- blad nr 6
- 22-3-2003
- auteur . Overige
- Opinie
Lumpsum is verborgen bezuinigingsmaatregel
'Elk voordeel heb z'n nadeel' is een bekende uitspraak van Johan Cruijff. Op die manier bekeken is het lerarentekort een geschenk uit de hemel voor het ministerie en de werkgevers. Jarenlang wisten ze niet hoe rond te komen met minder koopkracht voor het primair onderwijs. Voormalig Onderwijsminister Deetman probeerde het decennia terug nog op intrinsiek motiverende toer: 'Waarom meer salaris voor onderwijsgevenden? Het is toch ook een baan die je vanuit een stuk idealisme kiest?'
Boekhouders houden niet van open-eind-financieringen. Dus daarom is lumpsumbekostiging ook voor het primair onderwijs aan de orde. Het geld gaat echter niet naar de scholen, maar naar de besturen van die scholen. En besturen hebben twee belangen: Geen financiële risico's en geen escalaties binnen de organisaties waar ze bestuur van zijn. Dus een deel van het budget zal naar een systeem moeten dat deze risico's beheerst: de overhead en de lijnorganisatie. Dat zijn qua prioritering andere belangen dan scholen zelf hebben. Bestuurlijk beleid is wat anders dan schoolbeleid.
We blijven echter zitten met het feit dat er qua koopkracht weinig geld door de overheid beschikbaar wordt gesteld voor het lumpsumsysteem in het primair onderwijs. Dat is de vrije keuze van onze samenleving. Je kunt budgetten anders verdelen, maar dat doen we niet. We accepteren dat als een door God gegeven feit. We praten het als onderwijsmensen elkaar zelfs aan dat het een gegeven is, waarmee we leven moeten. Elk eurootje zal tien keer moeten worden omgedraaid, voordat het wordt uitgegeven. Je zit met personele lasten, gebouwen, inboedel die vervangen moet worden, verwarming, leermiddelen.
@T3:Slim idee
@T1:In een productieproces wordt de grootste onkostenpost gevormd door de salarissen. En nu willen die leerkrachten ook nog een hoger salaris om het beroep concurrerend te maken. De centrale overheid probeert echter al jarenlang de salarissen te beteugelen. Het begon met een salarisverlaging via de hos-systematiek, vervolgens - in geestdriftige samenwerking met de vakbonden - een verhoging van de normjaartaak van 1600 uur naar 1790 uur met de slogan dat je dan minder hoeft over te werken als je altijd 2000 uur per jaar werkte en tot slot het lanceren van een plan over functie- en salarisdifferentiatie. Willen die mensen in het werkveld dat laatste niet. Hoe los je nou zoiets op? Plotseling was daar het lerarentekort, waardoor scholen en besturen opeens allerlei creatieve en slimme ideeën bedenken hoe je kan voorkomen dat kinderen naar huis worden gestuurd als een leerkracht ziek is. Er is zelfs een bestuur in Almere die met een heel functiedifferentiatiehuis komt aanzetten. Even goed kijken hoe zo'n systeem werkt. Je hebt een school met acht groepen. Je stelt twee hoofddocenten aan voor maximaal salarisschaal 9. Die maak je coördinator onderbouw en bovenbouw, waarvan een dag in de week ambulant is. Dat werkt goed, want mensen in het onderwijs willen graag extra nadenk- of coachingstijd in plaats van extra salaris. Dan stel je vier gewone docenten aan voor maximaal salarisschaal 8. En tenslotte twee aankomende docenten voor maximaal salarisschaal 7. Op deze manier houden we geld over. Dat bedrag hebben we hard nodig, want toen we een nieuwe directeur wilden benoemen, konden we er geen krijgen voor schaal 11. Zij wou 12. Nu hebben we daar gelukkig geld voor. En we moeten ook nog budget afdragen aan de centrale organisatie. Zo'n stafbureau en algemene directie voor schaal 14 kosten ook een stevige duit. En dan houden we nog geld over voor een paar computers en de extra schoonmaak van het toilet. Tsjee, wil een van die docenten verder gaan studeren, want die wil graag hoofddocent worden. Gelukkig hebben we daar nascholingsbudget voor. Mag die een deel van hebben. We vertellen echter niet dat hij op onze school nooit hoofddocent zal worden. We komen daarvoor budget en dus normfuncties tekort. Maar tijdens de beoordelingsgesprekken prijzen we hem de hemel in. Gelukkig dat die beoordelingsgesprekken weer leuk worden nu je gevolgloos kunt prijzen. Het fijne is, dat die leerkracht ook zo'n begrip voor mij als directeur heeft, want het ligt niet aan mij dat het budget zo krap is, en we willen allemaal het beste voor de kinderen. En hoezo geen promotiemogelijkheden? Je kan in tien jaar tijd bij gebleken geschiktheid van klassenassistent A, klassenassistent B worden. We hebben bij ons op school wel tien verschillende functies gecreëerd. Elk met een eigen benoemings- en ontslagprocedure en plaats op de afvloeiingslijst.
Wordt u ook zo gelukkig van dit beeld? We hoeven elkaar alleen maar te overtuigen van het feit dat de belangrijkste competentie van een leerkracht is dat hij ervoor zorgt dat er gedurende de werkdag een plezierige werksfeer in de groep is en er geen escalaties optreden. Dan snapt u ook dat collega's in het onderwijs aangeven dat de groep bij die ene klassenassistente minstens net zo goed draait als bij die collega die het vak leerkracht op hbo-niveau heeft geleerd. Sommigen komen op het idee om die klassenassistente bij vervanging niet salarisschaal 4 maar 7 te geven.
@T3:Rekening
@T1:Welke les heeft de lumpsumfinanciering in andere takken van onderwijs en in de begeleidingsdiensten ons te leren? Dat er verschillende functies worden gecreëerd met eigen takenpakketten, eigen bekwaamheidseisen en eigen salarisschalen. Dat je altijd instroomt in functies met een lage salarisschaal als uitstroom. Dat het vaak nauwelijks mogelijk is om door te stromen naar de hogere salarisschalen, omdat er te weinig normfuncties met een hogere salarisschaal in zo'n organisatie kunnen worden gecreëerd. Dat drukt te veel op het totale budget van de organisatie. En er is budget nodig voor de overhead, de gebouwen, de gouden handdrukken. Dus zie je dat werknemers, die doorstudeerden steeds hoogwaardiger werk doen, meer verantwoordelijkheid krijgen, zonder ervoor betaald te worden. Op deze wijze worden de hoogste salarissen niet verhoogd, maar worden er banen met lagere salarissen gecreëerd. Op deze wijze worden salarissen op een verborgen wijze verlaagd. Op grotere schaal dan het ministerie ooit had gedurfd.
Diezelfde klanten die de rekening weigeren te betalen als het ongeschoolde hulpje van de loodgieter de zaak komt repareren terwijl de baas bij de salariskosten net doet alsof hij zelf is geweest, klagen niet als hun kind niet van degene les krijgt waar het qua competenties les van hoort te krijgen. Want naar huis sturen levert pas problemen op. Het verschil tussen goed les en geen les is schooltje spelen. En dat is beter dan niks.
We hoeven niet meer om extra maatregelen te vragen om de status van ons beroep te verhogen. We zijn met elkaar al druk bezig de samenleving, de klant en de werkgever te laten zien hoe we tegen de status van ons vak aankijken.