Waarom worden Nederlanders boos?

Hoe ga je als buitenlander correct om met Nederlanders. Dat staat centraal in de methode Hou je staande!, gemaakt door de docenten Ank Hilderink en Reina Spoelstra.

Een Turk aan de balie van vluchtelingenhulp: ‘Jij moet mij helpen. Ik heb een probleem. Ik moet met iemand praten. Snel, ik heb niet veel tijd.’ ‘Krijg het heen-en-weer’, mompelt de baliemedewerker als de man zich heeft omgedraaid. Het videofilmpje laat vervolgens beider reactie zien. ‘Ik begrijp niet waarom die man zo vervelend doet’, zegt de Turk. Hij snapt niet dat er iets misgaat in de communicatie, dat ‘jij moet’ niet echt de beste manier is om iets bij de baliemedewerker gedaan te krijgen. Dan komt het voorbeeld ‘hoe het wel moet’. De Turk: ‘Meneer, mag ik u wat vragen? Kunt u mij alstublieft helpen, ik heb een probleem.’ De Nederlander reageert meteen sympathieker.
“Het gaat om cultuur, houding en taalgebruik in deze methode”, legt Ank Hilderink uit. “En het initiatief voor goede communicatie wordt bij de buitenlanders gelegd. Zij moeten het heft in eigen hand nemen.” Hilderink en Spoelstra geven al tien jaar Nederlandse les aan getraumatiseerde vluchtelingen in Centrum 45, afdeling de Vonk, in Noordwijkerhout. Ook zijn ze verbonden aan roc ID-college in Alphen aan den Rijn als docent Nederlands als tweede taal. Een psychiater van C45 opperde het plan om videofilms voor buitenlanders te maken, zodat zij begrijpen hoe het in Nederland toegaat. “Je kunt niet zomaar een dure klok aan een arts geven omdat hij je ernstig zieke kind beter heeft gemaakt”, zegt Hilderink. “Dat proberen we ze met Hou je staande! duidelijk te maken.” In een van de videofilms is te zien dat de buitenlander dan ook nog verschrikkelijk boos wordt als de arts het cadeau niet accepteert en teruggeeft. Spoelstra benadrukt dat het gaat om bewustwording van het eigen gedrag. “Waarom kan zoiets niet en waarom worden Nederlanders boos, dat moeten de buitenlanders doorkrijgen.”
Het begon als een project voor vluchtelingen, maar is uitgebreid naar alle buitenlanders in Nederland. Spoelstra: “Collega’s op het roc gingen de eerste band over vluchtelingenhulp gebruiken in de lessen met buitenlandse cursisten en waren zo enthousiast dat besloten is de methode uit te breiden voor alle buitenlanders.” Zo volgden er nog drie banden. Over de huisarts, schooljeugd en buren. ‘Schooljeugd’ is voor 14- tot 18-jarigen. Daarin komen aan de orde seksuele intimidatie, praten in eigen taal en straf. Hilderink: “Dit onderdeel is heel geschikt voor het vmbo.”

Beleefd
Bij iedere videoband zit een werkboek voor de leerlingen en een handleiding voor de docent. Die zijn door de NT2-docenten samengesteld. In het werkboek staan opdrachten op a-niveau, voor mensen die moeilijk of niet kunnen lezen en schrijven, en opdrachten op b-niveau voor wie goed kan lezen.
“We doen veel met uitbeelden en rollenspelen”, legt Ank Hilderink uit. En de rollenspelen worden weer opgenomen op video, zodat de cursisten hun eigen gedrag kunnen terugzien. In het werkboek is een woordenlijst opgenomen. Daarin wordt uitgelegd wat bijvoorbeeld woorden als ‘beleefd’, ‘ophouden’ en ‘zich bemoeien met’ betekenen. “Eerst besteden we alleen maar aandacht aan taal in de opdrachten, want het is van belang dat ze de taal van het onderwerp beheersen.”
Spoelstra: “Om te leren hoe het wel hoort, stampen we er soms standaardzinnen in. Als je hier wilt integreren en je wilt een baan, moet je niet krom blijven praten, want dan lukt dat niet.” In de docentenhandleiding staat als tip een cassettebandje te maken met daarop standaardzinnen. Cursisten die niet goed kunnen lezen, kunnen dan thuis oefenen.
De NT2-docenten leren de buitenlanders dat ze altijd ‘u’ moeten zeggen tegen iemand die ze niet goed kennen. “Tegen ons moeten ze ook u zeggen”, zegt Spoelstra. “Eerst deden we dat niet, maar het is belangrijk dat ze dat leren en het juiste voorbeeld krijgen. Dan voorkom je dat ze bij instanties of in de winkel ‘jij moet’ gaan zeggen en dat Nederlanders daardoor geïrriteerd raken.” Aan het eind krijgen de buitenlanders een opdracht mee, zoals het vragen van informatie bij een instantie. En als ze alle opdrachten uit het werkboek stap voor stap hebben uitgevoerd, moet dit ze lukken zonder dat ze een boze baliemedewerker achterlaten.

Een compilatie van de videofilms is te zien op www.kpr.nl. Meer informatie over de methode bij hbuitelaar@idcollege.nl

Op 30 september en 1 oktober organiseert de beroepsvereniging voor docenten Nederlands als tweede taal een conferentie in Nunspeet. Reina Spoelstra en Ank Hilderink verzorgen daar een presentatie over de methode Hou je staande! Meer informatie op de website van de beroepsvereniging www.bvnt2.org.