- blad nr 1
- 11-1-2003
- auteur R. Voorwinden
- Redactioneel
Studenten werken voor een boekenbon
"De scholen zeggen: Het is òf jou betalen òf volgend jaar een nieuwe methode aanschaffen. Soms bieden ze de lio's (leraren-in-opleiding) dan wel een boekenbon aan. En ja, het pabo-publiek is niet het publiek dat voor het conflictmodel gaat." Dus stonden de lio's van de Tilburgse pabo tot voor kort onbetaald voor de klas, vertelt teamleider Anneke van Gool. Terwijl zij volgens de cao recht hebben op salaris, zo'n duizend euro bruto per maand.
Eind vorig jaar was de maat vol. "We werden het beu dat onze studenten vanwege het personeelstekort steeds vaker zelfstandig en zonder toezicht voor de klas werden gezet. Zonder dat daar betaling of een fatsoenlijke leer-arbeidsovereenkomst tegenover stond", zegt Van Gool. De nieuwe opstelling van de pabo werd: als de school geen salaris betaalt, komt er ook geen lio. De nieuwe regel veroorzaakte, gek genoeg, grote paniek onder de studenten. Want die waren bang dat ze dan geen lio-plaats meer zouden krijgen. Sommige studenten wilden zelfs voorstellen om het salaris weer naar de basisschool terug te storten.
Weggekaapt
En inderdaad, de scholen stonden niet te springen om te gaan betalen. "In september en oktober dreigden we geen enkele student als betaalde lio kwijt te raken", aldus Van Gool. Toch hield de pabo aan haar nieuwe regels vast. "Want als studenten geen officiële leer-arbeidsovereenkomst hebben, staan ze ook onverzekerd voor de groep. Stel dat er iets misgaat en een leerling met zijn hoofd op de verwarming klapt, wat dan? Is de school dan verantwoordelijk, de pabo of de student? Een beetje verzekeringsmaatschappij kan zoiets lang rekken."
Verder wist de pabo dat scholen wel degelijk over geld beschikken om de lio's te betalen. Het salaris kan uit het schoolbudget komen. Nu is dat voor veel meer zaken bestemd, maar het aanstellen van een betaalde lio is uiteindelijk gewoon een keuze. "Je gaat toch ook niet onbetaald in de supermarkt werken", verklaart Van Gool. "Bovendien is een lio-schap verschrikkelijk zwaar. Als je daarnaast vanwege het geld in een café moet blijven werken, houd je het niet vol."
Door de eis van de Tilburgse pabo dreigen de lio-plaatsen in de regio te worden weggekaapt door concurrerende pabo's in Den Bosch en Eindhoven. Want die bieden hun studenten wèl gratis aan. Van Gool werd geconfronteerd met schooldirecteuren die vertelden dat ze wel gek zouden zijn om te betalen voor studenten uit Tilburg, als ze gratis lio's uit Den Bosch konden krijgen. "We streven er naar om zoveel mogelijk lio's betaald onder dak te krijgen", reageert Margreet Verbunt, directeur van de pabo Den Bosch. "Maar scholen hebben wel tijd nodig om daar geld voor vrij te maken, dus stellen wij betaling nog niet verplicht."
Na de herfstvakantie gingen de Tilburgse basisscholen echter toch overstag voor de eis van de pabo. En de zeventig Tilburgse studenten die als lio aan de slag wilden, doen dit nu met een officiële leer-arbeidsovereenkomst en tegen het officiële salaris. "Als je je poot stijf houdt, lukt het uiteindelijk blijkbaar wel", reageert Van Gool.
Toch zijn niet alle lio's tevreden, want door alle perikelen kwamen velen niet op de school van hun eerste voorkeur terecht. "Veel scholen hadden hun plaatsen al vergeven aan studenten van andere pabo's", vertelt Anoek Hendickx. "Het is jammer dat onze pabo de betaling op de eerste plaats heeft gezet. Een zinvolle lio-periode op een school waar je je thuisvoelt is veel belangrijker dan een betaalde periode."
Voordeel
In het voortgezet onderwijs en de bve-sector is het wat normaler dat lio's betaald krijgen. De scholen in deze sectoren zijn veel groter dan in het basisonderwijs en hebben dus meer financiële armslag. Al gaat het ook hier niet altijd van een leien dakje. "We zijn drie jaar geleden begonnen met de scholen te overleggen over betaling", zegt Jaap Buitink, hoofd van de universitaire lerarenopleiding van de Rijksuniversiteit Groningen. "Dit jaar ontvangen alle lio-studenten inderdaad salaris."
