- blad nr 9
- 1-11-2023
- auteur R. Wisman
- Idee
Bordspel kweekt begrip voor chronisch zieke kinderen
‘Waarom doe je niet mee met gym?’ ‘Waarom kwam je vanochtend te laat?’ ‘Waarom mag jij wél een mobiel in de klas?’ ‘Waarom mag jij altijd naar de wc?’
Een chronische aandoening zorgt voor onbegrip in de klas. Vooral als er sprake is van wisselende belastbaarheid. Bijvoorbeeld als een kind soms in een rolstoel zit en soms niet. Of als het kind ineens moe is, terwijl er net nog niks aan de hand leek. De ongelijkheid valt op en roept vragen op. Lydia Braakman weet er alles van. Haar twee dochters kregen allebei op hun 2e jaar diabetes type 1, een ziekte die hen afhankelijk maakt van insulinetherapie. Het komt erop neer dat ze voortdurend moeten opletten of hun bloedsuiker op peil is. Met een lage bloedsuiker is meedoen aan de gymles geen optie. Maar als het kind tijdig iets eet, kan er een kwartier later mogelijk niks meer aan de hand zijn. Hoe verklaar je zo’n grillig ziektebeeld aan jonge kinderen? “Veel chronisch zieke kinderen vertellen hier niets over op school, en dealen ermee in stilte”, aldus Braakman, oprichter van de stichting Zorgeloos naar School.
Blinde vlek
Onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut leert dat 17 procent van alle leerlingen een chronische ziekte heeft. Dat zijn er gemiddeld meer dan vier in een klas van 25 leerlingen. Het gaat om ongeveer tweeduizend leerlingen in het basisonderwijs en zesduizend in het middelbaar onderwijs.
Zorgeloos naar School maakt zich sterk voor de positie van chronisch zieke kinderen op scholen. “Elke leerkracht heeft ermee te maken”, benadrukt ze. In de top-tien: astma, long covid, jeugdreuma, maar ook diabetes, epilepsie, niet-aangeboren hersenletsel, chronische hoofdpijn en migraine. “Veel kinderen hebben astma zonder dat een leerkracht dat weet. Dat is een blinde vlek in het onderwijs.”
Een aandoening en de effecten ervan zijn vaak onzichtbaar. Zeker als de leerlingen zelf geen ‘lastig’ gedrag vertonen. Maar dat betekent niet dat de leerlingen er zelf geen last van hebben.
Niet zielig
Om hier meer oog voor te krijgen, ontwikkelde de stichting het spel ‘Vooruit Achteruit’. Het spelbord lijkt op dat van Ganzenbord. Deelnemers gooien om beurten met de dobbelsteen, de eerste speler die de finish bereikt, heeft gewonnen.
Wie op een geel of rood kleurvak terecht komt, mag extra vooruit of achteruit. Wie op een kans- of weetjesvak terechtkomt, leest deze voor. Op een weetjeskaart staat bijvoorbeeld: ‘Kinderen met een chronische aandoening zijn niet alleen moe in hun lijf maar ook vaak moe in hun hoofd. Dan kunnen ze zich bijvoorbeeld minder goed concentreren of zijn ze sneller boos of stil.’ Of: ‘Kinderen met een chronische aandoening willen niet zielig gevonden worden. Ze willen zo gewoon mogelijk met de klas meedoen.’
Op een kanskaart staat bijvoorbeeld: ‘Je bent een week ziek geweest, Maar een klasgenoot helpt je nu met je huiswerk. Je haalt in één keer je achterstand in. Gooi nog een keer.’
Braakman: “De leerlingen zitten allemaal op dezelfde manier in het spel. Ze willen winnen, en ondertussen spreken ze met elkaar over het onderwerp.” Docenten kunnen er verdieping in brengen door te vragen welke kaart ze het meest raakte.
“Een leerling zei: Ik wist niet dat je ook moe in je hoofd kon worden als je een ziek lichaam hebt.” Vaak komt voorbij dat het ‘zielig’ is. Bijvoorbeeld: ‘Je moet geopereerd worden. Sla een beurt over.’ Of: ‘Je hebt meegedaan met de sportdag. Hierdoor kun je de volgende dag niet naar school.’ “Veel kinderen zijn beperkt belastbaar en moeten bijkomen van zo’n sportdag. Dat gaat ten koste van andere dingen, vriendschappen, alles wat een kind na schooltijd doet.”
Ondertussen komt ook het doorzettingsvermogen en de veerkracht van de leerlingen aan bod. En dat zorgt voor respect en bewondering: ‘Wat stoer!’
Praten over ziektes zorgt ook voor herkenning. ‘Hee, dat heeft mijn tante ook!’ Het oordeel van de leeftijdgenoten, dat blijft het belangrijkst voor de zieke leerling “Je wilt geen aansteller gevonden worden en je wilt gewoon meedoen. Het is mooi dat dit spel de eenzame worsteling van chronisch zieke kinderen beter zichtbaar maakt.”