Laptops om leraren te lokken

Laptops, fietsen, extra premies, woningen of een volledige reiskostenvergoeding. Lokkertjes voor leraren om te komen werken in de grote stad. Gaat het onderwijs de zorgsector achterna?

Als het aan de Rotterdamse schoolbesturen voor voortgezet onderwijs ligt, krijgt elke docent een laptop met internet-verbinding, huisvestingsmogelijkheden, aantrekkelijke aanbiedingen in de stad en een kostendekkende reiskostenvergoeding. De besturen hebben hun wensen om het beroep van leraar in Rotterdam aantrekkelijker te maken vastgelegd in het manifest Koers VO. Onder het kopje ŒRotterdam, de beste stad om leraar te zijn¹ worden naast inhoudelijke punten, zoals goede begeleiding van nieuwkomers, ook allerlei faciliteiten voor leraren opgesomd.

Welkomstpremie
³Dit manifest is opgezet om te kijken hoe we in Rotterdam goede docenten kunnen krijgen², vertelt Jaap van der Have van de organisatie Koers VO. ³Het is alsof het ministerie denkt dat het best meevalt met het lerarentekort. Dat lijkt ook zo als je naar de landelijke cijfers kijkt. De pijn is alleen niet overal gelijk verdeeld, omdat de problemen zich vooral voordoen in de grote steden. Voor Rotterdam moet het exacte aantal onvervulde vacatures nog worden bepaald, maar de verwachting is dat dat er tientallen zijn. Daar willen we door middel van het manifest iets aan doen.²
Volgens Van der Have is het heel reëel om deze extra faciliteiten voor docenten na te streven. ³Als we kijken naar huisvesting, moet het mogelijk zijn met een gemeente afspraken te maken om mensen van buiten Rotterdam voorrang te geven bij het toewijzen van een woning. Dat hoeft naar mijn idee niet zoveel te kosten.²
Hij geeft toe dat een laptop weggeven wat ingewikkelder is. ³Maar als we nu echt met elkaar willen zorgen dat het ict-beleid in het onderwijs goed wordt vormgegeven, is een laptop voor iedere docent zeker een goede optie. Ik denk dat ook daarover in overleg met gemeente, overheid en scholen best afspraken gemaakt kunnen worden. Het moet natuurlijk niet iets zijn dat maar van één kant komt.²
De gemeente Den Haag biedt al extra faciliteiten voor nieuwkomers van buiten de gemeente. Zo krijgen leerkrachten in het basisonderwijs een welkomstpremie van honderd gulden en bemiddeling bij huisvesting. ³Maar we gaan geen laptops uitdelen, hoor², zegt Marja Bolier, personeelsmanager primair onderwijs van de gemeente. ³De welkomstpremie is ook gewoon een aardige geste voor de nieuwkomers. Ik heb van niemand gehoord dat dat nou een motivatie is om speciaal in Den Haag te komen werken. Kijk, het aanbod is zo groot dat leerkrachten gaan werken op een school die ze het leukst vinden.² Bolier is niet bang dat het onderwijs dezelfde richting opgaat als de zorgsector, waar nieuw personeel met auto¹s, vakanties en andere beloftes wordt gelokt. ³Welnee, in elk geval niet vanuit de gemeente Den Haag.²
Een nieuwe invaller krijgt in Haarlem een fiets van de gemeente. Kees Scheepsma van de dienst onderwijs: ³Er is hier niet echt een tekort aan leerkrachten, maar we hebben wel een probleem met het vinden van vervangers. Met het aanbieden van de fiets trekken we ook mensen aan van buiten Haarlem, zoals Leiden. De invallers kunnen de fiets gebruiken voor het vervoer vanaf station naar school. Samen met de reiskostenvergoeding, mogelijkheden tot een vaste baan en goede begeleiding merken we dat dit wel aanslaat bij de nieuwkomers.²
³Denk je nou werkelijk dat leerkrachten naar een grote stad komen vanwege een gratis parkeervergunning of een premie van honderd gulden?², zegt Wander van Es van de onderwijsdienst gemeente Utrecht. ³Het is wel aardig hoor, maar wij zien er heel weinig in om docenten met extraatjes te lokken. In de strijd op de arbeidsmarkt ligt dat voor een gemeente ook wel moeilijk. Want als je daaraan begint, moet je ook cadeaus aanbieden voor personeel in de gezondheidszorg. Daarbij heb ik aan leerkrachten gevraagd of ze voor een school zouden kiezen als die een extraatje geeft. Dan blijkt dat absoluut niet mee te spelen in de afweging om voor een school te gaan werken. Als school kun je je dus beter richten op het verbeteren van de inhoudelijke arbeidsomstandigheden.²

