- blad nr 12
- 12-6-2004
- auteur G. van der Mee
- Redactioneel
‘Het Zwitserleven is gewoon duurder’
“In veel scholen moet je stalen zenuwen hebben. Of het kost veel moeite om te zorgen voor een ordelijk klimaat, of je krijgt te maken met een laffe houding van de schoolleiding die geen keuze wil maken in een conflict met een leerling.” AOb-voorzitter Walter Dresscher geeft voorbeelden van situaties waarin de werkdruk behoorlijk op kan lopen en het moeilijk wordt om er tot je 65ste gezond bij te blijven. Het kabinet wil de fiscale bijdrage aan het prepensioen intrekken of alleen nog onder bepaalde voorwaarden voortzetten. Volgens Dresscher heeft dit allemaal niet zoveel te maken met het oplossen van het vergrijzingsvraagstuk, maar is het een ordinaire belastingverhoging. ”Iedereen kan nog steeds eerder ophouden met werken, alleen wordt dat wel duurder.”
Een van de voorstellen van het kabinet is om van het collectieve prepensioenregeling een opting out-regeling te maken. Werknemers kunnen zich uit de regeling kopen en krijgen de premie uitbetaald die de werkgever gebruikt voor de opbouw van het prepensioen. Volgens de vakbeweging wordt de regeling op deze manier onbetaalbaar. Dresscher: “Het lijkt wel of alles wat tegenwoordig collectief is onvoordelig voor het individu zou zijn, terwijl als je je bij Zwitserleven moet verzekeren je zeker twintig procent duurder uit bent hoor!” Een medewerker van het pensioenfonds ABP bevestigt dat. De premie die nu geheven wordt, is een doorsneepremie die voor jongeren eigenlijk te hoog en voor ouderen te laag is. Maar omdat jongeren later ook oud worden kom je tenslotte op een gemiddelde uit. Als jongeren hun premie mogen ‘onttrekken’ dan moet de premie voor de achterblijvende ouderen omhoog, want die missen dan de ‘subsidie’ van de jongeren. Conclusie is dat alleen door het collectief heffen van een doorsneepremie de premie voor iedereen betaalbaar blijft.
Het ABP wil, net als de vakbeweging, toe naar een levensloopregeling waarbij mensen zelf kunnen kiezen of ze eerder willen ophouden of juist na hun 65ste willen doorwerken. Recent onderzoek zou volgens het pensioenfonds aantonen dat de meeste mensen eigenlijk met deeltijdpensioen willen. Vandaar dat men pleit voor combinaties van deeltijdpensioen en flexibele uittredingsmogelijkheden tussen bijvoorbeeld 62 en 67 jaar. Doordat mensen individuele keuzen kunnen maken blijft het aantrekkelijk om premie te betalen voor een prepensioenfonds. Het ABP gaat bij dit alles wel uit van een duurzame fiscale ondersteuning. Zoals het er nu uitziet zal er dan dus binnenkort een heel andere rekensom gemaakt moeten worden in Heerlen.
Nestor
Hoe houden oudere docenten, even los van alle financiële perikelen, gewoon plezier in hun werk? Eigenlijk zou iedere school zich die vraag moeten stellen. In de praktijk staat de groep oudere docenten echter niet erg hoog op de agenda bij de schoolleiding. Dat is de ervaring van Frits Achterberg die bij de lerarenopleiding Ivlos van de universiteit Utrecht zich al jaren bezig houdt met personeelsbeleid in het voortgezet onderwijs. “Er is nog weinig kennis op het gebied van ontwikkelingsprocessen bij volwassenen, wat gebeurt er in een loopbaan? Door het dreigende personeelstekort begint het nu langzamerhand te schemeren dat er wellicht voor deze groep iets moet gebeuren om te voorkomen dat ze afbranden”, zegt Achterberg.
