Het conflict is naar de basisschool verplaatst

Er zitten te veel leerlingen met een havo-advies op het vwo, concludeerde ochtendblad Trouw op 18 september. De inspectie was het daar niet mee eens, omdat de meeste basisscholen nogal ruim adviseren. In de grote steden mag dat niet meer, de schoolkeuze wordt daar steeds meer aan banden gelegd.

ŒHet probleem zit niet in de havo/vwo-verwijzingen. Het grote probleem ligt toch meestal bij adviezen voor vbo/mavo. Ouders willen hun kind liever niet naar het vbo doen, de mavo is dan het alternatief. Maar bij ons kunnen ze met een mager mavo-advies al niet meer terecht en dat geldt voor heel veel scholen.² Conrector Hellen Andriessen van het Amsterdams Lyceum weet waar ze het over heeft, als decaan voerde ze jarenlang gesprekken met ouders en leerlingen over hun schoolkeuze.

De discussie over het plaatsen van leerlingen op grond van hun schooladvies laaide weer op door de publicatie van Trouw, ŒSchoolprestaties 1999¹. Daarin werd geconcludeerd dat er te veel leerlingen met een havo-verwijzing op het vwo zitten. De cijfers waren ontleend aan de kwaliteitskaarten van de inspectie, die voor het eerst in beeld had gebracht of scholen het advies opvolgden. De inspectie was het echter met de conclusie van Trouw niet eens, omdat veel scholen een dubbeladvies havo/vwo geven. In de meeste grote steden is de vrijheid van schoolkeuze aan banden gelegd. Amsterdam heeft de strengste regels, vastgelegd in de kernprocedure.

Wildgroei

In de hoofdstad mag sinds kort nog slechts één advies gegeven worden. Daar was lange tijd sprake van Œwildgroei¹ van leerlingen die te hoog geplaatst werden in het voortgezet onderwijs. Dat had veel onnodige uitval tot gevolg. Om dit verschijnsel in te perken werd enkele jaren geleden afgesproken dat het schooladvies uitgangspunt moet zijn bij het toelaten van leerlingen. Een verplichte Cito-toets maakt deel uit van het advies. Volgens een medewerker van de dienst welzijn, Frans Durian, hebben de maatregelen direct vruchten afgeworpen. ³Het heeft nog wel tot een discussie geleid dat dit indruist tegen de vrijheid van onderwijs, maar nu doet toch iedereen mee.² Volgens Durian staat of valt de hele procedure bij de rapportages op schoolniveau. Een dubbeladvies mag nu niet meer, maar er mag wel sprake zijn van een zekere ¹bandbreedte¹. In geval van twijfel of onenigheid kan er besloten worden tot een aanvullend onderzoek. Of de bekostiging van de school echt in het geding kan komen wanneer men zich niet houdt aan de toelatingsprocedure? Durian: ³Daar is wel over gesproken, maar of het zover komt weet ik niet.²

Hellen Andriessen: ³Wij hebben het hierdoor makkelijker gekregen, want wij hoeven ouders alleen maar te wijzen op deze afspraken.² Het Amsterdams Lyceum is een scholengemeenschap zonder vbo. De afsluiting van de nieuwe mavo, de theoretische leerweg, heeft tot gevolg dat alleen de betere mavo-leerlingen toegelaten kunnen worden. Andriessen: ³Mavo/vbo-leerlingen worden naar elders verwezen. Het vervelende is alleen dat er in Amsterdam een groot aanbod is van deze leerlingen, maar dat er hier in Zuid vrijwel geen scholen voor hen zijn.² Andriessen vindt het in het belang van het kind om niet te hoog te grijpen: ³Ouders willen hun kind graag op een scholengemeenschap zonder vbo, omdat het vbo niet goed staat aangeschreven. Maar wij weten dat een kind met een mavo-advies met lage punten beter af is in een brugklas vbo/mavo. Volgens de wet mag een kind in de eerste drie jaar maar éénmaal blijven zitten. Gebeurt dat direct in de eerste klas, dan heeft het al bijna geen kansen meer om het elders nog eens te proberen.² Pas nog kreeg ze bericht van een leerling die vorig jaar erg ongelukkig zat te wezen in de mavo-brugklas, nu meldde die leerling stralend dat ze op de vbo-ondernemersschool haar eerste 10 had gehaald.

