- blad nr 6
- 20-3-2004
- auteur . Overige
- Redactioneel
Van Utrecht tot Winterswijk: loverboys zijn overal
Ruim tien jaar geleden kwamen op de Europalaan in Utrecht de eerste minderjarige meisjes terecht die tot tippelen werden gedwongen. Loverboys ronselden de meisjes bij scholen en leverden hen ’s avonds als prostituee bij de tippelzone af. Maar nu is de Europalaan allang niet meer het domein van de loverboys. Tegenwoordig worden de scholieren naar hotels gebracht, waar ze hun ‘klanten’ vervolgens af kunnen werken.
De Dr. Vliegenthartschool, een praktijkschool voor jongeren met leerproblemen, ligt vlak bij de Europalaan. De leraressen aldaar merkten dat loverboys hun luxe auto’s ook voor hun school parkeerden. De jonge meisjes waren geïmponeerd door het flitsende voorkomen van de jongens, en er ontstond nogal eens een relatie. Wat begon als een onschuldige verkering, eindigde in een drama. Het viel leraressen Gemma Brom en Henna Waterval zwaar om ‘hun meisjes’ richting Europalaan te zien verdwijnen. “De meisjes denken dat ze de ware liefde hebben gevonden. Ze zijn zwakbegaafd en vaak niet zo aantrekkelijk, maar ze hebben eindelijk iemand gevonden die hen vertelt dat ze dat allemaal wel zijn”, zegt Henna Waterval.
De meisjes van de Dr. Vliegenthartschool zijn extra kwetsbaar voor de charmes van loverboys. De laagopgeleide meisjes hunkeren naar aandacht, soms omdat ze die thuis niet krijgen, maar ook omdat ze in de puberteit zitten en worstelen met de problemen van elke bakvis: ben ik wel leuk, ben ik wel mooi en vinden anderen mij wel aardig?
De school liet het er niet bij zitten en ging samenwerken met de wijkagent. Nummerborden werden genoteerd, de jongens van het schoolplein geweerd en de loverboys lieten zich na verloop van tijd niet meer zien. Maar op lang niet alle scholen wordt zo doortastend opgetreden. De teamchef van Commerciële zedenzaken Utrecht, Peter Huijbregts, merkte dit tijdens een voorlichtingsdag in Amersfoort. “Na mijn presentatie vertelden mensen uit het onderwijs: ‘Nu ik dit hoor, denk ik dat dat meisje dat vorig jaar van school af ging best eens in de handen van zo’n loverboy kan zijn gevallen’. Maar die signalen waren nooit opgepikt.” Voor de Tweede Kamer was de opkomst van de loverboys dan ook reden om te pleiten voor een verplichte voorlichting over de gevaren van prostitutie én loverboys in het voortgezet onderwijs. Ook moet er een landelijke campagne komen waarmee prostituees wordt gewezen op de mogelijkheid een ander beroep te vinden. Daarbij zetten hulpverleningsinstanties zich al geruime tijd in voor een landelijk expertisecentrum loverboys.
Weerstand
Het is de hoogste tijd dat de zaken eens landelijk geregeld gaan worden, vindt ook Marga Suvaal. Met het programma Beauty & the Beast, onderdeel van het adviesbureau voor maatschappelijke ontwikkeling Stade, geeft zij voorlichting over loverboys op vmbo-scholen. Maar het initiatief voor de voorlichting moet vanuit scholen en gemeentes komen. Het kan dus per regio verschillen of er iets met het onderwerp gedaan wordt. “Hoewel er steeds meer aandacht komt voor het probleem loverboys, komt de hulpverlening en voorlichting landelijk nog niet altijd goed van de grond. Er zijn op het moment acht instellingen die zich bezighouden met jongerenprostitutie, waarvan drie zich richten op voorlichting en preventie. Het Scharlaken Koord in Amsterdam, Beauty & the Beast in Utrecht en Pretty Woman in Utrecht. De preventie blijft dus achter, terwijl dat net zo belangrijk is als hulpverlening.”
De leraressen van het Vliegenthart zijn verguld met de manier van voorlichten van Beauty & the Beast. Henna Waterval: “De kinderen maakten collages waarin ze lieten zien hoe hun leven er over tien jaar uitzag. Een ex-prostituee kwam langs om te vertellen hoe zij in het beroep was gerold en ze kregen een weerbaarheidscursus in de gymzaal. De leerlingen waren heel praktisch bezig en dat spreekt aan.” De lessen waren in het begin gratis, maar nu moeten scholen er geld voor neertellen. In maart zal, tot spijt van de leraressen, de wat minder uitgebreide voorlichting van Pretty Woman op het Vliegenthart van start gaan.
