- blad nr 5
- 1-5-2022
- auteur M. Lucieer
- Redactioneel
Mbo-studenten zijn verbaasd over hun rechten
Hoe vaak mag je te laat komen? Hoe hoog is het minimumloon? Moet je zelf vervanging regelen als je ziek bent? De vragen die tijdens de gastles van vakbond FNV worden opgeworpen, veroorzaken rumoer op het Summa College in Eindhoven. In de klas zitten veertien mbo-4 studenten kinderopvang, allemaal vrouwen van rond de twintig jaar.
De werklust van deze groep is groot. Allemaal hebben ze naast hun opleiding en stage een bijbaantje, sommigen zelfs twee. De meesten werken al in de kinderopvang, vaak met een nulurencontract. Daarnaast werken ze bijvoorbeeld in een supermarkt, bij een groentekweker of bezorgen ze eten. In de kinderopvang werken sommigen van hen tot 30 uur per week bij: drie dagen van 10 uur.
“Er is een groot tekort aan personeel in de sector”, zegt Fleur Magnin, docent pedagogisch werk op het Summa College. “Om een groep open te houden, doen werkgevers daarom vaak een groter beroep op hun medewerkers. Het is nu dus extra belangrijk dat onze studenten weten wat hun rechten en plichten zijn.”
Dat blijkt ook uit de reacties in de les. Al tijdens het voorstelrondje is de verbazing en verontwaardiging van de studenten te horen. Allemaal zijn ze blij dat ze ‘mogen’ werken. “Ik weet dat ik veel werk, maar ik vind het leuk. Ik doe liever iets dan niets”, zegt een. Een ander vertelt dat ze een zwangerschapsverlof ‘mag’ vervangen. Maar als FNV-gastdocent Erik Manders vragen stelt over hun arbeidsvoorwaarden, blijken die niet overal hetzelfde, of niet overal goed nageleefd te worden.
“Als je in het weekend werkt, krijg je dan toeslag”, vraagt hij bijvoorbeeld. “En krijg je pauze?” Dat een student zegt dat ze daar geen behoefte aan heeft, al is ze na een 10-urige werkdag wel helemaal kapot, stemt Manders niet gerust. “Pauze is belangrijk voor je gezondheid”, waarschuwt hij.
In de klas ontstaat wat twijfel. Je kunt wel pauze willen, maar hoe krijg je die als je werkgever dat weigert of je verantwoordelijkheidsgevoel te groot is om je collega’s tijdens jouw pauze harder te laten werken? Manders herinnert de studenten aan hun goede onderhandelingspositie. “Er is een groot personeelstekort in de kinderopvang en het nieuwe kabinet heeft aangegeven dat de kinderopvang in elk geval voor werkende ouders gratis moet worden. Dat betekent nogal wat voor de sector. Jullie zijn overal nodig. Dat betekent dat je een goed contract en goede arbeidsvoorwaarden kunt eisen.”
Vervanging
Eerlijk is eerlijk, de les is niet alleen bedoeld om de studenten op de hoogte te brengen van hun rechten en plichten. Een ander doel is om ze kennis te laten maken met de vakbond en hopelijk wat nieuwe, jonge leden te werven. Na het voorstelrondje begint Manders dan ook met uitleggen wat vakbonden tot nu toe hebben bereikt, zoals het afschaffen van kinderarbeid.
Zijn verhaal zet hij kracht bij met foto’s, waaronder een van jonge meisjes die in de mijnen in Limburg werkten, omdat zij klein genoeg waren voor de smalle doorgangen en krappe tunnels. “Wat kregen zij toen betaald”, wil een van de studenten weten. “Weinig”, zegt Manders. “Er waren geen cao’s, dus het was wat de baas ervoor wilde geven.” De studenten zijn er even stil van. En zo komt hij bij een volgend punt dat is bereikt door vakbonden: de invoer van een minimumloon.
Daarna schakelt hij over op de rechten en plichten van werknemers. “Wat is een cao”, wil Manders weten. De samenvatting na wat discussie: “Daar staat alles in wat met jouw werk te maken heeft.”
Dus ook dat het de taak van de werkgever is om vervanging te regelen als je ziek bent. Iets wat veel studenten verbaast. Van hen wordt verwacht dat ze in zo’n situatie zelf op zoek gaan naar vervanging. “Ik had een collega die geen vervanging kon vinden. Toen moest ze toch komen werken, terwijl ze hartstikke ziek was”, vertelt een van hen verontwaardigd. “Ze rende iedere tien minuten naar de wc. Hartstikke zielig. En dan stond ik alleen op de groep.”
“Dat mag dus niet”, zegt Manders. “Als je ziek bent, dan moet de werkgever iemand anders regelen. En als dat niet lukt, dan is dat hoe vervelend ook toch echt zijn probleem.”
Over de vraag hoe laat je je dan uiterlijk moet ziek melden, ontstaat wel discussie. Al deze studenten hebben een bijbaan, sommigen zelfs meer dan één. Een van hen is teamleider in een supermarkt. “Als iemand zich iedere keer pas om drie uur ziekmeldt, terwijl diegene om vijf uur moet beginnen, dan heb ik geen tijd meer om vervanging te regelen”, zegt ze. “Terwijl diegene echt wel al die ochtend wist dat hij ziek was.” Dat is irritant, geeft Manders toe. “Een werkgever mag ook van jou verwachten dat je daarin verantwoordelijkheid neemt. Officieel moet je je voor negen uur ziek melden.”
Wat opvalt, is dat de studenten actief meedoen, ook al is het bijna weekend. Ze hebben veel ervaring met de thema’s die worden aangesneden. “Dit zijn nou goede lessen, hier heb je wat aan”, roept een van hen tegen het eind uit.
Rechten
Vooral jongeren lopen tegen dit soort problemen aan, zegt Manders na afloop. Hij ziet het in alle sectoren waarin hij lesgeeft. “De manier waarop jongeren behandeld worden door werkgevers is schokkend. Er worden dingen van hen verwacht die ik als volwassene nooit zou accepteren, omdat veel jongeren hun rechten niet kennen en niet weten waar ze terechtkunnen als die worden geschonden.”
Hij vertelt daarom tijdens de les niet alleen waar werknemers recht op hebben, maar ook hoe ze op hun strepen kunnen staan. Een student die naar haar werkgever ging om aan te kaarten dat ze geen pauze kon nemen, vraagt hij bijvoorbeeld of ze dat samen met collega’s heeft gedaan. “Alleen kan zoiets spannend zijn, maar samen sta je sterk.” Lukt dat ook niet, dan kunnen ze uiteraard tips of hulp krijgen van de vakbond.
Manders sluit af met een tip: doe belastingaangifte. “Jongeren laten daar gemiddeld 250 euro per jaar mee liggen. En je kunt tot vijf jaar terug belastingaangifte doen.” De groep is verbaasd, 250 euro per jaar is een hoop geld. “Dit is echt top”, zegt er een.
Als aan het eind van de les de inschrijfformulieren voor lidmaatschap van de FNV worden uitgedeeld, lijken beide doelen van de les behaald. “Bijna alles wat werd verteld, wist ik niet”, zegt een student. En ook degenen die wel goed op de hoogte waren, zijn blij met de korte opfriscursus. “Het is goed om hier met elkaar over te praten en weer te horen hoe het precies zit.” Ondertussen gaan meerderen van hen op zoek naar een pen om gelijk lid te worden van de vakbond. “Ik betaal per maand meer aan Disney+.”
Kijk voor het complete lesaanbod op fnv.nl > diensten > gastlessen voor jongeren