Concurrentie
Niet alleen het werven van nieuwe docenten is moeilijk, het vasthouden van de docenten zorgt in sommige gemeentes voor nog een veel groter probleem. In Amsterdam-Zuidoost ligt een voorstel om leerkrachten een extra bedrag van 300 gulden per maand te geven. Jaret Guanipa van stadsdeel Zuidoost: ³De premie is bedoeld om de leraren in Zuidoost vast te houden. Ze krijgen extra begeleiding en opleiding om hier te werken. Deze leraren trekken na een bepaalde tijd toch weer weg, omdat het in andere wijken makkelijker werken is.² Bang voor oneerlijke concurrentie met scholen die geen premies kunnen geven, is Guanipa niet. ³Omdat leraren nu overal dezelfde arbeidsvoorwaarden hebben, is er al concurrentie op de arbeidsmarkt. Leraren kiezen er namelijk eerder voor om in makkelijke gebieden te werken. Er zijn nou eenmaal wijken, zoals Zuidoost, waar het moeilijker werken is en waar je een veel betere leerkracht moet zijn om bepaalde resultaten te boeken. Daar mag dan best een premie tegenover staan. Het is een manier om de leraren te behouden, maar ook om het niveau van het onderwijs hoog te houden.²
Bij het ministerie is er nog niets bekend over scholen die met cadeaus personeel proberen te werven. Het ministerie wil de eigen verantwoordelijkheid van scholen bevorderen, ook bij het werven van personeel. ³Er is niets op tegen dat scholen met elkaar proberen te concurreren via een goed personeelsbeleid², zegt een woordvoerder. ³Iedere school heeft een budget, waarmee ze haar eigen beleid kan bepalen. Het kan zo zijn dat scholen een premie willen geven aan leraren, zoals in Amsterdam-Zuidoost. Andere scholen kiezen in samenwerking met de gemeente voor huisvesting. Het is aan de school om te bepalen waar zij haar prioriteiten legt.²
Bij de algemene beschouwingen in de Tweede Kamer is afgesproken dat er meer geld vrijkomt voor onderwijs. Eerst zien dan geloven, luidt inmiddels het motto van directeur Peter de Visser van het christelijk college Riederwaard in Rotterdam. ³Ik hoor al meer dan twee jaar dat er meer geld komt voor onderwijs in grote steden, maar ik heb er nog weinig van gezien.²
Dit jaar kon de directeur voor twee van de twaalf vacatures geen mensen vinden. ³Maar het is eigenlijk een vertroebeld beeld. Minstens acht vacatures heb ik opgelost met mensen die nog met de opleiding bezig zijn. Het inzetten van onbevoegden is een noodmaatregel en er komt een tijd dat er niemand meer komt opdagen voor een sollicitatiegesprek.²

Gouden bergen
³Het is duidelijk dat het werken op een vmbo-school in een grote stad zwaarder is dan elders. Ik merk dat veel leerkrachten weer wegtrekken uit Rotterdam. Daar tegenover staat dat er best mensen zijn die het juist een uitdaging vinden om te werken in de stad. Om het voor die mensen aantrekkelijker te maken, denk ik vooral aan een goede reiskostenvergoeding. Wij zijn ermee bezig om te kijken of we alles kunnen vergoeden. We hebben het eens uitgerekend, op jaarbasis zijn we dan 35.000 gulden kwijt. Na tien jaar staat dat wel gelijk aan vijf fulltime banen. Zonder extra financiële hulp is dit eigenlijk niet te doen.²
Het probleem met de reiskosten op het college Riederwaard speelt bijvoorbeeld voor docente Angenita Kelders. Ze geeft vijf jaar met veel plezier parttime les in het Nederlands. Kelders is drie uur kwijt aan het reizen van Tilburg naar Rotterdam. Hoewel de reiskostenvergoeding nu gering is (zestig gulden per maand), voelt zij niets voor verhuizen. Voor solliciteren op een school in Tilburg eigenlijk ook niet. ³Nee, dat heb ik wel gedaan, maar het bevalt me prima in Rotterdam. Het is heel dubbel. Aan de ene kant is plezier op je werk heel belangrijk, maar vaak vraag ik me af of dat plezier wel opweegt tegen het inleveren van een maandsalaris aan reiskosten per jaar.²
Voor haar zouden andere faciliteiten niet meespelen om te gaan werken in een grote stad. ³Het is wel grappig, zo¹n laptop, maar daarvoor denk ik niet dat leraren in de stad gaan werken. Het is veel belangrijker dat de sfeer op school goed is, dat het daar bevalt.² In hogere lonen voor leerkrachten in de Randstad ziet Kelders eveneens niets. ³Ook dit trekt geen mensen aan. En als dat wel zo zou zijn, dan moet je je afvragen wat je dan voor mensen in huis haalt. Kiezen voor het onderwijs is kiezen voor het vak. Je kunt wel gouden bergen beloven, maar als je daarmee mensen trekt die eigenlijk niets in het onderwijs zien, die puur voor die beloningen komen, dan schiet je daar niets mee op.²