Een tolerante maatschappij begint in drie-mavo

Scholieren van twaalf tot achttien zijn het toekomstige kader van de maatschappij. Om een tolerante, multiculturele samenleving te krijgen, moeten zij les krijgen in tolerantie, vindt de stichting Tolerance Unlimited. Tolerance Teams reizen als missionarissen van school naar school. Op het Henegouwencollege in Rotterdam is dit geen gemakkelijke missie.

"Het leven is hard", is de reactie van een jongen als Patricia Buonocore van het Tolerance Team de klas verwijt dat ze zelf niet aan het spel mee durven doen, maar wel de jongen in de kring afkatten. De jongen moet er door een vraag-en-antwoordspel achter komen welke regel de groep zonder hem heeft afgesproken. Hij heeft niet door dat iedereen wegkijkt als ze zijn vragen beantwoorden. Zijn vergeefse pogingen worden getrakteerd op een overdreven gebrul, tot ergernis van Patricia. Maar het meisje met de grootste bek Rinteresseert het niet1.

Kleding
De Tolerance Teams geven door heel Nederland gastlessen aan scholieren van twaalf tot achttien jaar. Deze expertmeetings gaan over pesten, discriminatie en vooroordelen. Stagiairs van de opleiding cultureel-maatschappelijke vorming en pedagogiek vormen de teams. 3Jongeren praten met jongeren2, zegt Atti Noordhof, directeur van Tolerance Unlimited, de stichting achter de teams. 3Daar geloof ik erg in. Jongeren van twaalf tot achttien zijn het toekomstige kader van de maatschappij. Om een omslag in de maatschappij te bereiken moet je deze groep bereiken. Ouderen hebben al hun vaste patronen en denkbeelden.2

De stichting heeft als doel een maatschappij te creëren waarin iedereen zich thuisvoelt. Noordhof: 3Dat is een utopie en dat zal het misschien altijd blijven, maar ik zal al erg blij zijn als het in de maatschappij niet meer bon ton is om negatief te spreken over anderen. De normen en waarden moeten veranderen. Misschien kun je mensen inwendig niet veranderen en zullen ze blijven denken dat Marokkanen crimineel zijn, maar het moet 1uitwendig1 niet te merken zijn. Dat kan als zulke expliciete uitingen niet meer maatschappelijk acceptabel zijn. Een soort ongeschreven wetten en regels waar bedrijven, scholen en instituten niet meer onderuit kunnen.2

Jelle Schaap verzorgt samen met Patricia de expertmeeting op het Henegouwencollege. Ze proberen aan de klas over te brengen wat een vooroordeel precies is. De leerlingen moeten aan de hand van hun eerste indruk van Jelle raden hoe oud hij is, waar hij geboren is, of hij sportief is, van wat voor muziek hij houdt en of hij veel geld uitgeeft aan kleding. Een meisje weet zeker wat het antwoord op de laatste vraag is. 3Het ziet er gewoon niet uit2, verklaart ze haar nee. Ze zit er goed naast. 3Hoe noem je het als je een oordeel vormt over iemand gebaseerd op je eerste indruk2, vraagt Jelle. Hier hebben ze minder moeite mee: 3Een vooroordeel.2

Patricia en Jelle hebben samen een stuk of negen scholen bezocht waar ze drie of vier expertmeetings hebben verzorgd. In heel Nederland maken zo1n dertig mensen deel uit van een Tolerance Team. De teams zijn de pijlers van Tolerance Unlimited, de stichting die ongeveer vijf jaar geleden werd opgericht door een aantal prominenten onder wie oud-minister Gardeniers, radiobons Lex Harding, schrijver Leon de Winter en de rabbijnen Soetendorp en Evers.

Tolerance Unlimited zetelt in het gebouw van de faculteit gezondheidszorg van de Hogeschool van Amsterdam. Tijdens de opening van het gebouw werd het congres RRacisme en de school1 gehouden en daar ontmoetten de initiatiefnemers van de stichting elkaar. De hogeschool sponsort de ruimte, de ministeries van VWS en Onderwijs verstrekken subsidie.

'Kankerdood slaan'
Voordat de teams langs scholen gaan, krijgen ze een training waar ze leren hoe ze voor een groep moeten staan.
Door middel van spelvormen proberen de teams duidelijk te maken wat tolerantie inhoudt. Ze hopen daardoor ervaringen van de leerlingen naar boven te krijgen. Maar op de een of andere manier wil dat niet zo lukken in de twee Rotterdamse klassen die Jelle en Patricia voor zich hebben. Elke keer als ze naar ervaringen vragen, komt er weinig respons. In de eerste klas reageert maar één jongen op de vraag of iemand wel eens een situatie heeft meegemaakt waarin hij anderen niet begreep. 3In Limburg zeggen ze Rhoie1 als ze weggaan, dat vond ik heel raar.2 In de andere klas is de reactie nul. 3Hoe het komt, weet ik niet precies maar je ziet het vaker in mavo-klassen. Leerlingen doen tot op zekere hoogte wel mee, maar ze vinden het moeilijk om over zichzelf te praten. Meestal gaat dat in havo- en vwo-klassen beter, maar ons team wordt meestal uitgenodigd om voor drie-mavo een les te verzorgen. Daar zijn we blijkbaar het meest nodig2, vertelt Patricia.

