- blad nr 3
- 1-3-2023
- auteur M. Lucassen
- Redactioneel
Wees niet bang van ChatGPT
Betrapt! Zeven leerlingen van Jörgen Apperloo moesten 1 februari toegeven dat ‘hun’ essay was geconstrueerd met materiaal van de kunstmatige intelligentie ChatGPT. Zonder mededogen verklaarde de leraar Nederlands op het Fioretti College Lisse deze werkstukken ongeldig, want fraude. “Dat was wel even slikken voor ze, geloof ik.” De herkansing: met de hand de opdracht opnieuw schrijven, op school.
Apperloo, ook actief als boekvlogger en in 2022 de zelfverklaarde Lezer des Vaderlands, begrijpt de verleiding van ChatGPT, een onlineprogramma dat graag doet alsof het alles weet. Voor leerlingen lijkt het de ideale assistent. Een boekverslag, een historische beschouwing of een betoog over het verschil tussen boter en margarine, ChatGPT levert wel iets. Plak de informatie in een tekstdocument, zet je naam erbij, klaar.
Luidt dit het einde in van schriftelijke werkstukken als toetsvorm? Of zal het onderwijs een antwoord vinden, net zoals op de rekenmachine, Wikipedia en websites vol uittreksels? Het Onderwijsblad verzamelde tips uit de frontlinie.
Typen onder toezicht
Furkan Sogut, leraar Nederlands op NSG Groenewoud en Stedelijke Scholengemeenschap Nijmegen, daar ook sectievoorzitter: “Geef in het landelijke curriculum meer aandacht aan mondelinge taalvaardigheid. Laat ze getypte opdrachten op school maken onder toezicht en zoveel mogelijk schrijfopdrachten met de hand. Nu krijg ik getypt werk binnen met een rijke woordenschat van leerlingen die ik zo niet ken.”
Leer van de opponent
Jörgen Apperloo: “Ik liet ChatGPT live in de klas schrijven over de voor- en nadelen van kernenergie. Dat maakt heel inzichtelijk hoe je alinea’s opbouwt, geen leerling die het lukt op dat niveau. Maar toen vroeg ik het stuk uit te breiden met een bronvermelding. Wat daar verscheen, bleek verzonnen. Ik had specifiek om bestaand onderzoek moeten vragen. ChatGPT maakt geen onderscheid tussen feit en fictie.”
Omarm de brainstormbuddy
Hendrik Atze van Doezum, docent in Buitenpost en geschiedenisleraar van het jaar 2022: “Laat hem voor je werken: een opdracht over goden in de oudheid voor 12- tot 15-jarigen waarbij ze zich inleven in een Griekse priester. Daar legt ChatGPT een fundament en zo kan het leerlingen helpen om op weg te komen. Leer ze om niet de makkelijke weg kiezen door het letterlijk over te nemen, net zoals met de antwoorden van Google. Kun je er als leraar nog niet mee overweg, leer het dan, bijvoorbeeld via tips in Linkedin-groepen.”
Speel het spel
Laura Borghols, leraar Nederlands in Leidschendam: “Sommige leerlingen zijn gewiekst genoeg om te beseffen dat ze de formuleringen van de software moeten aanpassen, anderen hebben die tegenwoordigheid van geest niet, net zoals bij het ouderwetse plagiaat. Je ziet dan een groot gat tussen het ingeleverde werk en hoe de leerling verder schrijft. Ik had er een paar betrapt in havo-4 en daar gaat nu het verhaal rond: kijk uit, je moet die teksten wel aanpassen. Het is een kat-en-muisspel, er zullen altijd momenten zijn dat zij een voorsprong hebben.”
Jörgen Apperloo: “Onze schrijfopdrachten draaien altijd om actuele onderwerpen en ChatGPT komt niet verder dan 2021.”
Felienne Hermans hoogleraar vakdidactiek van de informatica Vrije Universiteit: “Ik geef ook les in het voortgezet onderwijs en daar kan ik zeggen: ‘Hé maatje, wat staat hier eigenlijk?’ Als ze het niet kunnen uitleggen, vallen ze meteen door de mand.”
Verander de opdrachten
Laura Borghols: “Na de vakantie kregen ze pen en papier, mobieltjes in de telefoontas en geen laptops. Over hun boek moesten ze drie vragen beantwoorden: geef een korte samenvatting in honderd woorden, zeg iets over het belangrijkste personage en beschrijf de scène die je het meest is bijgebleven. Als ik dan een tekst krijg over gevangenen in de kamers van Damascus van iemand die De donkere kamer van Damocles gelezen zou hebben, dan weet ik het wel.”
