blad nr 13
26-6-2004
auteur T. van Haperen
Column

Onderwijs op de bon

In de aula leveren examenleerlingen hun boeken in. Een zwetende boekenfondsmeneer achter een tafel, een grote groep leerlingen ervoor. Kaft kapot, woordenboeken vergeten. Leermateriaal slijt en dat mag niet, vanwege het hergebruik. Vandaar de verwijten. “Vul dat formulier dan goed in. Ben je nog te stom om je naam goed te schrijven?” “Klopt, zelfs dat hebben ze me niet geleerd op deze kutschool.” Vervolgens krijgt de boekenbaas een emmer kwaliteitsklachten over zich heen. Niks deugt, lesuitval, slechte leraren, rotzooi in de kantine. Het broertje zit in België op school, zelf gaat hij naar het Luzaccollege.
Het gelijk of ongelijk van deze leerling is al lang geen kwestie meer. Feit is dat peperduur privaat onderwijs groeit en dat is niet voor niks. ‘Allemaal domme kinderen, die zo nodig moeten’, klinkt het dan in de lerarenkamer. Maar dat is geen argument, want iedereen moet nodig. Dankzij globalisering concurreert arbeid over de hele wereld. Polen verven onze huizen, Nederlanders zijn te duur. Legaal welvaart genereren kan hier alleen met een fatsoenlijke opleiding. En eerlijk is eerlijk, dom zijn die kinderen evenmin. Op het Luzac halen ze in één jaar een diploma, waar ze op een reguliere school twee jaar over doen.
Toch is privaat onderwijs in de huidige vorm fout. Rijke ouders kopen een diploma, arme kunnen dat niet. Dat is twee keer onrecht. Eerst komt de definitieve schoolkeuze te vroeg, kwaliteiten van kinderen uit lagere milieus zijn in groep acht amper zichtbaar, een groot deel verzuipt daarna in de chaos van het beroepsonderwijs, het Luzac kan dit tempoverlies compenseren, maar dat is onbetaalbaar.
En nou komt the funny part: dat is het dus niet. De belastingbetaler is aan een leerling in het voortgezet onderwijs ongeveer 5000 euro* per jaar kwijt. Twee jaar in één op het Luzac kan voor 10.000 euro. Dit gegeven creëert de uitweg: zet het onderwijs op de bon. Geef ouders voor elk kind in de laatste twee jaar van het voortgezet onderwijs twee vouchers van ieder 5000 euro. Ze kunnen dan zelf kiezen tussen twee jaar gezellig op een reguliere school of één jaar op het Luzac.
De voordelen van vouchers zijn talrijk. De overheid heeft geen kosten, wel baten. Jongeren gaan sneller door de opleiding, werken langer en betalen meer belasting. Gezeur van ouders en leerlingen over kwaliteit verdwijnt, want de keuze voor de school is hun eigen beslissing.
Veruit het meeste resultaat boekt het publiek onderwijs. Dankzij concurrentie gaan de ogen weer richting corebusiness en verdwijnt de energievretende culture of narcism. Evolutiegesprekken, persoonlijke ontwikkelingsplannen, daar is geen geld meer voor. Wel worden de klassen kleiner, de lessen beter… dat is wat consumenten willen.
Ik weet het, eigenlijk is dit een slecht idee. Goed publiek onderwijs verdient de voorkeur. Maar zolang de overheid weigert de zweep te hanteren, rest de tucht van de markt. Het Luzaccollege is dan een fantastisch breekijzer… toch maar snel doen dus, die vouchers.

*De getallen in de tekst benaderen de werkelijkheid, maar kloppen niet. Volgens www.ocenw.nl kost een leerling in het voortgezet onderwijs in 2001 4946 euro, na verrekenen van inflatie en schoolbudgetverhogingen komt het bedrag per leerling in 2004 aanmerkelijk hoger uit dan 5000 euro. Volgens www.luzac.nl liggen de kosten voor het totaalpakket vwo, havo en vmbo ook hoger dan in de tekst, de bedragen zijn in 2004 respectievelijk 12.405, 11.830 en 10.715 euro.