- blad nr 5
- 5-3-2005
- auteur . Overige
- Vakwerk
Vragen over het leven
@“Kennis van psychologie is nuttig voor het ontwikkelen van zelfvertrouwen. En het is zinnig om dit al jong te leren. Psychologie lijkt nu vaak een deskundigheid van anderen, van ouderen. En psychologen komen pas in iemands leven wanneer het wellicht te laat is. Mijns inziens werkt kennis van een soort basispsychologie preventief.” Aan het woord is Martin Olden, psycholoog en auteur van de jeugdroman Psycho Thom*. Hij vindt dat psychologie een schoolvak moet worden. Volgens hem kun je het niet aan ‘thuis’ overlaten om pubers te leren met zichzelf en anderen om te gaan. Veel ouders nemen die taak niet op zich en door soapseries krijgen de kinderen foute voorbeelden voorgeschoteld.
“Kinderen worden - zonder dat ouders dat willen - geconfronteerd met de moeilijke dingen in het leven: een scheiding, een ernstige ziekte, een sterfgeval. En het kind weet niet hoe ermee om te gaan. Met psychologie leer je vertrouwen op je eigen kracht en oordeelsvermogen.” Olden verfoeit het automatisme waarmee slachtofferhulp overal erbij wordt gehaald. Na de schietpartij op het Terracollege in Den Haag bijvoorbeeld. “Ik heb niets tegen slachtofferhulp maar ik ben bang dat zo het image wordt bevestigd dat mensen niet in staat zijn zelf met calamiteiten om te gaan. Dat ze daarvoor deskundigen nodig hebben.”
Hij pleit ervoor om op de middelbare school te beginnen met de lesstof. Kinderen op de basisschool die een vaste leerkracht hebben, kunnen in klassengesprekken al heel wat problemen bespreken. Pubers kun je bereiken met verhalen. Door te lezen over een ander kunnen ze zich inleven, hun eigen zorgen vergelijken en begrijpen. Maar hoe dat precies moet in een vol klaslokaal met dertig leerlingen weet de psycholoog ook niet precies. “Wel moeilijk, zo’n vak”, zucht Olden.
@Realiteit
@Iemand die daar geen moeite mee heeft is Charley Werff. Zij geeft HVO, humanistische vorming, op openbare basisschool de Hasselbraam in Eindhoven. Leerlingen wier ouders toestemming en een financiële bijdrage geven, krijgen er les in. Eenmaal per week praat Charley Werff met haar groep. Ze heeft de hbo-opleiding humanistisch vormingsonderwijs van het Utrechts pedagogisch studiecentrum gevolgd. Nu verzorgt ze al zeven jaar op een aantal basisscholen HVO, van groep 3 tot en met 8. “We volgen het HOKE-proces. Dat betekent: herkennen van een vraagstelling, onderzoeken, kiezen en evalueren.” Het vak is belangrijk voor een school, vindt Werff. “Als leerlingen hun gedachten goed kunnen ordenen zal er minder agressie in de scholen zijn.”
De leerlingen vinden de lessen wel leuk. “Dan gaan we filosoferen. Filosoferen is ergens over nadenken,” zegt de tienjarige Loy uit groep 7. “We hebben bijvoorbeeld de vraag: Wat is een man en wat is een vrouw? Als je de oplossing met elkaar hebt bedacht, ga je dáár weer over nadenken. Soms stemmen we waarover we de volgende keer zullen praten: over liefde, wat is tijd, of dromen. Dingen waarop niemand antwoord weet. Is er leven na de dood? Wat zijn gevoelens?” Het woord psychologie valt niet maar het zijn dezelfde thema’s die Olden graag behandeld ziet.
Ongeveer de helft van de klas doet mee. Vaak wordt er thuis over doorgepraat. Loy’s moeder Ingrid Winters vraagt zich af of door die financiële bijdrage het HVO niet een eliteprogramma wordt. “Dat is jammer. Deze lessen zou je voor ieder kind en op elke school moeten hebben, en niet één uurtje in de week.” Het voordeel van het klassikaal behandelen van thema’s als angst, liefde en dood is dat de kinderen zich niet meer hoeven af te vragen of een ander er ook wel eens over nadenkt. ”En je moet ook leren om iets te bespreken met een groep. Dat is anders dan bij een gesprek tussen twee personen”, merkt Winters op.
