- blad nr 20
- 20-11-1999
- auteur R. Sikkes
- Redactioneel
Lerarentekort groeit in vijf jaar naar 53.500
Afgelopen dinsdag verschenen de nieuwe arbeidsmarktvoorspellingen van het Researchcentrum voor onderwijs en arbeidsmarktbeleid van de Universiteit Maastricht voor de periode 1999 tot 2004. Het Roa rekent er in de studie De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2004 op dat de groei van de economie iets zal afnemen, waardoor bij een flink aantal beroepen de vraag naar extra personeel daalt. Dat zal de komende jaren vooral voelbaar zijn in conjunctuurgevoelige sectoren als de bouw en de metaal. Jongeren met vbo of mbo zullen nog wel vlot aan de slag komen, maar toch minder snel dan nu.
De vraag naar hoger opgeleiden blijft onverminderd sterk. Wel is ook daar volgens het Roa in conjunctuurgevoelige takken als techniek en economie merkbaar dat de vraag afneemt. Typeerde het Roa twee jaar geleden nog drie technische hbo-opleidingen als sectoren waar Œzeer grote knelpunten¹ op de arbeidsmarkt zouden ontstaan - een voorspelling die ook is uitgekomen - nu verwacht het researchcentrum dat alleen de vraag naar informatici zeer groot blijft.
In het onderwijs ligt de situatie anders. Daar is de arbeidsmarkt niet afhankelijk van de conjunctuur, maar van overheidsbeleid en demografie. Door de vergrijzing blijft er onverminderd een enorme behoefte aan leraren basis- en voortgezet onderwijs bestaan in de periode 1999 tot 2004. Het onderwijs is daarmee als werkgever een veilige haven als de hoogconjunctuur wat inzakt.
Op basis van de nieuwe gegevens van het Roa heeft Het Onderwijsblad becijferd dat het lerarentekort de komende jaren sterk oploopt. Vooral de behoefte aan leraren basisonderwijs groeit sterk, door klassenverkleining, adv en pensionering. Tussen 1999 en 2004 zijn er 61.500 afgestudeerden van de pabo¹s nodig. In die periode zullen echter slechts 17.900 jongeren hun onderwijspapieren voor het basisonderwijs halen en voor de klas willen staan. Het aantal wachtgelders en de stille reserve bedragen naar schatting van Het Onderwijsblad ongeveer 10.000 mensen, waardoor er de komende vijf jaar een tekort ontstaat van 33.600 leraren basisonderwijs. Dat is bijna een kwart meer dan de 27.500 waar de redactie in september 1998 nog op uitkwam.
Het Roa zelf maakt zulke berekeningen niet. De onderzoekers verwachten namelijk dat de arbeidsmarkt op de krapte reageert door andere vormen van werving, het aanboren van nieuwe doelgroepen of betere arbeidsvoorwaarden. Daardoor is niet exact weer te geven hoe groot het tekort uiteindelijk zal zijn. Zulke reacties zijn ook al in het onderwijs zichtbaar: er zijn plannen voor een proef met hogere salarissen op achterstandsscholen en besturen werven leerkrachten in België en Duitsland.
Wel zet het Roa vraag en aanbod tegen elkaar af in de vorm van een knelpuntenindicator. Voor het basisonderwijs slaat de meter door van Œgroot¹ bij de peiling van twee jaar geleden naar Œzeer groot¹ nu. Dat betekent dat scholen tussen 1999 en 2004 enorme moeite zullen hebben om personeel te vinden.
Voortgezet onderwijs
In het voortgezet onderwijs verslechtert de situatie minder dramatisch. In totaal is de behoefte aan docenten voortgezet onderwijs de komende vijf jaar 49.500. Op de arbeidsmarkt melden zich 21.600 Œverse¹ leraren. Omdat er naar schatting van Het Onderwijsblad nog ongeveer 8000 wachtgelders en herintreders rondlopen, zal er uiteindelijk een tekort zijn van 19.900 leraren voortgezet onderwijs. Dat is ruim 2000 meer dan de tekorten die de redactie in september 1998 berekende. Wel verschilt de situatie van vak tot vak. De grootste problemen doen zich volgens de knelpuntenindicator van het Roa voor bij de exacte vakken en economie. Maar ook gymnastiekdocenten zullen lastig te vinden zijn.
De voorspellingen van het Roa staan in schril contrast met het geruststellende persbericht dat het ministerie van Onderwijs half november over het lerarentekort verstuurde. Volgens dat persbericht over de Arbeidsmarktrapportage onderwijs 1999 was het aantal openstaande vacatures nauwelijks gestegen ten opzichte van het jaar daarvoor. Die conclusie klopt, maar de toon van de arbeidsmarktrapportage zelf was een stuk minder vrolijk. Dat er niet veel meer banen openstonden na de zomervakantie was volgens de rapportage te danken aan Œde inventiviteit en de grote inspanning van directeuren en schoolbesturen¹.
Hoewel de tekorten vooral voelbaar zijn in de Randstad, begint volgens de Arbeidsmarktrapportage 1999 het basisonderwijs in het zuiden van het land nu ook voor het eerst te merken dat het echt lastiger wordt mensen te vinden. In het voortgezet onderwijs breidt de olievlek van tekorten zich uit van de Randstad naar Oost-Nederland. In het hele land heeft het speciaal onderwijs moeite met het aantrekken van personeel. Daar zal het volgens de Arbeidsmarktrapportage ook niet bij blijven. ŒFeitelijk wijzen alle onderzoeken op een toename van de problemen om een geschikte kandidaat te vinden voor een vacature.¹