Groen of wit?

Het begint het karakter aan te nemen van een geloofsbelijdenis. Iedere krant, elk gerespecteerd tijdschrift meldt op plechtige toon aan de buitenwacht voor welke spelling de redactie heeft gekozen: de groene of de witte. Groen staat dan voor conservatief, voor de doorgedraaide taalpuristen van de Taalunie. Wit daarentegen betekent modern en eigenzinnig. Maar waar gaat het nu helemaal om?

Terwijl Nederland barricaden opwierp tegen de taalwetenschappers van de Taalunie, die opnieuw vanuit hun ivoren toren het volk opscheepten met onuitvoerbare spellingregels, reageerde Vlaanderen rustig en ingetogen. Eigenlijk waren ze daar wel blij met de nieuwe regels omdat de spelling werd ontdaan van een aantal inconsequenties. De grote Vlaamse krant De Standaard haalde een complete editie van 56 pagina’s door de spellingsoftware van de Nederlandse Taalunie. Er werd een lijst gemaakt van fout gespelde woorden. Het ging in de hele krant slechts om negen fouten: wereldvoetbalbond (nieuwste spelling Wereldvoetbalbond), anti-joodse (anti-Joodse), nieuwjaar (Nieuwjaar), on line (online), vice-premiers (vicepremiers), Middeleeuwen (middeleeuwen), koran (Koran), vice-president (vicepresident) en dronkelap (dronkenlap). In totaal, concludeerde De Standaard, ging het om 0,04 procent van de woorden in de krant, één op de 2500.
Dat relativeert de opwinding in Nederland nogal. Die liep zelfs zo hoog op dat er aan het eind van de zomervakantie nog een spellingboekje verscheen: het Witte Boekje, een initiatief van een aantal media en het Genootschap Onze Taal. Geboren uit weerzin tegen de arrogantie van de Taalunie en natuurlijk ook tegen de soms zeer vreemde constructies die de nieuwste spelling oplevert. Een mooi voorbeeld waar tegenstanders van het Groene Boekje mee kwamen, was would-beschrijver. Inderdaad, onbegrijpelijk en onleesbaar. Het Witte Boekje maakt het woord doorzichtiger: would-be schrijver. Maar ook hier kun je je afvragen: wie gebruikt dat woord ooit?

Boycotlijstje
Taaldeskundige Ewoud Sanders kwam in NRC Handelsblad met een even praktische als nuchtere oplossing voor alle commotie. Eerst constateert hij dat de Taalunie al het lawaai voornamelijk aan zichzelf te wijten heeft. In het nieuwe Groene Boekje, zo was beloofd, zouden slechts plooien worden gladgestreken. Maar het resultaat bracht veel meer wijzigingen met zich mee dan was verwacht. De Taalunie hield het op ongeveer duizend wijzigingen, maar de uitgever van het Groene Boekje, de SDU, bracht eerst naar buiten dat het om negenduizend wijzigingen ging, later werd dat afgezwakt naar drie- à vierduizend. Sanders verklaart zich tegen een boycot van het Groene Boekje, omdat de onzekerheid over hoe te spellen daardoor alleen maar zal toenemen. Het zit er ook niet echt in dat onder invloed van een boycot wettelijke besluiten in Nederland en België zomaar zullen worden teruggedraaid. Zijn er dan echt zoveel lelijke, onbegrijpelijke en ergerniswekkende veranderingen, vraagt Sanders zich af. Hij kent er een paar, zoals ideeëloos, maar die passen volgen hem heel goed op een boycotlijstje.
Docenten Nederlands tekenden eveneens bezwaar aan tegen het op de markt brengen van een tweede manier van spellen in het Witte Boekje. Taal is gediend bij een uniforme spelling, menen vier verenigingen van docenten Nederlands. De beroepsvereniging van talendocenten Levende Talen vindt dat de nieuwe spelling veel knelpunten uit de laatste wijziging van 1995 juist wegneemt. Op grond van een peiling onder haar leden concludeert Levende Talen dat de nieuwste wijzigingen voor het onderwijs weinig gevolgen zullen hebben. De meeste veranderingen zitten in woorden waar alleen de hoogste klassen van het vwo mee te maken krijgen. Het basisonderwijs zal er vrijwel niets van merken. Volgens de Nederlandse Taalunie is het dan ook niet nodig om nieuwe versies van onderwijsmateriaal aan te schaffen, noch hoeven hele methodes herspeld te worden. Veel woorden komen in schoolboeken helemaal niet voor of worden in de praktijk al op de nieuwe manier geschreven. Een eenvoudige controle door de docenten van hun lesmethodes volstaat en daarvoor heeft de Taalunie een folder met de belangrijkste wijzigingen geproduceerd.

Vreemde woordbeelden
Vanaf 1 augustus dit jaar is de nieuwe spelling wettelijk verplicht voor de overheid en het onderwijs in België en Nederland. Er zijn verouderde woorden geschrapt, nieuwe zijn in de woordenlijst opgenomen, zoals boerka, e-mailen, gsm en tsunami. Inconsequenties zijn verholpen en onduidelijkheden zijn weggenomen.
Volgens een onderzoek van redactiebureau Jager en Neyndorff, vlak voor de zomer, waren de meeste onderwijsgevenden ervan op de hoogte dat op 1 augustus een aantal spellingregels ging veranderen. Vrijwel alle ondervraagde directeuren van scholen voor basisonderwijs kenden de invoeringsdatum en de helft zei zich voor te bereiden op de herziene spelling. Die voorbereiding bestond meestal uit het aanschaffen van het Groene Boekje.
Ook de redactie van het Onderwijsblad ontkwam er niet aan te besluiten wat ze zou doen met de spelling na 1 augustus in het blad. Kiezen voor de witte spelling, zoals veel kranten doen en waarvoor verreweg de meeste AOb-leden in de laatste webpeiling hun voorkeur uitspraken, was aantrekkelijk. Een aantal eigenaardigheden en vreemde woordbeelden komt in de witte spelling niet voor. Maar het doorslaggevende argument was dat het Onderwijsblad schrijft voor mensen die in het onderwijs werken en daardoor verplicht zijn zich aan de officiële spelling te houden. Het zou dan vreemd zijn als zij in hun vakblad de onofficiële spelling tegenkomen. Dus zal het Onderwijsblad de spellingregels van het Groene Boekje hanteren, naar beste vermogen en zolang de woorden herkenbaar blijven. Het idee van het boycotlijstje van Ewoud Sanders zal dan ook zeker een rol blijven spelen.
De volgende spellingherziening staat gepland voor 2015.

{noot}
Voor snel antwoord op een spellingvraag: http://woordenlijst.org
Voor vragen over taal: http://taaladvies.net
Website van de Nederlandse Taalunie: www.taaluniversum.org