@Droom
@Psycholoog Olden beseft ook wel dat de middelbare school niet zomaar psychologie op de lessentabel kan zetten. Het programma is al overvol. Daarom heeft hij maar vast een roman geschreven. Die kunnen kinderen thuis lezen of op school. Olden wil over het onderwerp graag lezingen houden voor ouders en docenten. Het grote thema van het boek is rouwverwerking. De dertienjarige hoofdpersoon Thom verliest zijn moeder en wordt in huis genomen door psycholoog Rijk. Momenteel is Olden bezig er een werkboek bij te maken met verhalen en opdrachten. Hij heeft Psycho Thom geschreven om pubers een hart onder de riem te steken: “Het werkt enorm verlichtend als je merkt dat je niet de enige bent die met een bepaald probleem worstelt.” Sem (acht jaar, groep 5) weet dat al. “Het leukst bij HVO vond ik de les over dromen. Iedereen vertelde een droom. Eerst een gewone, daarna een rare. Bijvoorbeeld over iets dat niet ophoudt, een trap waar je maar vanaf blíjft vallen. Daarna praatten we over voorspellende dromen en nachtmerries. Ik ben bang als ik in bed lig. Raoel is net zo bang als ik.” En opgelucht besluit hij: “Zelfs de stoere jongens van mijn klas hebben het ook.”
{Kader}
@Martin Olden beschrijft hoe psycholoog Rijk, die Thom heeft opgevangen, in diens klas een pestgeval gaat bespreken. Mevrouw Peters is de mentor, Evert is de pestkop. Hij heeft in het zwembad een klasgenoot hardhandig en lang onder water gehouden. De rest van de klas stond erbij en keek ernaar. Olden gebruikt hier een Asch-experiment, waarbij wordt aangetoond hoe sterk beïnvloeding van anderen is.
‘Wat hebben we gedaan? Mevrouw Peters en ik hebben vanmorgen zes mensen uitgekozen en overgehaald om iets anders te zeggen dan wat ze waarnamen. Maar nummer zeven, Evert, wist nergens van. Nummer zeven hoorde zes identieke foute antwoorden en wist niet dat zijn voorgangers een afspraak hadden om te liegen.
Wat zagen we in jullie klas gebeuren? Wat gebeurde er in al die onderzoeken? Dat nummer zeven – ondanks de instructie bij zijn eigen waarneming te blijven – toch met de groep meegaat en niet meer kan vasthouden aan zijn eigen waarneming.’
Allen keken naar Evert. Hij was helemaal wit geworden en keek met grote ogen naar Rijk en toen naar mevrouw Peters en toen weer naar Rijk.
Hij zei iets maar ik kon het niet verstaan.
‘Wat gebeurt er nu met je Evert?’
‘Niets.’
‘Ik kan me voorstellen dat je je belazerd voelt. Maar jongens, kunnen jullie je niet voorstellen wat dit onderzoek jullie laat zien?’
Uit Psycho Thom
{Kader}
@Martin Olden beseft dat een schoolvak psychologie weerstand kan oproepen. In het begin heeft Thom grote moeite de leerstof te accepteren. Deze zegt in het nawoord:
‘De eerste maanden nadat ik bij Rijk was terechtgekomen, was ik anti psychologie. En de absolute onwil die ik had tegen dat “kijken naar mezelf” geldt bijna voor iedereen. Niemand wil zichzelf van binnen onderzoeken. Dat geldt niet alleen voor opstandige pubers, maar ook voor de meeste mensen. Ze vinden dat “moeilijke gedoe” negatief en hun leven moet alleen maar positief zijn.’
Uit Psycho Thom
@*Psyho Thom, een jeugdroman en een inleiding in de psychologie. DeDoc uitgeverij, Zutphen, €19,50 (ISBN 908084741-0).