blad nr 6
22-3-2003
auteur . Overige
Column

Profijt

De studiebeurs vervangen door een leenstelsel, ziedaar een voorstel tot bezuiniging op het hoger onderwijs. Onderhandelaar Bos noemt het `sociaal', onderhandelaar Balkenende wijst het af, omdat de studiefinanciering niet gebruikt mag worden voor `nivellerende inkomenspolitiek'. Tja, als een leenstelsel sociaal èn nivellerend is, dan zou ik er toch wel voor moeten zijn.
Ooit las ik 1984 van George Orwell. Daarin voert het 'Ministerie van Vrede' een oorlog, waarschijnlijk een preventieve. Erger voorkomen, dat is nu ook de slogan bij het ministerie van Onderwijs. Om - na twintig jaar kaasschaven - van het hoger onderwijs niet ook nog eens een gatenkaas te maken, wordt de toegang tot studeren moeilijker gemaakt.
In eigentijds politiek ABN (Algemeen Beschaafd Newspeak) noemt de PvdA het profijtbeginsel in het onderwijs een 'sociaal leenstelsel'. Alle beurzen, ook de aanvullende toelagen voor minder draagkrachtige studenten, worden omgezet in leningen. Afgestudeerden betalen later inkomensafhankelijk terug voor het profijt dat zij van hun studie hebben.
Wat ik ervan vind? Het vooruitzicht van een hoge studieschuld is voor studenten zonder gouden wiegje een enorme barrière. Ook nu al werken veel studenten om studieschulden te beperken. Uitzicht op een hoog inkomen? Misschien, maar vooral op hoge vaste lasten. En wat is eigenlijk het profijt bij een baan in de verpleging, het onderwijs of de cultuursector? Het profijt is natuurlijk enorm, maar niet in termen van salaris. Dat is ook de fundamentele kritiek die ik op het profijtbeginsel heb. Het hoort bij een ieder-voor-zich-mentaliteit en miskent de grote culturele en maatschappelijke waarde van hoogopgeleiden. Ik voel er niks voor om studenten aan te moedigen calculerende burgers te worden. Eenieder is er bij gebaat dat studenten burgerzin ontwikkelen en hun talenten en studietijd gebruiken voor kennisverrijking, het verder ontwikkelen van vaardigheden en talenten en het zich verdiepen in zingevingsvraagstukken en het dragen van maatschappelijke verantwoordelijkheid. Die onderwijsdoelstelling behoren de volwassen burgers en werkgevers van nu te betalen via een progressief belastingstelsel, met het oog op een goede toekomst voor alle mensen.