Veel 'Hermans', weinig 'Adelmund'

Of het niet wat sneller kan met die maatregelen tegen de onderwijsachterstand van allochtone leerlingen en tegen het lerarentekort, vroegen de meeste Kamerleden zich af. Tijdens de behandeling van de onderwijsbegroting in de Tweede Kamer sprak een meerderheid zich uit voor extra financiële hulp voor het hoger onderwijs.

Een extra investering van 1,4 miljard is niet niks, vond de Tweede Kamer unaniem. Tevredenheid heerste ook over de regeerstijl van het duo Hermans en Adelmund. ³In tegenstelling tot hun autistische voorgangers luisteren deze bewindslieden goed², complimenteerde Mohammed Rabbae van GroenLinks. Er waren veel twijfels over de prioriteitsstelling, maar van een verwijtende sfeer was geen sprake.

Daarom was het nogal verrassend dat staatssecretaris Adelmund in huilen uitbarstte tijdens het debat over de onderwijsachterstand van allochtone leerlingen. Rabbae concludeerde dat na een kwart eeuw onderwijsvoorrangs- en onderwijsachterstandenbeleid die leerlingen niet ver zijn opgeschoten. ³De achterstanden zijn hoogstens gestabiliseerd², aldus Rabbae. Hij pleitte voor een parlementair onderzoek. Adelmund antwoordde voorlopig liever in te zetten op de voorschoolse opvang. Vervolgens werd de kritiek op het beleid haar even teveel. ³Allochtone leerlingen hebben spectaculaire sprongen gemaakt in vergelijking met hun ouders en ik ben natuurlijk weer te emotioneel, maar waarom noemt niemand dat?²

Na een schorsing van vijf minuten hervatte de staatssecretaris haar betoog. De Kamerleden waren zo beduusd dat ze haar lange tijd niet interrumpeerden. Rabbae zei dat bij hem Œeen beetje het licht uitging¹, toen hij Adelmund zag reageren, maar dat emoties geen belemmering hoeven te zijn om verder te debatteren.

Later legde ze buiten de Kamer uit dat ze net als tijdens het wao-debat in 1995 het gevoel kreeg dat Kamerleden de hoop lieten varen. Terwijl er toch ook succesverhalen zijn te noemen als het gaat om het achterstandenbeleid. Het aantal Marokkanen dat doorstudeert aan de universiteit is bijvoorbeeld de afgelopen jaren gegroeid van drie naar achttien procent. ³Blijkbaar zijn mijn emoties nodig om de parlementsleden van dat besef te doordringen.²

Kookboek

Van een parlementair onderzoek wilde de staatssecretaris niet weten. Meer voelde ze voor de suggestie van Ursie Lambrechts (D66) om een Œkookboek van recepten¹ samen te stellen, waarin een verzameling van succesvolle praktijkvoorbeelden staat.

PvdA-Kamerlid Barth zag een gebrek aan ambities bij leraren om het niveau van kansarme kinderen op te vijzelen en noemde dit Œeen hardnekkig probleem¹. ³Dan wordt onderpresteren al snel een self-fulfilling prophecy², aldus de sociaal-democrate. Ze hoopte dat de invoering van leerstandaarden, zoals de Onderwijsraad onlangs heeft voorgesteld, daar iets tegen kan doen.

Hermans zegde op herhaaldelijk verzoek van de gehele Kamer eindelijk toe dat hij iets gaat doen aan de positie van schoolleiders. Niet op voorhand aan de urenuitbreiding, waar SGP¹er Van der Vlies al sinds 1997 op aandringt. Hij wil eerst met de schoolleiders gaan praten op welke manier het extra geld het beste kan worden ingezet. Hermans wilde geen bedrag noemen, want dan zou hij zijn positie bij de volgende cao-onderhandelingen op voorhand prijsgeven.

