Politiek neutrale boeken hadden we niet

Het is zaterdagmorgen. Keurig staan de 65 Chinese leerlingen van de Foek Yam-school in Utrecht in de rij voordat ze door hun leraressen worden meegenomen naar hun klas. Daar krijgen ze onderricht in Chinees en hun cultuur. Er is zeven jaar gewerkt om een goede methode te ontwikkelen. Op 15 november is dit lespakket aan oud-staatssecretaris van Onderwijs Wallage overhandigd.

Voor de methode Zhongguo Yuwen uitkwam, werkten de scholen met methodes die niet geschikt werden geacht voor Nederlands-Chinese kinderen. ³Als in het boek wordt verteld over een leerling die na school meteen op het land gaat werken, dan is dat voor deze kinderen niet herkenbaar², vertelt directeur Leung Ming Wong van de Foek Yam-school. ³Bovendien willen we graag boeken zonder politieke invloeden, neutrale boeken hadden we tot nu toe niet.²

Op deze zaterdag is ook Ubel van Dijk meegekomen. Hij is van het project Chinees onderwijs in eigen taal, dat de methode ontwikkelde. Hij wil graag benadrukken dat hij het werk niet alleen heeft gedaan. ³Samen met collega¹s Suk Han Lee, Sui Wah Chan en Pei Yan Li en dankzij de inzet van veel leerkrachten hebben we de lesmethode gemaakt voor Chinese kinderen in het primair onderwijs. In 1984 al kwam de vraag vanuit het onderwijs om leermiddelen voor Chinese leerlingen in Nederland. Scholen kregen te maken met een instroom van jonge kinderen die alleen Chinees spraken. Zij gedroegen zich voorbeeldig, zeiden ja en nee, maar de leraren wisten zich er geen raad mee.²

Minderheid

De Foek Yam-school draait sinds 1982, geheel zonder geld van de overheid. Chinezen in Nederland krijgen geen subsidies omdat ze niet onder het minderhedenbeleid vallen. Dat is de keuze van de Chinezen zelf geweest, vertelt Wong. Volgens hem is het woord Œminderheid¹ niet in goede aarde gevallen bij de Chinezen die tien jaar geleden de keuze hadden al dan niet tot een minderheid te worden gerekend. Wong: ³De Chinezen die destijds hoorden van dit woord dachten: wij zijn toch niet minder? We horen tot een groot volk van een miljard mensen. Dat is toch geen minderheid?² Of de interpretatie van het woord nog steeds als negatief wordt gevoeld, laat Wong in het midden. Maar tot op de dag van vandaag is de keuze om geen overheidssubsidie aan te vragen een uiterst bewuste keuze. ³Kijk naar de bevolkingsgroepen in Nederland die wel onder het minderhedenbeleid vallen en subsidie krijgen, er is toch erkend dat dit beleid niet werkt, het heeft zijn doel niet bereikt. Wij doen het zelf en onze scholen zijn er nog steeds.² Wong heeft nog een reden om geen subsidies aan te nemen. ³Omdat de ouders een bijdrage leveren aan de school, zijn zij betrokken bij wat er hier gebeurt. Anders zouden ze misschien alleen kritiek geven, maar nu voelen ze hun eigen verantwoordelijkheid voor de school. We hebben vaak overleg met ouders en bij de activiteiten die we organiseren komen ze altijd. Als de overheid zou betalen en hun kind had eens geen zin om te gaan, zouden ze daar minder gauw een probleem van maken², zegt Wong met een kleine glimlach.

Rode duivels

Om de boeken herkenbaar te maken voor Nederlands-Chinese kinderen, moeten de teksten ook gaan over Nederland, vond de projectgroep Chinees onderwijs in eigen taal.

³Zo komt Sinterklaas er in voor, en er is ook een tekst over de euro. Mijn ervaring is dat het voor Chinese jongeren soms erg moeilijk is om helemaal tweetalig te zijn. Vaak weten ze een woord alleen in het Nederlands of alleen in het Chinees, maar vertalen kunnen ze het niet², aldus Van Dijk.

