blad nr 17
8-10-2005
auteur . Overige
Column

Gestolen autonomie

Omdat Nederland verzuurt - wij zijn zo verwend dat een stapje terug in het belang van de natie stuit op lamlendig gemopper, meent het kabinet - en omdat ik het gevoel heb dat er om me heen nauwelijks meer gelachen wordt, heb ik een poging gedaan me positief op te stellen. Ik probeerde me voor te stellen dat het eigenlijk helemaal niet slecht gaat in Nederland. Dat de meeste mensen best aardig tegen elkaar zijn, als ze maar gedisciplineerd worden. Dat iedereen toch te eten heeft en dat inkomensachteruitgang nog altijd vooruitgang is vergeleken met tien jaar geleden. Ik wilde weer constructief denken over het onderwijsbeleid in deze tijd en in het bijzonder over de nota Koers vo, omdat ik daar het meest mee te maken heb. Heerlijk toch dat al die scholen nu ‘ontketend’ zijn? Geen last meer van knellende regels, nee, autonomie en ruimte voor diversiteit!
Ik trachtte te zien hoe slim onze minister van Onderwijs is. Heeft ze het niet goed voor elkaar, dacht ik. Met de toverwoorden deregulering en marktwerking in één klap af van al die regels èn van die zeurende scholen en vakbonden. De klanten - leerlingen en hun ouders - heeft ze koning gemaakt en die regelen nu, samen met de schoolbesturen, de kwaliteit van het onderwijs. Zo kon zij zich concentreren op haar moeilijke departement. En wie tegenwerpt dat met al die vrijheid haar ambtenaren wèl meer moeten gaan controleren en er dus toch weer regels komen, heeft het mis. Het geniale is namelijk, zo probeerde ik het te zien, dat outputcontrole niet meer hoeft, want dat doen nu de klanten. ‘Middelbare scholen steeds vaker in gevecht met ouders’ las ik in NRC Handelsblad. ‘Vroeger heerste op school het gezag van de docent. Maar die autonomie wordt steeds vaker ter discussie gesteld door mondige ouders. Juridisch geweld gaan zij daarbij niet uit de weg.’ Ik bedoel maar.
Lang heb ik mijn positieve opstelling niet kunnen volhouden. Deze zomer kwamen bij mij vlak na elkaar twee vriendinnen uithuilen. Beiden zijn al jaren goede docenten in het middelbaar onderwijs, die houden van lesgeven. Hen was vóór de zomer min of meer hetzelfde overkomen: ze waren gesued. De ene vriendin werd achtervolgd door een (volwassen) leerling die een onvoldoende niet accepteerde. De andere vriendin werd bestookt door de vader van een veertienjarige leerlinge die vond dat mijn vriendin zijn dochter alleen volgens zijn eigen streng-christelijke principes mocht begeleiden (op een openbare school wel te verstaan). Gelukkig kregen mijn vriendinnen na de zomer te horen dat de ingediende klachten niet-ontvankelijk zijn verklaard. Maar intussen hebben zij een kafkaiaanse periode doorgemaakt waarin de klagers heftig op zoek waren naar ‘fouten’ die mijn vriendinnen gemaakt zouden hebben, dan wel van de zenuwen zouden gaan maken. Door hun schoolbesturen werden de zaken onmiddellijk gejuridiseerd. Mijn vriendinnen hebben alles wat met de affaire te maken had moeten bijhouden. Zij werden in hun pedagogisch-didactisch gezag aangetast. Ze sliepen slecht en voelden zich machteloos…
Dit is dus de nieuwe kwaliteitsbewaking en ik vrees dat de minister daarbij de autonomie van de docent gestolen heeft. Slechte timing met het dreigende lerarentekort.