te gaan.² Wel hebben volgens Post de leerkrachten van het Niels Stensen het de afgelopen jaren moeilijk gehad toen zij moesten onderkennen dat de school verkleurde. ³Dat heeft veel problemen gegeven. Sinds jaren bijvoorbeeld deelden ze een stencil uit aan de leerlingen als er een ouderavond kwam. Ineens kon dat niet meer omdat de ouders geen Nederlands kunnen lezen. Het is moeilijk de ouders te bereiken, maar we doen ons best om de ouderparticipatie te vergroten.² Dat valt nog niet mee, is de ervaring van de school. ³We hebben veel Berbers op school. Het Berbers is een taal die niet geschreven wordt, dus zijn we aangewezen op mondelinge communicatie. ŒDe kinderen zitten bij jullie op school, dus jullie hebben de verantwoordelijkheid¹, is ook iets dat we regelmatig van ouders te horen krijgen. En begrijp me niet verkeerd, de ouders geven heel veel om hun kinderen, maar door deze houding is het moeilijk om hen bij het onderwijs te betrekken. Daarnaast willen we de ouders de mogelijkheid geven om hier op school Nederlands te leren. Daar is best geld voor, maar ook daarvoor moeten we eerst de ouders zien te bereiken en het aantal schoolcontactpersonen schiet te kort.²

Rouwdouwers
Posts voorganger Sjamaar had moeite met, zoals hij het noemde, de armoedecultuur. Die zou de oorzaak zijn van de geringe betrokkenheid van veel leerlingen bij de school. ŒVoor een bloeiend schoolleven mist het Niels Stensen de gewoonten van de blanke middenklasse¹, zei hij. Voor de activiteiten die de school organiseerde, was weinig belangstelling. Post gevraagd naar zijn mening zegt hierover: ³Een volstrekt oninteressante vraag. Ik wil ook niet dat u een vergelijking maakt tussen de heer Sjamaar en mij. Soms is het lastig om de betrokkenheid van leerlingen te krijgen, dus moet je iets vinden dat de kinderen raakt. Voor het toneel op school was het moeilijk om leerlingen te vinden die mee wilden doen, maar vorig jaar is het toch gelukt. We hebben 1001 Nacht opgevoerd, dit stuk heeft een oosterse achtergrond en dat heeft wellicht meegespeeld.² Ook is de verminderde betrokkenheid van leerlingen bij de school een tijdsverschijnsel, volgens Post. ³Vroeger ging je als je achttien was een avondje per week uit. Nu is dat anders. Ook hebben veel leerlingen een bijbaan.²
Maar toch kan de betrokkenheid van leerlingen heel groot zijn, heeft Post ervaren. ³In Utrecht is onlangs het meisje Yasmina vermoord teruggevonden op een vuilnisbelt. Bij ons op school zitten familieleden van haar. Ik zag dat er leerlingen huilend door de gangen liepen en uit zichzelf kwamen ze naar me toe om te vragen of we een herdenkingsdienst konden houden. Dat hebben we gedaan. Er zijn bijbel- en koranteksten gelezen en ook de grootste rouwdouwers zaten stil te luisteren. Dan krijg je toch een nieuw beeld van wat er hier allemaal kan.²

Het Masterplan
De drie grootste besturen van het voortgezet onderwijs in Utrecht hebben overeenstemming bereikt over wat er tussen nu en tien jaar moet gebeuren met de huisvesting van scholen. Dit Masterplan is als advies uitgereikt aan de gemeente Utrecht. Het heeft als doel de kwaliteit, samenhang en integratie binnen het onderwijs te verbeteren, met behoud van de identiteit van de scholen. Het plan moet 123 miljoen gulden kosten.
105 miljoen gaat op aan de fusie - nu nog samenwerking genoemd - van het Thorbeckecollege met het Niels Stensencollege en die van college Blaucapel en college De Klop. Daarnaast moeten er in totaal drie vmbo¹s komen. Hiervoor zijn nieuw- en verbouwplannen gemaakt. Besloten is om de mavo¹s niet los te koppelen van havo en vwo. Om toch het vmbo genoeg aantrekkingskracht te geven moet er flink geïnvesteerd worden in een Œuitdagende, goed geoutilleerde huisvesting¹, aldus het plan. De andere huisvestingsprojecten gaan achttien miljoen kosten, waaronder de uitbreiding van het Gregoriuscollege, het Bonifatiuscollege en het Stedelijk christelijk gymnasium.
De gemeente Utrecht heeft een onderwijsbudget van acht miljoen per jaar. Volgens voorzitter Bob van de Ven van het bovenschools managementteam dat voor de vijf katholieke scholen in het overleg plaatsnam, is het rondkrijgen van de benodigde financiën een kwestie van slim (voor)financieren van de gemeente.