blad nr 6
22-3-2003
auteur T. van Haperen
Column

Vrijheid, blijheid

Het voortgezet onderwijs is ready for meltdown. Vernieuwing loopt vast, het geld is op, de werkdruk hoog, lessen vallen uit, het lerarentekort schiet door het plafond.... bla, bla, bla. Eerlijk is eerlijk, deze riedel is afgekloven, scoort niet meer. Ophouden dus. Always look at the bright sight...anarchie heeft ook voordelen. Het management zwalkt en is krachteloos. Collegae die al decennia de kantjes er vanaf lopen, worden niet eens meer aangesproken. Iedereen doet waar wat, alles mag. In deze diffuse omgeving is de ambachtelijke leraar koning. Dankbaarheid en waardering komen vanzelf naar hem toe. De vrijheid is oneindig, het vak aantrekkelijk.
Beleidsmakers zien dat anders. Niemand luistert naar ze en dat vinden ze vervelend. Vandaar dat herstelplannen met enige regelmaat door de media razen. Al weer even geleden kwamen de vouchers uit de VS overgewaaid. Ouders krijgen bonnen, kopen het onderwijs dat bij hun kinderen past, vraagsturing verhoogt de betrokkenheid en scholen gaan beter presteren. Daarna speelde de denktank In 't Veld/Rinnooy Kan/De Vijlder de reddende engel: leraren moeten in een maatschap. Beide voorstellen zijn gesmoord in stilte. Maar nu is daar ineens de PvdA met het licentieplan. Dat is andere koek. Net als het ziektekostenstelsel is het inzet bij de formatie.
Met de licentie wil de PvdA de school teruggeven aan leraren en ouders. Dat moet, omdat het onderwijsbestel vastloopt door Zoetermeerse regelzucht. Het systeem werkt eenvoudig. Elke school krijgt voor vijf jaar een licentie, met daarin een aantal deugdelijkheidseisen. Collegiale consultatie garandeert de kwaliteit. Bij falen volgt een waarschuwing en eventueel sluiting.
Een beetje een vaag verhaal? Inderdaad! Want wat verandert er precies? Ook nu moeten scholen deugdelijk onderwijs verzorgen. Toch? Eigenlijk is er maar één verschil. Momenteel lijkt de rust eeuwig, met een licentie duurt die slechts vijf jaar. Maar elke vijf jaar kwaliteitscontrole middels collegiale consultatie stelt niet veel voor. De ene directie kijkt bij de ander, de ander bij de ene... ik ben oké, jij bent oké. Zo blijft de shit waar die was, onder het tapijt. Neemt dan misschien de betrokkenheid van leraren en ouders toe? Ook dat valt tegen. De plannenmakers begaan een kleine vergissing. Niet de school krijgt de licentie, maar het bestuur met een heleboel scholen onder zich. Zo'n bestuur zit net zo ver van de werkvloer als het ministerie en reproduceert bureaucratisch gedrag. Gedreven door controlezucht regent het decentrale circulaires.
Het licentie-idee is een proefballon met zo weinig lucht, dat een LPF'er hem niet zou durven loslaten. Overigens kan het komend kabinet de misère eenvoudig te lijf. Dat is een kwestie van centraal prikkelen. Boetes bij lesuitval jaagt middenkader van kantoor naar klas. Inspectieteams die onverwacht scholen binnenvallen, dwingen directies tot bewaken van kwaliteit. Dergelijke maatregelen zijn buiten Nederland gebruikelijk. Gelukkig denken onze politici op een hoger abstractieniveau. Hun luchtfietserij garandeert ook voor de komende decennia de vrijheid van de leraar.