blad nr 4
1-4-2023
auteur T. van Haperen
Column

Geef elk kind in de brugklas alvast een vwo-diploma

In maart publiceert het organisatiebureau McKinsey het rapport Toetsen getoetst. Daaruit blijkt dat de centrale examens voor de vakken natuur- en wiskunde op het vwo makkelijker zijn dan dertig jaar geleden. Veertig hoogleraren van bètafaculteiten onderschrijven dit. Onderzoeken tonen bovendien al even aan dat kinderen minder leren op school. Tegelijkertijd neemt de stroom richting universiteit toe. Het McKinsey-rapport zegt: ziehier de verklaring. Het eindverantwoordelijke College voor Toetsen en Examen (CvtE), reageert met: onzin, het onderwijs is veranderd, je kunt toen niet met nu vergelijken.
Deze makkelijke reactie is onacceptabel, omdat het CvtE de dader is. Neem het examen economie op vwo. Dertig jaar terug, vakinhoudelijk prima. Ik maakte het examen altijd, moest mijn best doen en haalde dan iets in de buurt van de 10. Nu doe ik dat niet meer. De vakinhoud is minder, verstopt in bergen tekst, tabellen en grafieken, vanwege het overkoepelend leerdoel ‘transfer’. Leerlingen kennen niet alleen het vakbegrip, ze lossen er problemen mee op en doen dat in verschillende contexten. Die transfer is net zoiets als inzicht, een nogal polyinterpretabel begrip. Precies dat maakt begrijpen wat de vragensteller nu precies wil, ingewikkeld. Nadat de psychometrische afdeling uit hoofde van betrouwbaarheid het antwoordmodel dichtkit, gaat ingewikkeld over in bizar. Een voorbeeld. De leerling moet na een breed uitgemeten context een welvaartseffect beoordelen. ‘Ze gaan er allebei op achteruit’, moet ik fout rekenen, want de begrippen ‘lagere omzet’ en ‘suboptimaal’ ontbreken. Maar in de opgavetekst daalt de omzet, dat is hun gezamenlijk welvaartsverlies, een blinde ziet het, nul punten. Het is niet anders, de examens zijn makkelijker, maar contextueel gebabbel, open vragen en een retestrak antwoordmodel veroorzaken wel lagere scores. Vorig jaar landelijk de helft onvoldoende. Dus ja, CvtE, de examens economie van dertig jaar terug zijn onvergelijkbaar met die van nu. Toen waren ze namelijk goed, nu niet meer en dat komt door jullie.
De inmiddels overleden hoogleraar Arnold Heertje constateerde in 1999 voor het eerst fouten in het examen economie. Daarna is het op en af. Daar valt nog mee te leven. Maar het falen dat McKinsey constateert is van een andere orde. Wiskunde bepaalt de kans op bijna al het later studiesucces. ‘Toetsen getoetst’ laat zien dat het CvtE zijn kwalificatiefunctie niet serieus neemt, terwijl die functie een op een is verbonden met lid 1 van artikel 23; de aanhoudende zorg van de minister. Maar politiek en bestuur hebben niks met die grondwet. Ze zwijgen het rapport dood en vinden het dus prima dat kinderen minder leren in wiskunde dan leeftijdgenoten in het buitenland. Maar formaliseer dat dan. Geef elk kind in de brugklas alvast een vwo-diploma. Dit onder het motto: aan leerprestaties hebben we schijt, allemaal naar de universiteit.