blad nr 6
22-3-2008
auteur T. van Haperen
Column

Groen gras

‘Het gras is altijd groener aan de andere van de heuvel’ is een verleidelijk gezegde in het Nederlandse onderwijs. De sector is immers als de grasmat in de Arena, volledig kapot getrapt. Vandaar de regen van makkelijke vergelijkingen met het buitenland, waar alles beter lijkt. Zo zijn politici enthousiast over het onderwijswalhalla Finland. Hun bron is een landenvergelijkend onderzoek van McKinsey. Na publicatie in The Economist in oktober 2007 riep een ieder in koor: ‘Wat is het gras daar toch groen!’ Leraren zijn hoogopgeleid, ontwikkelen zich, krijgen weinig betaald en presteren goddelijk.
Nu is dat laatste waar. In de kwaliteitsklassementen scoort Finland goed. Maar aan de duiding – Finse leraren zijn beter, want werken harder en doen dat bijkans gratis - ontbreekt toch het een en ander. Het jaarsalaris van de Scandinavische collegae ligt inderdaad 10.000 euro lager dan hier. Maar in de prijsklasse van 100.000 tot 140.000 dollar staan daar vrijstaande woningen en luxe stadsappartementen te koop. Hier is voor dat geld hooguit een lekkende tweekamerwoning in een van de prachtwijken van minister Vogelaar verkrijgbaar. Bovendien heeft die Finse superleraar kleine klassen, een beperkte lestaak en verdient per leerling per uur meer dan een Nederlandse productiemedewerker. De Finse overheid geeft namelijk jaarlijks ruim één procentpunt van het bbp meer uit aan onderwijs dan onze minister. Kortom, als leraren meedelen in de welvaart, presteren ze beter. Wie had dat nou gedacht?
De schoolboeken zijn een ander voorbeeld van wuivend groen gras aan de andere kant van de heuvel. Volgens De Telegraaf kost het boekenpakket in het buitenland gemiddeld 80 euro en hier 308. Politici en ouders spreken er schande van. Het vermaledijde uitgeverskartel krijgt de schuld van deze flessentrekkerij. Maar is dat ook zo? Want waar komen die bedragen vandaan? In het buitenland betalen ouders enkel schoolkosten, die zijn laag en vaak zelfs nul. Dat maakt de boekenprijs onvindbaar en elke uitspraak daarover dubieus.
Maar vooruit, zelfs als de krant van wakker Nederland gelijk heeft, dan nog is het prijsverschil verklaarbaar. Leraren in die vele buitenlanden zijn namelijk vakinhoudelijk hoogopgeleid en verwerken minder leerlingen. Zij hebben niet alleen tijd voor voorbereiding in de vorm van het bedenken en maken van aandachtsrichters, controlevragen, integratieopdrachten en proefwerken, ze kunnen het ook. Hier doet de methode dat werk, de bekende dunne leraren en de dikke boeken van Frits van Oostrom*. Werkschriften met antwoorden en toetsen voldoen dan ook aan een behoefte. Sterker, bij het ontbreken daarvan heeft menig leraar geen idee hoe de les te vullen.
Kortom, groen gras is geen buitenlands kunstje, maar een keuze. Het gazon kan hier net zo mooi zijn als aan de andere kant van de heuvel. Vertaald naar de sector betekent dat competitieve opleidingen, extra belonen van presteren in studeren en wegsturen van losers. Vakbonden, werkgevers en overheid onderhandelen momenteel over dit soort zaken. Nu maar hopen dat zij bij de vertaling van het Actieplan leerkracht naar concrete maatregelen niet vergeten… het is de leraar die het gras groen kleurt.

{noot}
*Frits van Oostrom is hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht en was voorzitter van de canoncommissie. Hij deed deze uitspraak in de Kohnstammlezing van 2007.