- blad nr 4
- 27-2-2010
- auteur . Overige
- Redactioneel
Zo luxe als vroeger, zo wordt het nooit meer
Tekst Ad Moerman
Dat het uitmaakt waar je wiegje heeft gestaan, hoeven we niemand uit te leggen. De Schilderswijk of Aerdenhout - het scheelt behoorlijk in je kansen en mogelijkheden. Wanneer je in dat wiegje lag, is belangrijk voor je mogelijkheden om eerder te stoppen met werken. En voor de hoogte van je inkomen, nadat je op je lauweren bent neergestreken.
De cruciale datum voor mensen in het onderwijs is 1 januari 1950: wie geboren is voor deze datum kan nog gebruikmaken van de fpu-regeling. Mits je sinds 1 april 1997 onafgebroken bij een werkgever in dienst was die aangesloten was bij pensioenfonds ABP. Wie niet aan deze twee voorwaarden voldoet, heeft recht op het ABP Keuzepensioen. Kon je via de fpu-regeling al op je 55ste geheel of gedeeltelijk stoppen met werken, bij het ABP Keuzepensioen kan dat niet eerder dan op je zestigste. Bovendien mag je in deze regeling doorwerken tot je zeventigste levensjaar.
Opvolger vut
De fpu, hetgeen staat voor flexibel pensioen en uittreden, was op 1 april 1997 de opvolger van de vut. Het idee was destijds dat oudere werknemers ontzien moesten worden. De arbeid was zwaar en door ze met een prettige financiële regeling weg te sturen, zou er volop plaats komen voor de aanstormende en onvermoeibare jonkies. Deze gedachtegang telt onder de beleidsmakers weinig aanhangers meer. Nu is het vooral ‘alle hens aan dek en werken tot we er bij neervallen’. De vergrijzing maakt doorwerken noodzakelijk om het land draaiende te houden. Bovendien kan de BV Nederland het zich financieel niet langer permitteren om mensen met zachte hand achter de geraniums te dwingen.
Natuurlijk zijn er mensen die het ontzettend fijn vinden dat ze 'door mogen'. Maar er zijn ook genoeg vermoeide onderwijsgevenden die regelmatig wegdromen over 'die goede ouwe tijd'. In 1976 was het onderwijs de eerste 'bedrijfstak' waar de vut werd ingevoerd. In die tijd fuseerden veel scholen en via de vut konden overtollig geworden directeuren vlotjes afvloeien, zonder dat ze dat al te hard in de portemonnee voelden. Een jaar later volgde een vut-regeling voor de bouw, die op die manier van versleten bouwvakkers af kon. Maar de vut werd zo populair dat hij onbetaalbaar werd en de fpu kwam er voor in de plaats.
Vanuit het oogpunt van 'zo vroeg mogelijk stoppen met werken en zo'n hoog mogelijk pensioen' was de fpu een flinke versobering van de vut. Wie geheel of gedeeltelijk met fpu gaat merkt dat meteen in de portemonnee. Hoeveel is afhankelijk van het aantal jaren pensioenopbouw. Weinigen konden het zich veroorloven om op 55-jarige leeftijd helemaal te stoppen. Temeer daar de pensioenopbouw over het fpu-deel van het inkomen meteen stopt. Wie wel stopte, kon dat vaak doen dankzij een aanvullende regeling of andere aanvullende inkomsten.
Langer doorwerken
Feit is dat de gemiddelde leeftijd dat onderwijsgevenden stoppen, sinds januari 2006 met drie jaar is toegenomen tot 62,5 jaar. Deze ontwikkeling werd per die datum versterkt doordat de Tweede Kamer instemde met nieuwe regels (het amendement-Vendrik). In september 2008 is de fpu nog iets minder aantrekkelijk geworden omdat de bijverdienregeling werd aangescherpt. Deze regels maakten eerder stoppen financieel nog onaantrekkelijker. Tweede Kamerlid Kees Vendrik (GroenLinks) formuleerde dit overigens anders: zijn amendement maakte langer doorwerken aantrekkelijker. Dat effect heeft zijn amendement inderdaad gehad: sindsdien werken velen door tot ze 64 jaar en elf maanden zijn: de fpu-voordelen waar ze van afzagen, worden dan toegevoegd aan het ouderdomspensioen. Deze verrekening staat bekend als de fpu-bonus.