Felienne Hermans: “Als ik ze nu pen en papier laat pakken om een essay te schrijven is ChatGPT nergens.”
Denk aan de extra’s
Furkan Sogut: “Help leerlingen met een handschriftcursus. Op examens moeten ze ook met de hand schrijven en als corrector moet ik het fout rekenen als ik het niet kan lezen.”
Toetsen kan anders
Thijmen Sprakel, gitarist, redacteur Edukitchen.nl, leraar Engels en muziek in Hellevoetsluis: “Bij een methode met acht hoofdstukken hoef je niet acht so’s en repetities te geven. Drie toetsen kunnen ook laten zien dat je de kerndoelen en de eindtermen hebt gehaald. Dat schept ruimte om ze met de hand een betoog te laten schrijven zonder lijntjes naar de buitenwereld, op basis van hun eigen kennis. Zwaar nakijkwerk, maar je leert ze wel goed kennen.”
Herken de valkuilen
Thijmen Sprakel: “Nu moeten ze zelf nog spelfouten toevoegen en taalgebruik aanpassen, want ChatGPT levert altijd op hoog niveau. Als hij straks ook kan produceren op niveau 15 jaar, havo, wordt het voor ons echt vervelend.”
Hendrik Atze van Doezum: “Mensen hoeven niet te vrezen dat ChatGPT hen vervangt, niet iedereen wordt schrijver. De boekdrukkunst werd vermoedelijk ook niet meteen met halleluja ontvangen. Voor mensen die dit goed kunnen gebruiken ligt straks de wereld open.”
Felienne Hermans: “Het is positief dat leerlingen toegang hebben tot veel kennis, ik moet ook weleens iets opzoeken als we discussie hebben over bronnen. ChatGPT maakt fouten met de feiten, daar kun je puntenaftrek voor geven. Ze zijn verantwoordelijk voor hun werk, net als in de echte wereld. Verder is het is maar een van de trucjes om de leraar te foppen, net als de grote broer, boekverslagen.nl en gekopieerde tekst twee keer door Google Translate halen.”
Er is meer aan de hand
Thijmen Sprakel: “Zoals Noam Chomsky tegen me zei: dit gedrag van leerlingen laat zien dat veel onderwijs niet meer inspireert tot leren. Als vakidioten moeten we ons vaker afvragen wat ons vak voor leerlingen betekent. De echte opdracht van het onderwijs is dat we ze naast die kerndoelen en eindtermen ook normen en waarden bijbrengen, dat ze met zelfvertrouwen de maatschappij in kunnen gaan.”
Felienne Hermans: “Dat dit op de universiteit problemen oplevert komt door de schaalvergroting, in groepen van tweehonderd studenten ken je de namen niet eens. Ik heb trouwens geen respect voor programmeurs die hieraan meewerken, deze software is nergens een oplossing voor.”
Gun ze herkansingen
Laura Borghols: “Als ik het niet kan lezen, laat ik het ze opnieuw opschrijven. Dat kost wel weer tijd. Mijn kinderen kregen op de basisschool na groep 4 geen schrijfles meer. Hopelijk verbetert de fijne motoriek als ze meer moeten schrijven.”
Strooi zand in de machine
Gys-Walt van Egdom, docent vertaalwetenschap en vertalen, Universiteit Utrecht: “Systemen als ChatGPT draaien op schone data en consistentie, maar wat wij mensen produceren is vaak niet zo ‘schoon’. Techbedrijven zetten alles op alles om sociaal wenselijke en correcte antwoorden te genereren, zelfs met inhuur van onderbetaalde kenniswerkers uit Kenia. Het blijft de moeite om zwakke plekken in het systeem te zoeken. Datasabotage, in de vorm van verwarrende of foute feedback, is dan een vorm van verzet. Misschien is het een verloren zaak, maar ik strijd graag voor de schoonheid die verloren dreigt te gaan.”
{kader}
ChatGPT gaat voor groei
Iedereen kan via internet een reactie vragen aan ChatGPT, een computerprogramma op basis van een taalmodel. De software beantwoordt instructies met geschreven tekst op basis van een vaste dataset. Of de informatie correct is, moet de ontvanger zelf bepalen.
ChatGPT is ontwikkeld door het Amerikaanse bedrijf OpenAI, net als DALLE-E dat met digitale beelden reageert op vragen van de gebruiker. Microsoft heeft er miljarden dollars in geïnvesteerd en onthulde begin februari het eerste doel: integratie in zoekmachine Bing.