blad nr 1
1-1-2023
auteur M. van Nieuwstadt
Commentaar

Luisteren

Toetsen voor begrijpend lezen bestaan niet. Die steen in de vijver wierp de Amerikaanse onderwijswetenschapper E.D. Hirsch meer dan tien jaar geleden al. Zijn stuk ‘There’s No Such Thing as a Reading Test’ in American Educator, de Amerikaanse tegenhanger van het Onderwijsblad, is actueel. Jazeker, het wemelt van de begrijpend lezen-toetsen, ook in Nederland, maar die toetsen deugen niet, legt Hirsch uit, omdat ze proberen te doen wat niet kan: doelen stellen en meten hoe iemand scoort op het begrijpen van teksten in het algemeen.
Zijn visie schept twijfel over het plan van onderwijsminister Dennis Wiersma om de conceptdoelen voor zo’n toets rap te laten ontwikkelen. Die moeten in september klaar zijn, schreef hij de Kamer.
Decoderen, letters omzetten in klanken, is een bruikbare vaardigheid voor elke tekst, maar begrijpend lezen vergt meer: woordenschat en kennis van het onderwerp. Het ligt daarom voor de hand leesvaardigheid en kennis samen te onderwijzen en er gezamenlijke doelen voor op te stellen die je tegelijk toetst. Dat adviseert ook de Onderwijsraad aan het kabinet, maar het lukt niet met de huidige warboel aan doelen voor taal en rekenen. Die bieden ‘leraren en scholen te weinig houvast en onduidelijke sturing’, aldus de raad.
Om taal te verbinden met zaakvakken zetten leraren in de praktijk alle zeilen bij. Van de huidige leestoetsen hebben ze last. ‘Het schort aan goede toetsen voor diep lezen’, zei hoogleraar leesgedrag Roelf van Steensel vorig jaar in een verhaal dat Didactief schreef met de Amsterdamse Alan Turingschool. Die school geeft vernieuwend leesonderwijs op wetenschappelijke grond, maar leerlingen scoren er niet goed op conventionele toetsen.
De Onderwijsraad is vernietigend over de zogenoemde curriculumketen die de doelen zou moeten ontwikkelen en monitoren: Cito, de Onderwijsinspectie, CvTE en slo opereren ‘zonder voldoende sturing en coördinatie’. Toch rekent Wiersma voor de conceptdoelen weer op deze curriculumketen. Hirsch schreef zijn verhaal samen met een leraar. Ook de minister moet voor de nieuwe doelen beter luisteren naar leraren die dagelijks werken aan motiverend leesonderwijs.