Onlangs is het Nestorproject van start gegaan, een samenwerking van Ivlos met de Archimedes lerarenopleiding van de hogeschool van Utrecht en de scholengroep Perspectief. Daarin worden zo’n veertig oudere docenten van verschillende scholen opgeleid tot coach van hun collega’s of van beginners in de school. Het ministerie geeft volop steun aan dit initiatief dus scholen krijgen subsidie om hier aan mee te doen. Voordat een school kan deelnemen moet er wel het een en ander gebeuren, waarschuwt Achterberg, want het gaat er tevens om dat er in het personeelsbeleid iets verandert. “Een paar docenten naar een cursus sturen, dat heeft volgens ons niet zoveel zin. Eerst moet er een inventarisatie gemaakt worden van het aantal ouderen, hun interesses en of ze de taak van coach erbij kunnen doen. Belangrijk is ook de instelling van het hele team; valt het in groepjes uiteen, hoe kijkt het management tegen ouderen aan? Ik denk dat de kennis van ouderen op de een of andere manier gebruikt moet worden. Coach is dan één optie en de meesten vinden dat ook heel erg leuk, maar je moet méér doen. Overal wordt bijvoorbeeld nagedacht over het klassenmanagement, het klassieke eenrichtingsverkeer heeft langzamerhand zijn langste tijd gehad. Met de ervaring van de ouderen kan bedacht worden hoe het anders moet.” Achterberg vindt dat zij, juist als het gaat om veranderingen in de school, van het begin af aan ingezet moeten worden, omdat er anders een tegenovergesteld effect optreedt. Mensen die al jarenlang voor de klas staan, voelen zich snel in hun positie bedreigd als er van bovenaf veranderingen worden gedropt zonder dat ze geraadpleegd zijn. Achterberg: “Dat brengt veel onveiligheid en onzekerheid met zich mee, doordat hun ervaring kennelijk niet gewaardeerd wordt is dat de druppel, het moment waarop ze het voor gezien houden.” Hij kan zich nog kwaad maken over de manier waarop het onderwijspersoneel behandeld is bij veranderingen in de afgelopen jaren. “Degenen die dergelijke operaties bedachten hadden doorgaans zelf geen idee over gevolgen voor de werkvloer. Dat bijvoorbeeld kinderen ook heel onrustig worden van veranderingen en dat docenten die geen enkele zeggenschap hebben over hun eigen werkterrein daar ziek van worden.”
Aanmodderen
Ad Holster, algemeen directeur van de Goudse Waarden, nam mede het initiatief tot het Nestorproject. “Wij hebben meer aan mensen die met plezier werken. Tegenwoordig ben je vanaf 55 jaar al zo’n beetje afgeschreven, je telt niet meer mee. Ouderen zijn vaak conservatief willen niet meer meedoen met veranderingen. Op veel scholen laten ze deze mensen maar aanmodderen.”
De Goudse Waarden, een christelijke scholengemeenschap in Gouda, maakt deel uit van Perspectief, een groep van acht scholen in Zuid Holland die op personeelsgebied samenwerken. Holster is voorzitter van het mobiliteitscentrum van Perspectief en werkt al jaren samen met Archimedes en Ivlos onder andere op het gebied van begeleiding van docenten of het opleiden van studenten. Hij denkt dat het toenemen van de werkdruk naarmate je ouder bent ook veel te maken heeft met een soort self-fulfilling prophecy. “Iedereen zegt het, ook de vakbonden, dus zal het wel zo zijn. Sommige docenten durven niet eens meer te zeggen dat ze er niet zo’n moeite mee hebben. Ze voelen zich wel vaak minder gewaardeerd, je hebt nu eenmaal allemaal je satisfiers en je dissatisfiers in je werk, maar het laatste gaat dan zwaarder wegen.”
Holster vindt het een van de bijkomend voordelen van de nestorcursus dat docenten ook naar zichzelf leren kijken. “Op die manier snijdt het mes aan twee kanten.” De directeur, zelf eveneens 55 jaar, vindt dat dit dé manier om voortijdig uitvallen tegen te gaan. “Want verder gun ik iedereen natuurlijk gewoon een normaal prepensioen.”
Het Nestorproject duurt nog zo’n anderhalf jaar, naast de cursus krijgen de deelnemers ook begeleiding op het werk. Na afloop hoopt Frits Achterberg conclusies te kunnen trekken voor het grijze wijzen-beleid van de toekomst. “Daar moet het ook een bijdrage aan leveren; wat moet er veranderen zodat ook ouderen zich thuis voelen in de schoolorganisatie?”
Voor meer informatie: spps_f.f.achterberg@wxs.nl
Referendum
FNV-leden, dus ook de leden van de AOb, kunnen hun mening geven over het bod van het kabinet dat de vakbeweging heeft afgewezen. Ieder lid heeft in het kader van dit FNV-referendum een brochure thuis gekregen waarin precies staat wat de inzet is van de FNV en wat het eindbod was van het kabinet. U kunt ook via internet stemmen. Meer informatie op www.fnv.nl.
Op de website van de AOb, www.aob.nl, vindt u informatie over de consequenties van het beleid.