- blad nr 9
- 1-11-2023
- auteur . Overige
- Opinie
Telefoons verbieden op school is zwaktebod
Dat leerlingen in de klas graag naar hun telefoons grijpen komt mede doordat het onderwijssysteem hen niet uitdaagt, schrijft cabaretier Tom Lash. Met goede lessen die de aandacht van leerlingen vasthouden, is een telefoonverbod misschien overbodig.
Wie denkt dat het door het ministerie van Onderwijs aan scholen geadviseerde telefoonverbod zal leiden tot vrolijke klasjes brave leerlingen die bij binnenkomst in koor roepen ‘Ik ben zo benieuwd wat we vandaag gaan leren!’, zal bedrogen uitkomen. Ja, veel jongeren zijn telefoonverslaafd. Ze letten nauwelijks op en zitten scrollend op hun telefoon in de klas. Soms zelfs met oortjes in. Maar het is niet de telefoon die daar de oorzaak van is. De veroorzaker is juist datgene waar wij zo graag van willen dat ze er wel aandacht voor hebben: het onderwijs.
Drie jaar geleden ben ik begonnen met het geven van culturele gastlessen op middelbare scholen. Deels noodgedwongen, want mijn theaterwerk lag tijdens corona stil. Maar ook als experiment om te kijken hoe ik het onderwijs zou beleven als docent, in plaats van als leerling. Dat laatste had ik namelijk verschrikkelijk gevonden, dus ik was benieuwd hoe het zou zijn om aan de andere kant te staan.
Inmiddels heb ik die andere kant op zo’n 150 scholen mogen bekijken, verspreid door het hele land en op alle denkbare niveaus met uitzondering van speciaal onderwijs. Ik ontdekte dat lesgeven me een stuk beter afgaat dan les krijgen, maar ik begrijp nu ook een stuk beter waar mijn vroegere afkeer van het schoolsysteem vandaan komt.
Op veel scholen overheerst het idee dat leerlingen er sowieso geen zin in hebben, niet van plan zijn mee te doen en erop uit zijn om de boel te verstieren. Zeer regelmatig werd ik voor een klas geďntroduceerd met woorden als ‘Ok! Even allemaal stil. Deze meneer komt iets uitleggen en die is hier helemaal apart voor naartoe gekomen, dus ik wil dat jullie stil zijn en goed opletten. Als meneer last van jullie heeft, dan kun je je gaan melden’ of iets dergelijks. Vervolgens moesten er nog wat petjes af, jassen uit, mensen op andere plekken gezet worden (‘Ik wil jullie twee niet naast elkaar’), telefoons in de telefoontas bij de deur (‘Anders ben je hem tot het einde van de dag kwijt’) en pas dan kon ik beginnen met de workshop waar ik voor gekomen was.
Deze defensieve houding komt niet voort uit een soort bewust wantrouwen. Het wordt nou eenmaal als een vaststaand gegeven gezien dat jongeren school stom, saai en vervelend vinden. De focus van het systeem ligt dan ook op zorgen dat de nadelen van niet meedoen (hele dag telefoon inleveren, om 8 uur ’s ochtends melden, nablijven, strafcorvee) zo groot zijn dat wel meedoen en iets nieuws leren dan toch nog de minst beroerde optie is. Terwijl je je ook zou kunnen focussen op hoe je de lessen zo inricht dat leerlingen geďnteresseerd raken om mee te doen.
Afhaken
Als gastdocent heb ik het oneerlijke voordeel dat ik veel vaker dan een gewone vakdocent dezelfde les kan geven. Waardoor ik na bijvoorbeeld ruim zestig keer de workshop presentatietechnieken te hebben gegeven, inmiddels een les heb die zo gefinetuned is dat hij bij vrijwel iedere klas op iedere school tot succes leidt. Zonder dat ik telefoons hoef af te pakken, mensen hoef te verplaatsen of enorm streng hoef te doen. Dat is niet vanzelf gegaan, maar het kan dus wel. Deze luxe heeft een gewone vakdocent natuurlijk niet, maar dat betekent niet dat iedere individuele docent steeds weer opnieuw het wiel zou hoeven uitvinden. Het gaat om de basishouding van het onderwijssysteem. Zijn wij bereid te kijken hoe we een les moeten bijschaven net zo lang tot de les overbrengt wat wij willen, of vinden we dat iedereen stil moet zitten, z’n bek moet houden en hier nou even eenmaal doorheen moet, want dit is belangrijk voor het examen? Is het doel dat men zich aan de regels houdt, of kennisoverdracht?
Het telefoongebruik van leerlingen op school is problematisch, ja. Maar het is een symptoom van een systeem dat niet bij leerlingen aansluit, ze niet serieus neemt en hen niet uitdaagt. Ze doen precies hetzelfde als wat vrijwel iedereen die zich verveelt doet: namelijk naar je telefoon grijpen. Het is dus nogal logisch dat uit alle onderzoeken blijkt dat de leerlingen die het meest op hun telefoon zitten, de laagste cijfers halen. Het zijn de leerlingen die het meest afgehaakt zijn. Een telefoonverbod haalt oorzaak en gevolg door elkaar. Focus je op hoe je leerlingen wél kunt bereiken, en vertrouw erop dat ze dan ook heus wel bereid zijn iets te leren. Je zult merken dat je ook zonder verbod, vrijwel geen telefoon meer zult zien.
Tom Lash is cabaretier en workshopdocent