Pensioen verveelt snel

Wijs grijs in het onderwijs. Veel mensen met (vroeg)pensioen willen helemaal niet met grijs geassocieerd worden, maar willen wel nadenken over het idee opnieuw aan het werk te gaan in de school. Een pilot in de regio’s Rotterdam en Den Haag peilde het potentieel aan pensionado’s.

“Mensen hebben meestal al jaren tevoren besloten wanneer ze met pensioen gaan”, zegt projectleider van ‘Wijs grijs’ Marian de Groot (54) van Cinop. “Eerst is het heerlijk, maar als het tuintje dan is aangeharkt en de wereldreis gemaakt, denken ze toch vaak: is dit het dan?”
Die veronderstelling ging op. Het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds (ABP) stuurde ruim 10 duizend brieven aan (vroeg)gepensioneerden met de vraag of ze iets voelden voor een baan in het onderwijs. “Binnen vier dagen hadden we achthonderd aanmeldingen, niet alleen van mensen uit het onderwijs, maar uit alle groepen die het ABP in zijn bestand heeft. Er zaten bijvoorbeeld vier ambassadeurs bij.” Het bleef druppelen tot bijna negenhonderd belangstellenden, zelfs nadat per 1 oktober het matchen van vacatures en kandidaten is gestopt.
De criteria voor deelname waren dat iemand maximaal drie jaar geleden gestopt moest zijn. De Groot: “Als je al langer gestopt bent, is je routine weg en raakt je kennis toch wat verouderd.”
Uiteindelijk hadden vijfhonderd mensen interesse. Wijs grijs stelde zich bij de start in maart ten doel hiervan 1 procent daadwerkelijk aan het werk te krijgen. Na wat uitgebreidere informatie tijdens voorlichtingsbijeenkomsten zagen nog wat pensionado’s af van een nieuwe baan. Bij nader inzien wilden ze toch drie maanden in de zomer weg of kwam het gewoon niet uit. Ook de bijverdienregeling fpu’ers bleek een obstakel. Tot voor kort mochten fpu’ers slechts verdienen tot 90 procent van hun vroegere salaris. Wijs grijs vroeg staatssecretaris Ahmed Aboutaleb van Sociale Zaken hier iets aan te doen, maar die verwees de kwestie naar werkgevers en werknemers. Die hebben in september in de Pensioenkamer afgesproken dat fpu’ers tweederde van het bedrag dat zij meer verdienen dan deze 90 procent mogen toevoegen aan hun pensioenopbouw.

Stille reserve
Aan de intakegesprekken van wijs grijs namen zo’n driehonderd mensen deel. Hun motieven zijn meestal een combinatie van factoren. “De meesten vinden het belangrijk dat goed onderwijs gegeven wordt en ze willen gehoor geven aan het maatschappelijk appel dat op hen wordt gedaan. Daarnaast is een werkende partner vaak een motief.”
De pilot van de ministeries van Sociale Zaken en Onderwijs werd gehouden in de regio’s Den Haag en Rotterdam. Wijs grijs haalde daar de vacatures op, zoals De Groot het noemt, bij de schoolbesturen van primair en voortgezet onderwijs. De bve-sector werd wel benaderd, maar heeft nauwelijks meegedaan. De roc’s hebben net allerlei mensen moeten ontslaan door de tegenvallende aanmeldingen voor de inburgeringscursussen. “Dat hebben ze veelal opgelost door mensen met fpu te sturen. Roc’s zaten er niet op te wachten dezelfde mensen via de achterdeur weer terug te halen. Eén roc zei letterlijk: Eerst moeten we door Verdonk al die lui eruit gooien en nu zouden we ze terug moeten halen?”
Ook in het voortgezet onderwijs viel het niet mee de vacatures los te krijgen: “Zoals die scholen met hun vacatures omgaan, ongelofelijk. Zo’n schoolleider zet aan het eind van de middag nog gauw even een vacature op de site, maar vraagt ’s avonds op de tennisbaan ook even rond, krijgt de naam van een geschikte kandidaat, belt meteen en het is geregeld.” Toch slaagde Wijs grijs erin meer dan tweehonderd vacatures te verzamelen, die in acht banenmarkten werden uitgevent. “Het waren hartstikke leuke bijeenkomsten met allemaal heel capabele, competente, energieke mensen, met vaak heel goede papieren, bijvoorbeeld met twee studies en een promotie. En lang niet allemaal grijs, zo wilden ze ook liever niet genoemd worden.”
De wederzijdse belangstelling bleek in De Haag en omstreken aanmerkelijk groter dan in de Rotterdamse regio. “De tekorten zijn daar voor veel scholen nog niet zo nijpend.”
Half oktober stond de teller op vijftig geslaagde matchen en er komen er nog bij. “De meesten zijn docenten in de tekortvakken. Soms zijn het creatieve oplossingen, zoals een voormalig topambtenaar van justitie die vroeger Duits gestudeerd heeft, die nu lesassistent is op dezelfde school waar zijn vrouw Duits geeft.” Voor de ambassadeurs is via Wijs grijs geen nieuw emplooi gevonden.
Scholen voor voortgezet onderwijs in elf zogeheten risicoregio’s kunnen voor 15 december subsidie aanvragen bij het ministerie van Onderwijs voor de aanpak van het lerarentekort. Een van de voorwaarden is dat zij hun stille reserve aanspreken, omdat Wijs grijs bewezen heeft dat genoeg (vroeg)gepensioneerden willen.

{portret 1}
‘Na een tijdje begonnen mijn hersenen weer te kriebelen’
Met zijn adviesbureau, vrijwilligerswerk en wat meer huishoudelijke taken dacht Robert Roos (63) zijn dagen aangenaam te vullen, nadat hij vrijwillig met fpu was gegaan. Maar hij miste het contact met collega’s, en bij de derde appeltaart zei zijn zoon: “O, weer appeltaart.”
Binnen een paar maanden had Roos zich opgegeven voor Wijs grijs dat probeerde (vroeg)gepensioneerden weer de school in te krijgen. Zijn bureau levert slechts incidentele contacten op en overdag was hij alleen thuis. “Ik heb nog schoolgaande kinderen en mijn vrouw werkt fulltime.”
Het vrijwilligerswerk of andere bezigheden kwamen niet echt van de grond. “Na een tijdje begonnen mijn hersenen gewoon weer te kriebelen. Ik ben nog een tijdje surveillant in het hbo geweest, maar ik ging me te veel met de inhoud bemoeien.”
Vijftien jaar was hij docent personeel en organisatie in het hbo, de laatste vijf jaar voor zijn prepensioen gaf hij geen les meer, maar werkte op de Haagse Hogeschool als hoofd van het transferpunt, het mobiliteits- en loopbaancentrum. “Ik heb dus professioneel mensen altijd gewaarschuwd dat ze in een gat vallen. Maar hoe snel dat gaat, overrompelde me. Je hele netwerk stort in. Eerst krijg je nog leuke mailtjes, dan wordt het minder en uiteindelijk hoor je niets meer.”
Via Wijs grijs kwam hij in contact met het Develsteincollege in Zwijndrecht, waar hij nu een jaarcontract heeft voor twee dagen per week. “De directeur beheer hier was overbelast. Ik neem nu een deel van het personeelswerk van hem over, zodat zijn overige taken, waaronder lesgeven, wat minder onder druk staan.”
Roos heeft zijn baan niet cadeau gekregen: “Ik moest gewoon solliciteren en zat ineens tegenover een commissie van vier mensen. Uiteindelijk werd het een heel leuk gesprek.”