Iedereen van na 1 januari 1950 rest niets anders dan het ABP Keuzepensioen. Je kunt er dan op zijn vroegst op je zestigste geheel of gedeeltelijk uit. Wie voor zijn 65ste stopt, krijgt echter tot die leeftijd nog geen aow van het rijk. Om niet al te veel terug te vallen in inkomen moet je ABP-pensioenspaarpot dus worden aangewend om dat tijdelijke 'aow-gat' te dichten. Dat gaat ten koste van de hoogte van je pensioen na je 65ste. Langer doorwerken loont omdat het aanvullend pensioen dan hoger wordt. Overigens kan een 'doorwerker' met zijn pensioenopbouw nooit hoger uitkomen dan 100 procent van het zogeheten pensioengevend inkomen. Dus uit inkomensoogpunt is langer doorwerken na je 65ste vooral handig als je een pensioengat wilt dichten.
Bijverzekeren
Of bijverzekeren nodig is of niet hangt helemaal af van de eigen omstandigheden en behoeften. Hoeveel spaargeld is er? Is het woonhuis al afgelost? Kom ik nu al elke maand geld tekort? Is er nog een erfenis in het verschiet? Heb ik ooit een lijfrente- of koopsompolis afgesloten die vrijkomt? Vergeet ook de aflossingsvrije hypotheek niet. Na dertig jaar vervalt voor deze hypotheekvorm de renteaftrek. De woonlasten zullen dan omhooggaan.
Grofweg bepalen of het nodig is om bij te verzekeren, is niet zo heel moeilijk. Tel het aantal uitkeringen op dat je straks gaat krijgen (1). Vervolgens trek je je schulden af van je bezittingen. De uitkomst delen door vijftien (2) - dat is het gemiddelde aantal pensioenjaren. Bepaal vervolgens je inkomensbehoefte (3). Tel 1 en 2 bij elkaar op en trek 3 ervan af. Wie negatief uitkomt kan bijverzekeren, langer doorwerken of zuiniger gaan leven. Het is raadzaam om dit rekensommetje te maken voordat je een afspraak maakt met een op verkoop en provisie gerichte pensioenadviseur.
Bijverzekeren, bijvoorbeeld via ABP Extra Pensioen, gaat met bruto bedragen. Dat kan op zowat elke denkbare manier: eenmalig, maandelijks of af en toe als er wat geld over is. Personeelszaken kan hier meer over vertellen. Over het gestorte bedrag hoef je pas belasting te betalen wanneer het geld later wordt uitgekeerd, als je eenmaal gestopt bent met werken (vaak tegen een lager fiscaal tarief). Je spaarloon gebruiken voor extra pensioen kan ook. Wie nu nog aan bijverzekeren wil beginnen om over twee jaar toch nog 'goed' met pensioen te kunnen gaan, is uiteraard heel veel duurder uit dan iemand die veel eerder begint met 'bijsparen'.
Bijverzekeren is aan een maximum gebonden; de fiscale ruimte voor het pensioen. De fiscale ruimte is het verschil tussen het bedrag dat je wettelijk maximaal belastingvrij aan pensioen mag opbouwen en het bedrag dat je daadwerkelijk opbouwt. Deze ruimte is voor iedereen verschillend. Rekenmodules op de websites van het ABP en de Belastingdienst geven een indicatie van deze ruimte.
Hoe pakt het uit voor 'de maatmannen': Jaap, Selma en Gerrit
Wat scheelt het jaarlijks als ik nu stop of doorwerk? Eigenlijk valt daar geen zinnig woord over te zeggen, want het verschilt per individu. Op verzoek van het Onderwijsblad hebben rekenmeesters van het ABP niettemin drie voorbeelden (in ABP-jargon: maatmannen) uit de computer gevist, die een aardig beeld geven van de keuzemogelijkheden en gevolgen voor de portemonnee. Leraar Jaap (61, schaal LB) uit het voortgezet onderwijs, Juf Selma (59, schaal LA) die een leven lang op de basisschool stond en conciërge Gerrit (60, schaal 7).
Leraar Jaap
Leraar Jaap is 61 jaar en werkt sinds 1972 als docent in het voortgezet onderwijs. Hij werkt fulltime met een jaarinkomen van €45.000,- bruto per jaar (schaal LB 12). Jaap stopt met werken één maand voordat hij 65 jaar wordt. Hij krijgt dan nog één maand fpu totdat zijn ouderdomspensioen op de leeftijd van 65 jaar tot uitkering komt. Als hij meteen zou stoppen, krijgt hij bruto 7000 euro minder per jaar.
Enkele uitgangspunten op een rij:
Docent voortgezet onderwijs
61 jaar oud
Jaap werkt al 38 jaar, en wil nog ongeveer vier jaar werken
Fulltime dienstverband
Salaris: €45.000,- (schaal LB 12)
In cijfers:
Fpu vanaf 01-12-2013 tot 01-01-2014 (die ene maand):
€3.750,- per maand (1/12 van €45.000 per jaar)
Omdat Jaap doorwerkt nadat hij zijn spilleeftijd* heeft bereikt, treedt 'Vendrik' in werking. Dit betekent dat alle componenten van de fpu-regeling worden verhoogd met de Vendrik-factor. Door die verhoging komt Jaap met zijn totaalbedrag aan fpu boven zijn salaris uit. Het gedeelte dat boven zijn salaris uitkomt, wordt omgezet in extra aanspraken ouderdomspensioen (fpu-bonus), die Jaap vanaf zijn 65ste levenslang krijgt uitgekeerd.