Toch barst het volgens Steven Hauser van de vooroordelen. Hij is leraar maatschappijleer op het Henegouwencollege. 3Het is lastig om je vinger erachter te krijgen. Als ik het in de les over Öcalan heb, staan ze op hun achterste benen. Er heerst veel haat. De leerlingen roepen dingen als roosteren2, zegt Hauser tegen Patricia en Jelle tijdens de evaluatie van de eerste les. 3Jullie hebben twee manieren gebruikt om vooroordelen weg te nemen. Via het gesprek kwam het er niet echt uit maar de spelvormen werkten heel goed. Ik wil daar zelf iets mee doen in mijn lessen. Ik merk zelf dat er op deze school allerlei gemeenschappen zijn die langs elkaar heen leven. Je hebt hier een Turkse, Marokkaanse en Kaapverdische gemeenschap en daarnaast nog eens de Nederlandse leraren. De geslotenheid van al die groepen werkt vooroordelen in de hand. Ik denk dat ik aandacht ga besteden aan hoe de verschillende groepen met elkaar omgaan.2

Iemand uit de kring moet naar de gang. Abdel meldt zich met brede glimlach. Hij is de branie van de klas, de coole jongen die erg populair is. Als hij met Jelle op de gang staat, spreekt Patricia met de klas af dat wanneer ze Abdels vragen beantwoorden, ze met hun voet op de grond tikken. Abdel moet dat zien te raden. Verdwaasd kijkt hij de kring rond, hij begrijpt er niets van. 3Hij mag het overnemen2, wijst hij naar een klasgenoot. Dat kan niet, vindt Patricia. 3Hoe kan ik er dan achter komen?2 Jelle schiet te hulp en stelt de vragen, Abdel moet goed observeren. Pas als Patricia het teken geeft om het tikken op de grond duidelijker te maken, komt Abdel de regel van de groep te weten.

Na afloop legt Jelle uit: 3Als een groep regeltjes heeft, is het moeilijk uit te vinden wat die regeltjes zijn. Als je iemand niet snapt of als er iemand een vooroordeel over jou heeft, is dat heel frustrerend. Ik heb gehoord dat jullie de gezelligste klas zijn. Als een klasgenoot 1trut1 of 1Turk1 tegen je zegt, lach je erom. Dat zijn de regels van de klas, op straat kun je dat niet zeggen.2 3Als iemand die ik niet ken dat tegen mij zou zeggen, zou ik hem helemaal kankerdood slaan2, beaamt een jongen. Patricia en Jelle vragen aan Abdel hoe hij zich net voelde. 3Klein2, antwoordt hij. 3Juist. Je voelde je alleen, alsof je er niet bij hoorde. Toen je de regel doorhad, hoorde je weer bij de groep2, voegt Patricia toe. Jelle legt uit wat dit allemaal met tolerantie te maken heeft. 3Niet meteen een label opplakken, goed luisteren en vragen wat mensen bedoelen. Je moet duidelijk zijn en vragen of mensen begrijpen wat je zegt. Het is goed dat mensen elkaar helpen, een seintje geven over de regels binnen een groep. Ik hoop dat jullie hierover willen nadenken.2

Meer open
Hebben de Tolerance Teams eigenlijk nut? 3Ik vind het heel zinnig2, zegt Patricia. 3Jongeren reageren anders tegenover jongeren die ook nog eens van buitenaf komen. Ze staan meer open voor de dingen die je vertelt. Ik vind wel dat een team later moet terugkomen in dezelfde klas, want dan kun je verder gaan. Drie kwartier is erg kort om zo1n belangrijk thema goed te behandelen.2 Jelle denkt dat alle kleine beetjes helpen. 3Als je merkt hoeveel jongeren nog nooit van tolerantie gehoord hebben, heeft het absoluut zin. Discriminatie is bekend maar waar komt het vandaan en hoe kun je ermee omgaan? Je moet ze aan het denken zetten en dan hoop je maar dat ze zich onze les herinneren als er over een jaar een nieuwe leerling in de klas komt. Maar als je echt iets wilt bereiken, moet je alle scholen van Nederland meerdere keren bezoeken.2

Als de klas tijdens de tolerantieles rumoerig wordt, grijpt Steven Hauser in. 3Jongens, deze mensen nemen de moeite om jullie les te geven. Geef ze de kans om iets duidelijk te maken.2 Patricia gaat er meteen op door. 3Tolerantie is respect voor elkaar en luisteren naar elkaar en jullie tonen op dit moment geen respect voor ons.2 Opeens kun je een speld horen vallen.

Voor meer informatie over Tolerance Teams of Tolerance Unlimited kunt u contact opnemen met
Atti Noordhof,
p/a Hogeschool van Amsterdam,
Tafelbergweg 51,
1105 BD
Amsterdam-Zuidoost,
telefoon (020)6521372.