Ondanks de enthousiaste reacties op de Vliegenthartschool merkt Marga Suvaal dat er bij scholen vaak enige weerstand bestaat als het gaat om voorlichting over loverboys. “Scholen zijn bang het etiket 'probleemschool' opgeplakt te krijgen.” Maar dat is eenvoudig op te lossen door te benadrukken dat Beauty & the Beast ook een weerbaarheidscursus geeft. De meisjes moeten zich bewust worden van misbruik in relaties en leren over de problemen die in relaties voorkomen. “Loverboys vormen de rode draad tijdens de bijeenkomsten, maar we bespreken ook het geweld in relaties. Of veel simpeler: wat doe je als je van je man later niet mag werken? Alle leerlingen willen graag huisje-boompje–beestje, dat merk ik tijdens de bijeenkomsten. Maar daar hoef je niet van alles voor op te offeren. Soms rennen meisjes huilend de klas uit, dan blijken zij ook seksueel misbruikt te zijn bijvoorbeeld.”
Eerlijk
De openhartigheid van de meisjes in de lessen is volgens Marga Suvaal erg bijzonder. “Er komt van alles naar boven. Vooral door de afwezigheid van jongens is een heel open en eerlijk gesprek mogelijk.”
Toch vindt Suvaal dat ook jongens bij de preventieprojecten betrokken moeten worden. “Ik denk dat de groepen wel gescheiden moeten blijven, zodat iedereen vrijuit kan praten. Maar het is ook belangrijk dat jongens leren hoe ze met meisjes om horen te gaan. Bij lessen seksuele voorlichting wordt wel over het hoe en wat gesproken, maar ik wil ze ook confronteren met vragen als: wat doe je als een meisje nee zegt? Hoe ver probeer je dan haar grenzen te verleggen?”
De twee leraressen van het Vliegenthart merken inderdaad dat het de leerlingen nogal eens aan kennis ontbreekt. Gemma Brom: “Het lijkt soms wel alsof we teruggaan naar de jaren veertig en vijftig. Leerlingen vragen of ze zwanger kunnen worden als ze een jongen kussen. Ze krijgen van huis uit helemaal niets mee.”
Voor sommige meisjes is het moeilijk om de gladde jongens op tijd te doorzien. De loverboys gaan zo manipulatief te werk, dat het meisje bijna niet doorheeft dat ze gedwongen wordt. Ton Theunisse, behandelcoördinator bij justitiële jeugdinrichting de Hunnerberg in Nijmegen, heeft een aantal daders onder zijn hoede. Hij vertelt over zijn ervaringen op een discussieavond over loverboys. “Het zijn ontzettend aardige jongens. Ze kunnen bijna iedereen inpakken. Het is voor mij interessant om te zien wat er gebeurt als je je niet in laat pakken, als je weerstand biedt. Je voelt op zo’n moment wel wrijving, maar de loverboys worden nooit grof. Ze hebben dan ook een perfecte staat van dienst in de inrichting. Ze krijgen nooit straf, nooit hoeven ze in de isoleercel. Ze hebben hele goede technieken om aardig over te komen, maar daarachter schuilt een psychopathische karakterstructuur.”
Verkering
En tegen de daders valt maar weinig te ondernemen, blijkt op diezelfde voorlichtingsavond. Dave Oltmans van de jeugd- en zedenpolitie van district Binnensticht: “De politie signaleert zich gek op straat, maar de politie kan niet altijd wat doen. Het begint allemaal als een doodgewone verkering met twaalf, dertien jaar. Het is namelijk ‘hoe jonger hoe beter’ in die wereld. Uiteindelijk worden die meisjes verkracht, in elkaar geslagen. Ze worden zodanig stukgemaakt dat ze uiteindelijk helemaal geen aangifte durven te doen. En het fenomeen groeit. Ik denk dat we het topje van de ijsberg nu pas gezien hebben.”
Peter Huijbregts, van de commerciële zedenpolitie in Utrecht, verklaart echter dat de loverboys wél aan te pakken zijn. Signalen van hulpverleners zijn genoeg bewijs om een onderzoek te beginnen en bijvoorbeeld telefoons af te tappen. Zo kan buiten het meisje om bewezen worden dat ze gedwongen wordt. Maar vooralsnog lijkt het verdacht veel op vechten tegen de bierkaai. De meisjes zijn niet meer zo makkelijk te vinden, ze werken tegenwoordig vaak in hotels. Daarbij is er sprake van een sneeuwbaleffect, merkt Huijbregts. “De jongens die chauffeur zijn voor een loverboy, zien hoe makkelijk het is om aan geld te komen. Zij besluiten ook een meisje te zoeken om snel rijk te worden. En ook deze loverboy heeft dan een nieuwe chauffeur nodig. Zo groeit het probleem voortdurend. Door de pakkans zo groot mogelijk te maken, hoop ik dat de loverboys het te link gaan vinden om meisjes te exploiteren.”
Meisjes die op hun zestiende of zeventiende jaar door een loverboy gepaaid worden, belanden soms precies op hun achttiende achter het raam, aldus Suvaal. En dan kan justitie niets meer doen, behalve afwachten, want meerderjarigen mogen legaal hun lichaam verkopen. Toch gelooft Peter Huijbregts dat deze meisjes niet reddeloos verloren zijn. “We verhoren de meisjes, we vragen hen of ze gedwongen worden. Maar wanneer ze ontkennen geven wij niet zomaar op. We werken samen met hulpinstanties en proberen toch bewijzen van dwang te verzamelen.”