Volgens de inspectie klopt het schooladvies meestal wel. Andriessen vindt dat ook: ³Maar het moet een combinatie zijn van de Cito-toets plus de mening van de school, die laatste is voor ons heel belangrijk.²

Dat leerlingen met een havo/vwo-advies het toch proberen op het atheneum of gymnasium vindt Andriessen geen punt: ³Als ze dat heel graag willen, laat ze het proberen. Wanneer ze drie jaar atheneum doen en daarna overstappen naar vier-havo, wat is daar op tegen? Als ze er maar niet toe gedwongen worden.² Andriessen weet dat er nog steeds ouders zijn die vinden dat hun kind naar het gymnasium moet omdat het binnen de cultuur en de traditie van de familie past. ³De eerste twee jaar gaat het dan nog goed, dat redden ze louter op wilskracht, maar na het derde jaar gaat het meestal mis, dan wordt het te moeilijk.²

Ouders

Heeft het Barlaeus, een populair gymnasium in de hoofdstad, veel te maken met ouders die hun kind kost wat kost op school willen? Rector Kool maakt het steeds minder mee: ³Ik denk dat door de kernprocedure het conflict over het advies steeds meer verschoven is naar de basisschool. Wij laten in twijfelgevallen een kind altijd nog testen door het onderwijsadviesbureau ABC, maar wanneer het echt niet geschikt is dan gaat het niet door. Dat zijn wel eens pijnlijke gesprekken, ja.²

Zowel voor het Barlaeus als het Amsterdams Lyceum zijn de in Trouw gepubliceerde rendementscijfers laag. Daarbij gaat het om het aantal leerlingen dat onvertraagd het diploma haalt. Kool neemt de cijfers wel serieus: ³Ik vind dat de doorstroming moet verbeteren, Maar cijfers zeggen aan de andere kant niet alles over de toegevoegde waarde van een school. Voor het eindexamenvak geschiedenis zitten wij onder het gemiddelde, omdat bij ons zeker tachtig procent van de leerlingen geschiedenis in zijn pakket heeft zitten. Het gemiddelde wordt dan lager, maar die tachtig procent vind je nergens terug.² Hellen Andriessen meent dat je de zorg voor leerlingen nergens terugziet in de cijfers: ³Het gebeurt vrijwel nooit meer dat leerlingen de school verlaten zonder dat ze ergens anders geplaatst zijn. Een leerling die beter af is in het vbo of mbo, moet tussentijds de school verlaten. Voor ons rendementscijfer is dat niet best, maar voor de leerling wel.² Op het Amsterdams Lyceum proberen ze het automatisme te doorbreken dat mavo-leerlingen naar de havo gaan, in de praktijk blijkt het mbo een veel geschiktere opleiding voor hen te zijn. Andriessen: ³Maar het mbo is niet populair. Wij moeten echt alles uit de kast halen om leerlingen en ouders ervan te overtuigen dat de havo voor een leerling met een Œnippertjes-lijst¹ een doodlopende weg is. Sinds kort hebben wij aan die doorstroming eisen gesteld.²

Oude mavo

Volgens de cijfers van Trouw heeft Utrecht de meeste Œafstroom¹ van leerlingen die tussentijds opstappen. Medewerker Wander van Es van de afdeling onderwijs vindt het Œlink¹ om die cijfers nu al serieus te nemen. ³De Cito-toets is nog maar net op alle Utrechtse scholen ingevoerd en maakt deel uit van de schoolkeuzeprocedure. Dus we kunnen pas over een paar jaar aangeven of het advies klopt met de schoolloopbaan van een leerling.² Volgens Van Es heeft de basisschool veel steun aan de Cito-toets bij het gesprek dat er met de ouders gevoerd moet worden. Ook in Utrecht vormt de groep vbo/mavo-leerlingen het grootste probleem, omdat ouders hun kind niet op een vbo-school willen.² Van Es: ³Helemaal nu met al die leerwegen zien ze door de bomen het bos niet meer en willen ze het liefst gewoon naar de oude mavo.²