Ook de aanpak van het lerarentekort lag tijdens de behandeling onder vuur. Lambrechts betoogde dat er sneller en doortastender gereageerd moet worden. Ze vond, net als

haar VVD-collega Passtoors, dat er te weinig wordt gedaan om het vervangen aantrekkelijker te maken en had de indruk dat de drempels voor bapo¹ers, vutters en andere geheel of gedeeltelijk gepensioneerden nog niet zijn weggenomen.

³Het huis staat niet in brand, maar dat er problemen zijn is duidelijk², probeerde minister Hermans het alarmerende verhaal van Lambrechts te relativeren. Hij zei dat er de afgelopen tijd al het nodige is gebeurd, zoals de urgentieprogramma¹s voor het primair en voortgezet onderwijs. De minister wekte de indruk al het onderste uit de kan te hebben gehaald. ³Je kunt het paard tot de beek brengen, maar niet dwingen om te drinken², zo verwoordde hij zijn grens.

De barrières voor bapo¹ers en vutters zouden inmiddels zijn weggehaald, maar dat heeft niet geleid tot massale instroom van die groep. Hermans sprak over een stijging van 2000 studenten op de pabo¹s. Hij gaf tegelijkertijd toe nog niet op het gewenste resultaat te zitten. ³Het gaat iets minder snel dan we zouden willen, maar we blijven bezig met een palet aan maatregelen.²

Meer studenten

PvdA, CDA, D66 en GroenLinks drongen bij de minister aan op verbetering van de financiële positie van het hoger beroepsonderwijs. In de begroting is geen extra geld voor deze sector opgenomen. Door een onverwacht grote stijging van het studentenaantal zijn veel hogescholen in de problemen geraakt. Het ministerie baseert de bedragen per student op ramingen die een half jaar voor aanvang van het nieuwe schooljaar worden gemaakt. ³Feit is dat de cijfers van het ministerie keer op keer te laag zijn gebleken², stelde CDA¹er Eurlings vast. ³Hogescholen worden nu gestraft voor hun groei en dat is niet motiverend om iets te doen aan het tekort aan hoger opgeleiden.² Hermans zei echter geen budgettaire ruimte te bespeuren in Œde spelonken¹ van de begroting. Hij wilde bovendien eerst zien of Œdie beer¹ er is, voordat hij hem Œafschiet¹ en Œde huid verkoopt¹. De PvdA diende, gesteund door D66, VVD, CDA en GroenLinks, een motie in waarin ze de minister verzoekt met de hogescholen bestuurlijk overleg te voeren om tot een gedegen analyse van de situatie te komen. In elk geval moet daarover gerapporteerd zijn voor de vaststelling van de begroting 2001.

De interpretatie van de beleidsbrief Sterke instellingen, verantwoordelijke overheid, die de bewindslieden samen met de onderwijsbegroting hadden doen uitgaan, leverde ook nogal wat discussie op. De brief is volgens het CDA ³meer een visie op ondernemen dan een visie op het onderwijs als gemeenschappelijk fundament voor de samenleving², aldus Kamerlid Ross. ³Veel zinnen ŒHermans¹ en maar een paar zinnen ŒAdelmund¹, zeg ik even oneerbiedig.² Ze struikelde over termen als cliënten, input en output, marktwerking en de school als publieke onderneming.

Volgens de bewindslieden moet de overheid in de rol van bekostiger kruipen en is het aan de scholen een extra waarde aan het onderwijs toe te voegen. Maar op welk niveau wordt er dan nog bekostigd, was de vraag. Wordt het een basisvoorziening die moet worden aangevuld met sponsoring en ouderbijdrage, of is die hoog genoeg om kwalitatief goed onderwijs te kunnen bieden? En wat is eigenlijk een goed basisniveau? Hermans noemde dit een politieke discussie. ³Er kan altijd geld bij en het kan altijd beter.² Hij zei dat de overheid wel heel nadrukkelijk het nationale aanspreekpunt zal blijven voor het onderwijs, ook wat de financiën betreft.