Geheim leven
Scholen hebben een belangrijke functie als het gaat om het bestrijden van de loverboys. De meisjes worden hier immers vaak geronseld, hoewel ook buurthuizen, disco’s en zelfs kledingwinkels populaire ‘oppikplaatsen’ zijn. Meisjes die in handen vallen van een loverboy laten bovendien vaak duidelijke veranderingen in hun gedrag zien. Het is daarom belangrijk dat het schoolpersoneel oren en ogen open blijft houden. Volgens Suvaal is het belangrijk om met de meisjes te blijven praten. “Spreek de vermoedens uit, zeg maar waar het op staat. Als je denkt dat een meisje tippelt, vertel dat aan haar. Ze zal misschien ontkennen, maar het is belangrijk om vol te houden. Om af en toe te vragen: Hoe gaat het? Hoe zit dat nou met dat vriendje?” Volgens Suvaal hoeft in eerste instantie vertrouwelijke informatie niet geheim gehouden te worden. “De leraar moet zeggen: oké, we hebben deze informatie en nu gaan we binnen een netwerk van hulpverleners kijken wat we eraan gaan doen.”
De loverboys zelf zijn lang niet altijd meer zo makkelijk te herkennen. De grote auto’s vallen op bij leraren die van de loverboys gehoord hebben. Maar de jongens kunnen met een mooie scooter net zo goed indruk maken op een meisje en daarom is het geijkte beeld van de mooie Marokkaanse jongen die tegen een dikke BMW aanleunt allang niet meer actueel.
De leraressen op het Vliegenthart kwamen soms op de meest vreemde manieren achter het ‘geheime’ leven van hun leerlingen. Eén meisje viel door de mand toen ze een rare wond op haar voorhoofd had, weet Henna Waterval zich te herinneren. “Ik wist al dat ze daar liep, ik hoorde het van anderen, maar ze bleef ontkennen. Uiteindelijk bleek dat haar pooier een peuk op haar voorhoofd had uitgedrukt. Ze had te weinig omzet gemaakt.” De ouders slikken de smoesjes van hun jonge dochters veel te makkelijk, vindt Henna Waterval. Zij merkte dat toen ze aan een ouder moest vertellen dat haar dochter tippelde. “Wanneer de meisjes vertellen dat ze elke avond naar een vriendin gaan, wordt dat geloofd. Er wordt niet gevraagd waarom ze nooit eens met die vriendin naar huis komt. Ze nemen dingen te makkelijk aan, zijn vaak allang blij dat hun dochter een vriend of vriendinnen heeft. Maar je kan je dochter niet elke avond zomaar de deur uitsturen.”
Het plan om overal op scholen voorlichting te gaan geven, wordt door Marga Suvaal toegejuicht. Nu wordt de voorlichting vooral op vmbo’s gegeven. “Ze zijn op een heel andere manier bezig met vriendjes en seksualiteit dan op havo en vwo. Ze hebben minder huiswerk, dus meer vrije tijd en ze zijn vaak eerder aan een relatie toe. Ik vind trouwens dat op alle niveaus voorlichting gegeven moet worden. Er lopen veel meisjes rond die vatbaar zijn voor de mooie praatjes van een loverboy. Niemand moet denken dat loverboys alleen in grote steden hun slag proberen te slaan. Ook in Winterswijk zijn loverboys actief, in Friesland, in Limburg, ik word vanuit alle delen van het land gewaarschuwd.”
Bronnen: ‘Preventie en Hulpverlening. Meisjesprostitutie: zes projectbeschrijvingen’ (in opdracht van het ministerie van Justitie) en www.bewareofloverboys.nl
Wat is een loverboy?
Een loverboy is een jongen die een meisje versiert. Hij doet dat door heel lief voor haar te zijn, haar veel aandacht te geven en vaak mooie en dure cadeaus te kopen. De loverboy isoleert het meisje langzaam maar zeker van haar omgeving. Ze doen samen veel leuke dingen, zoals uit eten gaan. Na een tijd verkering met haar te hebben gehad, verleidt hij haar om met mannen naar bed te gaan voor geld. Hij gebruikt vaak geweld en zorgt ervoor dat ze helemaal van hem afhankelijk is. Van het geld ziet ze vaak weinig of niets terug.
De cijfers
Er werken 30.000 vrouwen in de prostitutie. Daarvan zijn ongeveer 1500 meisjes minderjarig. Het jongste meisje dat tot nu toe is gevonden was dertien jaar. Allochtone meisjes en recent geïmmigreerde meisjes maken tweederde deel uit van deze groep. Een op de vijf jonge meisjes wordt met geweld aangezet tot prostitutie, de rest wordt met emotionele manipulatie gedwongen. (Cijfers komen van het NISSO, Nederlands instituut voor sociaal seksuologisch onderzoek, uit 1998).