Fpu-bonus: €5.185,-
Opgebouwd ouderdomspensioen op uittreedleeftijd: €18.485,- +
Totaal ouderdomspensioen vanaf 65 jaar: €23.670,-
Aow €8.871,-+
totaal bruto per jaar €32.541,-
Als Jaap nu meteen stopt met werken dan ontvangt hij:
Vanaf nu tot 65:
Fpu tot 65: €19.129,-
Vanaf 65:
Ouderdomspensioen €16.565,-
Aow € 8.871,- +
totaal bruto per jaar €25.436,-
*Het moment waarop je aanspraak kunt maken op een fpu-uitkering van ten hoogste 70 procent van je laatstverdiende salaris. Ben je geboren voor 2 april 1947, dan geldt de spilleeftijd van 61 jaar en 2 maanden. Ben je geboren na 1 april 1947 maar voor 1 januari 1950 dan is de spilleeftijd 62 jaar en 3 maanden.
Juf Selma
Juf Selma is 59 jaar en werkt sinds 1972 als docent in het primair onderwijs. Zij werkt parttime (50 procent) met een jaarinkomen van €18.750,- bruto per jaar (schaal LA). Selma stopt met werken op het moment dat haar man met pensioen gaat. Ze is dan 62 jaar en 2 maanden en maakt gebruik van haar ABP Keuzepensioen. Als ze wel doorgaat tot haar 65ste scheelt dat zo'n 4000 euro bruto per jaar.
Enkele uitgangspunten op een rij:
Docent primair onderwijs
59 jaar oud
Selma werkt al 38 jaar en wil nog ongeveer drie jaar werken
Parttime dienstverband (50 procent)
Salaris: €18.750,- (schaal LA, op basis van een parttime dienstverband van 50 procent)
In cijfers:
Juf Selma stopt op de leeftijd van 62 jaar en 2 maanden. Dit betekent dat haar ABP Keuzepensioen op leeftijd 65 wordt verminderd met bijna drie jaar opbouw. Vanwege de langere uitkeringsperiode van haar AKP wordt haar pensioen actuarieel verlaagd.
ABP Keuzepensioen €6.318,-
Aow, vanaf 65
tot 65 krijgt ze 'aow-overbrugging' uit haar pensioenpot €8.871,- +
Totaal bruto per jaar, vanaf 62 en 2 maanden €15.189,-
Zou Selma hebben doorgewerkt tot haar 65ste, dan kreeg zij levenslang:
ABP Keuzepensioen €10.347,-
Aow €8.871,- +
Totaal bruto per jaar €19.218,-
Conciërge Gerrit
Gerrit is 60 jaar en werkt sinds 1970 als conciërge in het onderwijs. Hij werkt fulltime met een jaarinkomen van €30.000,- bruto per jaar (schaal 7). Gerrit werkt door tot zijn 66ste en maakt dan gebruik van zijn ABP Keuzepensioen. Of hij werkt tot zijn 65ste. Of hij stopt meteen en ziet zijn inkomen halveren.
Enkele uitgangspunten op een rij:
Conciërge in het onderwijs
60 jaar oud
Gerrit werkt al veertig jaar, en wil nog zes jaar werken
Fulltime dienstverband
Salaris: €30.000,- (schaal 7)
In cijfers:
Conciërge Gerrit stopt met werken op de leeftijd van 66 jaar en gaat dan met AKP. Dit betekent dat zijn ABP Keuzepensioen op leeftijd 65 wordt vermeerderd met 1 jaar opbouw en vervolgens actuarieel wordt verhoogd.
ABP Keuzepensioen €14.756,-
Extra 1 jaar opbouw € 400,-
Verhoging vanwege langer doorwerken €1.121,-
Aow €8.871,- +
Totaal bruto per jaar € 25.148,-
Zou Gerrit gestopt zijn op zijn 65ste, dan kreeg hij levenslang:
ABP Keuzepensioen €14.756,-
Aow €8.871,- +
Totaal bruto per jaar € 23.627,-
Als Gerrit meteen stopt met werken dan ontvangt hij het volgende:
Vanaf nu tot 65:
ABP Keuzepensioen €15.659,-
vanaf 65, levenslang:
ABP Keuzepensioen €6.787,-
Aow €8.871,- +
Totaal bruto per jaar € 15.658,-