Of het lukt om in het voortgezet onderwijs een betaalde plaats te krijgen is vaak afhankelijk van het vak dat de student geeft. In tekortvakken, zoals wis- en natuurkunde, zijn meer plaatsen dan bij geschiedenis. Buitink: "Maar we maken soms een package deal: een school krijgt bijvoorbeeld alleen een lio voor wiskunde als ze er ook één voor geschiedenis aannemen."
Buitink heeft uitgerekend dat het voor scholen zelfs voordelig kan zijn om lio's aan te stellen. "De leeftijd van een lio telt niet mee voor de gpl, de gemiddelde personeelslast. Een school krijgt dus geld voor een ouder - en duurder - personeelsbestand dan er in werkelijkheid is." Dat voordeel kan oplopen tot ruim vijfduizend euro. "Met die winst betalen sommige scholen een tweede lio of de begeleiding."
De Brabantse Omo-scholen hebben een gezamenlijke regeling in het leven geroepen waaruit de meeste lio's - in totaal ruim honderd - worden betaald. "Wij willen een goede werkgever zijn en goed omgaan met ons personeel", licht Jos Hülsker toe, projectleider bij Omo. "Wij merken dat studenten dat op prijs stellen en graag op een Omo-school willen werken." Dat er van de ruim honderd lio's toch twintig niet betaald worden, ligt volgens Hülsker aan de lerarenopleidingen zelf. "We hebben de positie van de lio in de cao vastgelegd, maar sommige opleidingen houden zich niet aan die regels. Bijvoorbeeld lio's van lerarenopleidingen in de kunstvakken en in lichamelijke opvoeding komen geen vijf maanden aaneengesloten naar ons toe. Dat zou volgens de cao wel moeten. En daar houden wij ons aan: vijf maanden is vijf maanden."
Ook het Woerdense Minkemacollege houdt zich aan de cao en betaalt de lio's een normaal salaris. Dat geld verdient de school trouwens weer terug doordat de sollicitatieprocedures veel goedkoper zijn, zegt onderwijsdirecteur Harry Frantzen van het Minkema. "Een lio loopt hier een paar maanden rond, we hebben alle tijd om te kijken of hij bevalt. Aan het einde van het lio-schap kun je een student dan een baan aanbieden. Ik heb vorig jaar al zo'n 40.000 euro aan advertentiekosten uitgespaard."
Claire Verlinden van de Algemene Onderwijsbond roept lio's op om een normaal salaris te vragen, al is dat soms moeilijk. "Want hoe gaat dat: je loopt stage op een school, er wordt iemand ziek en aan jou wordt gevraagd om die klas over te nemen. Want 'je kunt dat zo goed' en blijkbaar hebben ze vertrouwen in je. Je staat dan als lio alleen voor de klas en je doet vaak precies hetzelfde werk als een afgestudeerde leerkracht. Voor dat werk mag je dan ook wel salaris ontvangen, dat is vastgelegd in de cao. Sta op je rechten als werknemer, daar kun je niet vroeg genoeg mee beginnen."
'Als lio moet ik betaald krijgen'
"Ik vind alles leuk aan leraar zijn", vertelt Tanja Brandt, vierdejaars aan de Fontyspabo Tilburg. "Het werk is heel afwisselend, het is echt elke dag anders, en je hebt een grote verantwoordelijkheid omdat je werkt met kinderen. Het is een grote uitdaging om die kinderen de zaken bij te brengen die ze nodig hebben."
Maar voor dat verantwoordelijke werk wil Brandt dan ook wel betaald krijgen, als ze begin dit jaar als lio aan het werk gaat. "Ik zie die betaling als een erkenning. Met een officiële leer-arbeidsovereenkomst ben ik ook volledig gedekt voor de verzekering en kan ik bijvoorbeeld rustig een gymles geven."
En hoewel lio's volgens de cao recht hebben op salaris en een leer-arbeidsovereenkomst, viel het voor Brandt nog niet mee om een school te vinden die aan deze verplichtingen wilde voldoen. "Uiteindelijk heb ik er een gevonden via iemand die ik kende: ik had een kruiwagen. Maar eigenlijk zou dat niet nodig moeten zijn."