³Het leren kennen van de Chinese cultuur is belangrijk omdat dit zorgt voor harmonie tussen thuis en school en harmonie is in de Chinese cultuur heel belangrijk. Wij moeten zorgen dat we aan de Nederlandse cultuur iets kunnen bijdragen, maar ook onze eigen cultuur behouden. Sommige ouders begrijpen niet hoe Nederland is en leven in een afgesloten kring, werken veertien uur per dag en durven de deur niet uit. Sommige Œoude¹ Chinezen noemen Nederlanders Œrode duivels¹. Dat gebeurt bij de tweede generatie niet², lacht Wong. Volgens hem zijn het toch vooral de ouders die voor de Chinese school kiezen. ³Natuurlijk willen ze niet!², zegt hij eerlijk. ³André en Peter gaan voetballen op zaterdag, Els en Moniek hockeyen en Chinese jongeren gaan naar school. Maar later zullen ze er spijt van krijgen als ze niet hun eigen taal en cultuur kennen, want het hoort bij je identiteit. Het is toch erg als je Chinees bent en iemand je in die taal aanspreekt, maar je verstaat er niets van?²

In de klassen is het bijzonder rustig. In de groep met de jongste kinderen worden de klanken geoefend die erg belangrijk zijn in de Chinese taal. In de hoogste groep zijn leerlingen bezig met van de karakters die ze kennen een zin te maken. Het is erg stil. Die stilte komt ook steeds terug tijdens een gesprek met Yuen San (13) en Nor Man (14).

Yuen San: ³Het is best moeilijk om alles te onthouden. We krijgen hier huiswerk en op de Nederlandse school ook, dat is best veel.² Ze vindt het soms saai op school: ³Je moet altijd zitten en luisteren naar de juf. Geen proefjes, zoals op de Nederlandse school. Ik zou wat vaker spelletjes willen doen.² Wel vindt ze de Chinese verhalen mooi die in de klas worden gelezen. Saai of niet, ze vindt het belangrijk om de taal te leren. ³Dan kun je ook in China werken en opa en oma een brief schrijven.²

Nor Man vindt alles leuk op de Chinese school en dat de lessen op de zaterdag worden gegeven is voor hem geen probleem. Zijn bezoek aan de school is zijn eigen keus. ³Natuurlijk vinden mijn ouders het ook leuk dat ik hier ben, maar als de combinatie van het atheneum waar ik op zit en de Chinese school te zwaar wordt, stop ik met de laatste.²

Wong: ³Wij benadrukken steeds dat de leerlingen de Nederlandse lessen voor moeten laten gaan. We houden ook rekening met de week waarin op de reguliere school de schriftelijke onderzoeken worden gehouden.²

Heel goedkoop

Terwijl Wong wegloopt om het signaal voor een pauze te geven, toont Van Dijk wat boeken van de lesmethode. Alleen aan het aantal plaatjes kan een leek zien welk boek voor de kleintjes is. Hij en zijn collega¹s van de projectgroep zijn nu aan het praten over een aansluitende methode voor het voortgezet onderwijs. Hoewel dat Van Dijk tevreden stemt, heeft hij grote zorgen over het voortbestaan van de nu net uitgegeven lesmethode. ³De subsidie die we hiervoor kregen houdt op. Maar de boeken moeten wel soms bijgewerkt worden en geld voor een herdruk is er niet. We hebben deze methode heel goedkoop kunnen laten drukken in China, maar zelfs daar is nu geen geld meer voor. Als deze voorraad op is, hebben we niets meer en dat zou vreselijk zijn. We hebben het vertrouwen van scholen gewonnen om met deze boeken te werken, ze bevallen goed en dan zijn ze straks niet meer verkrijgbaar.² ³Dat is als een baby geboren laten worden, en hem dan loslaten², meent Wong. ³Maar als het zover komt halen we het oude materiaal weer uit de kast, laten we hopen dat het zover niet komt.²

Wie informatie wil over de lesmethode kan bellen naar Ubel van Dijk, project Chinees onderwijs in eigen taal, telefoon (020)6187616.