- blad nr 6
- 22-3-2003
- auteur R. Sikkes
- Redactioneel
Agressie tussen leerlingen went nooit
Docenten staan soms verbaasd over wat zich allemaal voor hun ogen afspeelt. 'Nog het meest over de middenbouwgroepen', schrijft een leraar basisonderwijs. 'Acht-, negen-, tienjarigen. Het lijkt of daar een machtsstrijd geleverd wordt met bedreigingen, pesterijen en clubjes tegen één persoon.' Er wordt veel gepest op school, signaleren docenten uit alle sectoren van het onderwijs. Op de basisschool is het echt schering en inslag en ziet 85 procent van het onderwijspersoneel voortdurend pestgedrag. Dat zakt langzaam naarmate leerlingen ouder worden, in het hbo noemt nog maar veertig procent pesten als probleem. Het kan ernstige vormen aannemen. 'Een leerlinge, afkomstig van een andere school na verhuizing, werd door klasgenotes van groep 8 dermate gepest dat haar ouders besloten hun dochter weer op de oude school terug te sturen', aldus een deelnemer. Maar er zijn ook oplossingen. 'Het pestgedrag is afgenomen door het sociaal-emotioneel beleid', schrijft een leraar. 'Het anti-pestgedrag wordt ook bij de leerlingen neergelegd en door leerkrachten serieuzer genomen.'
Verder wordt er fors en veel gescholden volgens de 430 deelnemers van het AOb-panel. Vooral in het voortgezet onderwijs gaat het er grof aan toe. 'Agressief gedrag als je iemand normaal benadert, schelden om niks', is de irritatie van een leraar voortgezet onderwijs. 'Vooral bij allochtone leerlingen die denken dat ze gediscrimineerd worden', ziet een ander. Duidelijk is wel dat het een stadsprobleem is, het zijn vooral leraren uit de grotere steden die de toename van verbale agressie onder leerlingen melden.
Leerlingen lijken vandaag de dag nogal licht ontvlambaar en klasgenoten krijgen gelijk een grote bek als iets ze niet aanstaat. 'Ze tolereren geen kritiek en reageren direct explosief', meldt de één, een bve-docent schrijft: 'De leerlingen zijn de schaamte voorbij, afbekken is normaal.'
Dat past een beetje bij wat het Engelse schoolhoofd Martin Johnson schreef in zijn boek Failing school, failing city: 'Kinderen uit achterstandsgezinnen zijn defensief en agressief. Ze leven met korte lontjes.' Zo somber is niet iedereen. 'In de klas geen last, maar op het schoolplein komen ruzies meer voor dan vroeger', zo schrijft de één, maar de ander reageert daar redelijk laconiek op, alsof het er in de basisschoolleeftijd bij hoort: 'ruzies op het schoolplein, niets ernstigs'.
In het voortgezet onderwijs is het wél ernstiger. 'Leerlingen zijn bang om oudere leerlingen aan te kijken. Een verkeerde blik is ruzie.' Het kan ook van de tijd in het jaar afhangen meent een ander. 'Tijdens de ramadan is het lontje wat korter, omdat er vaak niet wordt ontbeten en slecht geslapen.' Autochtone leerlingen zijn door 'de nieuwe politiek' losgeslagen, signaleert een bve-leraar. 'Het laatste jaar meer animositeit tussen allochtonen en autochtonen. Alles mag gezegd worden (met dank aan Pim) dus nemen autochtone leerlingen geen blad voor de mond. Daardoor escalerende groepsvorming.'
@T3:Sms-terreur
@T1:Bedreigingen zijn snel gemaakt bij die scheldpartijen. Ze horen een beetje bij het scheldpatroon en komen het meest voor in het voortgezet onderwijs. 'Ik heb er één die kinderen dreigt in elkaar te slaan, hun darmen eruit zal halen, de kop eraf zal slaan', meldt een leraar basisonderwijs. Een ander signaleert een nieuwe trend: 'Bedreigingen komen heel soms wel voor, ook het dwingen van medeleerlingen om geld mee te brengen, dat is wel nieuw.' Het wordt door meerdere leraren opgeschreven. 'Eén leerling perste diverse andere af, anders werden ze in elkaar geslagen.' En ook de sms-terreur begint op te rukken zegt een ander. Eén docent heeft een speciale klacht: 'Het ergste vind ik het spugen. Kan de AOb niet gaan overleggen met de KNVB dat die voetballers daar mee stoppen, dan stopt het spugen bij de jeugd ook weer.'
Zowel in het basis- als in het voortgezet onderwijs mollen kinderen vaak elkaars spullen. Het komt vaak voor, net als het slopen van spullen van de school. Een docent verklaart het zo: 'Kinderen hebben minder zorg voor elkaars en andere eigendommen in deze materialistische wereld, omdat alles toch te vervangen is.'
Vechten is vooral iets van de basisschool, maar ook in het voortgezet onderwijs vallen nog regelmatig klappen. Daar moeten we ons niet al te druk over maken als het bij een gewoon knokpartijtje blijft, suggereert een docent. Het is van alle tijden. 'Vechtpartijtjes tussen jongens, er worden klappen uitgedeeld, net als vroeger.' Het is alleen niet slechts een jongenskwestie meer, noteert een ander, die soms ook 'gevechten tussen meiden van zestien' waarneemt.
Voor het vechten bestaat ook een oplossing. 'Zelden maak ik mee dat er daadwerkelijk gemat wordt', schrijft een leraar voortgezet onderwijs. 'Leerlingen weten ook dat daar zware straffen op staan.' Dat helpt. Op een school sloeg een ouderejaars een brugpieper tegen de vlakte 'omdat hij z'n brommer had geraakt'. Het slachtoffer had een gebroken jukbeen, de dader werd gestraft: van school gestuurd. Uit de binnenstad van Rotterdam komt hetzelfde recept. 'Fysiek geweld? Schorsing. Zonder pardon.'
Zeldzaam is wapengebruik. Veertien van de 430 deelnemers melden het gebruik van slag- of steekwapens (drie procent), één iemand heeft afgelopen jaar een conflict gehad waarbij een vuurwapen te pas kwam (0,2 procent). Het gebeurt niet vaak, maar áls het gebeurt, laat dat krassen na in de ziel. 'Het neersteken van een medeleerling heeft diepe indruk op mij gemaakt.' Eén docent verzucht na het invullen van de enquête: "Agressie tussen leerlingen hoort er bij, maar het went nooit."
Agressief gedrag leerlingen onderling
Pesten met stip op 1
1. Pesten 75%
2. Schelden 57%
3. Vechtpartijen zonder wapens 49%
4. Vernieling eigendommen leerling 44%
5. Bedreigingen 39%
6. Vernieling eigendommen school 29%
7. Vechtpartijen met slag/steekwapen 3%
8. Conflict met vuurwapen 0,2%
(Bron: AOb-panel februari 2003)