8 tips

Wat kun je als leerkracht zelf doen als jouw school gaat reorganiseren en wat kun je beter laten? Acht tips.

Tekst Marieke Davidse

1. Weet wat er boven je hoofd hangt
“De algemene tendens is momenteel een terugloop van het aantal leerlingen op scholen”, weet Bert de Waal, rayonbestuurder bij de AOb. “Ondanks de uitstroom van de babyboomers ontstaat er boventalligheid. Een van de oorzaken van deze terugloop is de crisis. Wijken worden bijvoorbeeld niet of later opgeleverd, waardoor het verwachte aantal leerlingen niet wordt behaald. Als mensen ons benaderen, zijn er vaak alleen geruchten dat er problemen zijn met hun school. Er staat een artikel in de krant, de toezichthouder komt in actie, kortom: er is onrust. Leerkrachten of docenten maken zich zorgen en vragen zich af hoe groot de kans is dat er gedwongen overplaatsing of eventueel ontslag dreigt. Ze mogen en moeten van hun directie duidelijkheid verwachten”, vindt De Waal. “Laat je goed en objectief informeren. Stel je actief en betrokken op. Verdiep je in de situatie en besef dat jouw leidinggevende de school probeert te redden. Als jij goed geïnformeerd bent, kun je jouw koers bepalen. Bovendien is de kans groter dat je ideeën hebt die kunnen bijdragen aan een oplossing en word je gevraagd mee te denken. Je houding heeft ook een andere consequentie: de directie zal moeite doen om jou binnenboord te houden als die mogelijkheden er zijn.”

2. Herken de fases
Het reorganisatieproces begint met het voornemen van het management of de directie van de school. De werkgever moet de noodzaak van een reorganisatie aantonen en is verplicht om instemming te krijgen van de gemeenschappelijke medezeggenschapsraad. Een stap in het reorganisatieproces kan het opstellen van een sociaal plan zijn, waarin de werkgever onder andere afspreekt op welke wijze werknemers werk kunnen behouden. Naast een goede voorbereiding is ook de communicatie met de medewerkers van groot belang bij een reorganisatie. Sommige werkgevers stellen de communicatie zo lang mogelijk uit. Niet raadzaam, volgens juridisch adviseur Judith Van der Hulst. “Ik ben voor openheid. Het veroorzaakt onrust als werknemers weten dat er iets broeit binnen de organisatie, maar niet de vinger kunnen leggen op wat er precies aan de hand is.”

3. Blijf een team
De Waal: “De directie hoort het team te informeren. Maar informeer ook elkaar en praat met elkaar, zodat je begrip krijgt en houdt voor elkaars belangen. Blijf elkaar steunen en opvangen. Zo voorkom je dat er tweespalt ontstaat. Of wellicht een verwijtende sfeer en dat een team bijvoorbeeld vindt dat die oudere collega’s maar op moeten stappen, want voor hen is er immers zo’n goede financiële regeling!”

4. Besef dat je een keuze hebt
Met de gedachte ‘dat dat mij nou moet overkomen’, duw je jezelf in de slachtofferrol. Je maakt jezelf machteloos en steekt misschien al je energie in verzet. Klaas Doorlag, werkzaam bij het onderwijsadviesbureau APS als trainer/consultant: “Op een roc begeleiden we een groep docenten van de unit economie. Ze zaten al jaren bij elkaar en stonden bij het management bekend als ‘niet vooruit te branden’. We stelden hen het volgende voor: Je hebt nog zoveel jaar. Het roc betaalt jou. Wat wil je daarvoor gaan doen? Een aantal docenten was vatbaar voor deze vraag, kwam in beweging en koos voor het daderschap. Elke grote verandering heeft meer kans van slagen als mensen het gevoel hebben dat er iets te kiezen valt.”

5. Zoek de balans
Met name startende docenten van de bevlogen soort vergeten wel eens te bedenken wat goed en gezond voor hen is. Ze denken dat alles moet en kan. “Ik zie ze er totaal voor gaan, alles inleveren en vervolgens leeglopen”, aldus Doorlag. Zoek dus een evenwicht tussen wat goed is voor de school en wat jou gezond houdt.

6. Grijp die kans!
Reorganisatie wordt over het algemeen gezien als een negatief begrip. Alhoewel elke verandering voor- en nadelen heeft en kansen en bedreigingen, zien veel mensen toch vooral de bedreigingen en de nadelen. “Een reorganisatie biedt ook gigantische kansen”, vindt De Waal. Je moet in beweging komen en dat kan goed uitpakken. Ik hoor docenten soms zeggen: Ik zat eigenlijk al een tijdje vastgeroest op die school of in die klas. Deze overstap had ik veel eerder moeten doen.”

7. Wees je bewust van het survivor-syndroom
“De traditionele gedachte over achterblijvers van reorganisaties is dat zij dankbaar zijn dat ze hun baan behouden en daarom meer productief zullen zijn. In werkelijkheid kan echter wantrouwen ontstaan ten opzichte van de organisatie en het management, zijn blijvers onzeker over hun rol in de toekomst van de organisatie en zijn ze bang om alsnog hun baan te verliezen. Deze onzekerheid wordt gelabeld als survivor-syndroom en kan zich uiten door vermindering van betrokkenheid, inzet, prestaties, werktevredenheid en vertrouwen in management”, legt Marleen van den Boom uit in haar onderzoek Reorganisaties en het survivor-syndroom. “Wees je bewust van deze gevoelens en probeer samen met je collega’s te voorkomen dat je in deze negatieve spiraal terechtkomt.”

8. Schommel mee
Een reorganisatie ‘overleven’ vraagt om een bepaalde levenshouding. Doorlag: “Als je van de ene stabiele situatie naar de andere wilt leven, maak je het jezelf onnodig zwaar. Want je verlangt naar rust, die je nooit krijgt. Voor je het weet staat er alweer een volgende verandering voor de deur. Besef en accepteer dat het leven, dus ook je werkomgeving, dynamisch is en dat je te maken hebt met een permanente schommeling.”