- blad nr 5
- 1-5-2022
- auteur . Overige
- Opinie
Huiswerkbegeleiding ondermijnt docent
De bijlesindustrie rekt de schooldag van leerlingen op. Als volleerde marathonlopers sparen ze hun energie, waarbij concentratie tijdens de les het eerst wordt opgeofferd. Docent Cornelie de Jong ergert zich.
Weinig werkt zo sterk op mijn lerarengemoedsrust als de opmerking ‘Dat doe ik wel bij huiswerkbegeleiding’. De daaropvolgende discussie heeft een vast patroon: de leerling meldt dat hij een voldoende staat, zich in de klas toch niet kan concentreren en anders niets te doen heeft bij studiebegeleiding.
De bijlesindustrie rekt de schooldag van leerlingen steeds meer op en dat merk je in de klas. Als volleerde marathonlopers sparen leerlingen hun energie, waarbij concentratie tijdens de les het eerst wordt opgeofferd. Het is een vreemde ontwikkeling, die de onderwijskwaliteit ondermijnt.
Huiswerkinstituten spelen handig in op de behoefte van ouders om iets te doen. Vooral onder hoogopgeleiden geldt: als je je kind wat gunt, doe je het op bijles. Een oriënterende internetzoektocht maakt veel duidelijk: the sky is the limit bij het huiswerkinstituut. Stralende blonde kindertjes zitten achter laptops, de kleuren zijn fris en alles en iedereen is flexibel. Woorden als professioneel, persoonlijk en op maat vallen vaak. Vanzelfsprekend staan de wensen van het kind centraal. Een vrijblijvende intake is snel gemaakt, want de openingstijden zijn vergelijkbaar met die van een grootstedelijke sportschool.
De aantrekkingskracht van het huiswerkinstituut is begrijpelijk. Een onderbelichte reden voor aanmelding is praktisch: het is een nuttig vervolg van de bso. Een kind dat anders ‘s middags alleen thuis zou gamen, wordt nu in een prettige omgeving aan het werk gezet.
Het bijlesinstituut werkt ook als reparatieservice. Zelf haalde ik ooit mijn wiskunde-examen, nadat een zachtmoedige ingenieur met een krulsnor de noodzaak herhaalde van het stapsgewijs en zonder bijgedachten uitschrijven van onbegrijpelijke formules. De bijlesuurtjes waren een incidenteel voorrecht, waarbij mij werd ingepeperd dat het bijspijkeren niet nodig was geweest als ik gewoon had opgelet tijdens de les.
Dat is nu anders. De luxe van het voorrecht op bijles is voor veel leerlingen vanzelfsprekend. Leerlingen maken intensief gebruik van hun abonnement op de reparatieservice. Zonder kunnen ze niet meekomen. Als gevolg hiervan voorspel ik dat de scriptieservice de groeimarkt van de toekomst wordt.
Schaduwdiensten
Het publieke karakter van het onderwijs staat onder druk met de opkomst van het schaduwonderwijs, concludeerde de Onderwijsraad vorig jaar. De raad luidde zelfs de noodklok, maar blijkbaar heeft niemand die gehoord. Want het aantal bijlesinstituten stijgt alleen maar verder, blijkt uit recente cijfers van de Kamer van Koophandel. In 2021 is hun aantal gestegen tot 5462, een toename van 62 procent in vijf jaar. De jaaromzet bedroeg in 2017 al ruim 74 miljoen euro. De Onderwijsraad berekende dat een kwart van de leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs gebruikmaakt van deze schaduwdiensten. Naar verwachting zal de bijlesindustrie een aanzienlijk deel van de gelden die beschikbaar zijn gekomen uit het Nationaal Programma Onderwijs opslurpen. Dit is het financiële lek van het onderwijs.
Het moet gezegd: het is lekker bijbeunen op het huiswerkinstituut. Een lesbevoegdheid is niet nodig, het verdient prima en volgens de wervingssites staat het goed op je cv. Ook ik heb als freelance examentrainer mijn uurtjes mogen draaien. Als bevoegd docent viel ik in de high-end categorie. De sollicitatie duurde vijf minuten, met de toezegging dat op trainingsdagen lekkere broodjes werden bezorgd. Als je tien jaar met een brooddoos naar je werk bent gegaan, is dat best een lokkertje.
Het meest opvallende aan mijn ervaring als externe trainer was de aandacht van de leerlingen. Volgens protocol had ik een hand-out en een lijst met praktische tips, zoals: Lees de vraag goed. Alles leek nieuw, alles leek nuttig. Het was verleidelijk om te denken dat wat de reguliere docent in zes jaar niet was gelukt, bij mij in twee dagen kon, maar dat zou van weinig inzicht in de dagelijkse lespraktijk getuigen. Mijn examentraining was slechts een mooi verpakte opfriscursus. Met echt leren had het weinig te maken.
De vanzelfsprekendheid van het huiswerkinstituut ondermijnt het basisbeginsel dat je leert in de les. Het private karakter van de industrie kalft de positie van de leraar verder af, terwijl juist het verbeteren van de onderwijskwaliteit voor alle leerlingen begint bij de docent. Goed onderwijs bestaat dankzij de leraar, niet ondanks de leraar.
Cornelie de Jong is docent aardrijkskunde