blad nr 8
17-4-2004
auteur . Lachesis
Redactioneel

Eén hetze aan het hek en daar gaan je leerlingen

Voor bestuurders die schoolteams middels contractmanagement op zoek laten gaan naar een nieuw imago en voor schooldirecteuren die hun hele ziel en zaligheid leggen in het zo aantrekkelijk en modieus mogelijk presenteren van een schoolgids is er slecht nieuws: de keuze voor de school maken ouders op het schoolplein. Door om zich heen te kijken en te denken: zijn dit de ouders met wie ik iets heb? Met wie ik iets kan delen? Zijn dit de vriendjes waar mijn kinderen mee overweg kunnen? Ouders zoeken ons-soort-oudersscholen.
In weerwil van de individualiseringsideologie die marktonderzoekers en trendwatchers ons proberen op te dringen, blijft de mens een kuddedier. Uit diverse onderzoeken naar schoolkeuzemotieven blijkt dat de sfeer op de allereerste plaats komt, onmiddellijk gevolgd door afstand. Papieren worden niet erg vertrouwd. Ouders meten de sfeer voornamelijk door informatie bij andere ouders in te winnen. De goede naam van een school babbelt zich dus vanzelf rond in de buurt. Eén hetze aan het hek en daar gaan je leerlingen

Procederen
In 1979 liep Robert Sikkes stage op de onderwijsredactie van dagblad Trouw. Sindsdien liet de onderwijsjournalistiek hem niet meer los. Hij schreef voor Het Schoolblad van de Abop, werd chef van de onderwijsredactie van de Volkskrant, werkte als freelancer en is sinds 2001 hoofdredacteur van het Onderwijsblad. Als ‘een soort jubileum’, tussen 1979 en 2004 ligt immers een kwart eeuw, schreef hij het boek De allerbeste basisschool. Over zwarte en witte scholen, machteloze ouders, particulier basisonderwijs, Weer samen naar school, de mislukte klachtenregeling, de verdwenen miljoenen van de klassenverkleining en het verborgen lerarentekort. Het boek is niet alleen bedoeld voor leerkrachten maar ook voor ouders en politici.
Sikkes is zelf ouder. Het boek is mede vanuit dat perspectief geschreven. De macht van ouders is beperkt, schrijft hij. Nadat zij eenmaal een school hebben gekozen, lijkt het of zij met handen en voeten gebonden zijn aan die ene school. Je kunt je kind toch niet zomaar losscheuren van zijn sociale omgeving? Op school wordt vervolgens, ondanks de trend van tevredenheidspeilingen onder ouders, eigenlijk nauwelijks geluisterd naar wat de ouders echt voor opmerkingen, suggesties of klachten hebben, concludeert Sikkes. Hij pleit dan ook voor meer invloed en ontwaart een sprankje hoop nu de gezamenlijke ouderorganisaties besloten hebben een algemeen en gratis adviesnummer in te stellen, waar ouders met al hun vragen en klachten over basis- en voortgezet onderwijs terechtkunnen.
Maar ook dan blijft klagen over school een buitengewoon onaantrekkelijke aangelegenheid. Wie echt ergens werk van wil maken is maanden, zo niet jaren aan het procederen. Ook de inspecteur is niet half zo invloedrijk als het lijkt. Hij beschikt weliswaar over de macht om een school een slechte beoordeling te geven, maar daar houdt het op. In andere landen stuurt de inspectie A-teams op zwak presterende scholen af – een team met een ervaren directeur en een paar superjuffen - maar in Nederland rekenen de inspectie en de overheid dat niet tot hun taak. Verlegenheid om in te grijpen – er is immers vrijheid van onderwijs - leidt hier tot een enorme verantwoordelijkheidsbureaucratie. Sikkes pleit voor een gerichte aanpak van scholen die onder de maat presteren.

Verademend
Toch valt het met het onderpresteren in Nederland wel mee want uit alles blijkt dat de allerbeste basisschool toch echt in Nederland staat. Onze achterstandsleerlingen leren meer dan kwetsbare leerlingen uit andere landen. Internationaal gezien presteren wij op hoog niveau. In de Verenigde Staten voeren scholen op grote schaal rekenmethoden uit Nederland in. En dat allemaal voor een dubbeltje op de eerste rang, want het mag hier in Nederland allemaal niets kosten.
‘De allerbeste basisschool’ is een heel compleet boek. Het behandelt vrijwel alle actuele zaken in het onderwijs en beperkt zich niet tot de situatie in Nederland. Het boek ademt gedegen onderzoeksjournalistiek, maar schuwt ook de discussie niet. En juist dat laatste punt is een belangrijke toegevoegde waarde. ‘De allerbeste basisschool’ is niet alleen geschreven voor ons soort mensen. Voor een eigenwijze onderwijzeres is dat even wennen. Maar zo gauw je van de eerste schrik hersteld bent is het ook heel verademend.

De allerbeste basisschool. Gids voor ouders, leerkrachten en politici. Door Robert Sikkes. Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht 2004. ISBN 90-274-9401-0.

Inge Braam is lerares aan de basisschool en de pabo.