blad nr 10
1-12-2023
auteur A. Aynan
Column

Met het jaar kreeg ik meer last van de donkere maanden

Je maakt geen deel uit van het wezen van het onderwijs als collega’s die later dan jij binnenkwamen alweer vertrokken zijn, ook niet als oud-studenten je collega docent worden. Maar wanneer dan wel? Als je verschillende onderwijsveranderingen hebt meegemaakt. Je kunt het heden met het verleden vergelijken én met de periode daarvoor en daarvoor, enzovoorts. Als je je er niet voor afsluit dan ervaar je historisch bewustzijn. Het vreemde is dat zulks historisch besef geen schreeuwlelijk van je maakt, die denkt de wijsheid in pacht te hebben, maar het stemt juist nederig. Want hoe meer je weet, hoe minder je weet, dit heeft zelfs een naam: het dunning-krugereffect.
In een van mijn onderwijsjaren gaf ik een keuzevak waarin het eindproduct een essay was. Ik gaf nauwelijks les in het essay. Het draaide vooral om de gastcolleges die ik organiseerde. Ik probeerde de vensters van mijn studenten wagenwijd open te zetten en ze nieuwe winden te laten ervaren door ze in contact te laten komen met mensen uit de wetenschap, literatuur, politiek en media.
Eén van de gastlessen werd door psychiater Jean-Paul Selten gegeven. Hij opende zijn verhaal met de vraag wie er wel eens depressief was geweest. De vraag viel als een baksteen te midden van de groep.
Alleen Selten stak zijn hand op als antwoord op zijn eigen vraag. De psychiater zei daarna dat iedereen gedurende zijn leven meerdere malen bezoek krijgt van een depressie. Het bijzondere is dat de één er last van krijgt, maar de meesten niet eens doorhebben een depressie onder de leden te hebben.
Ik had het echt koud gekregen van Seltens vraag, omdat het in die periode in mijn leven een serieus thema was of ik last had van depressies. Er had zich namelijk kentering voorgedaan. Eerst konden de korte dagen met zijn miljoenen lichtjes mij niet lang genoeg duren en nu zag ik op tegen het lange donker met zijn kale bomen. En met het jaar kreeg ik meer last van de maanden dat de wintertijd de klok overneemt. Het kunnen dan periodes van somberte zijn waarin het in mijn hoofd vol staat met geluidswallen, die alle woorden van zorg van de buitenwacht tegenhouden. Ze komen simpelweg niet binnen.
Tijdens de gastles leerde ik van Selten geen last van depressies te hebben; daar was de grauwe tijd te kort voor. Maar het belangrijkste van de les was dat depressies en sombere periodes bij het wezen van het leven horen.
Die dag werd er niet alleen voor mijn studenten een venster geopend.