- blad nr 2
- 1-2-2022
- auteur B. Vollaard
- Opinie
Geef docenten de vrijheid
‘Dit is de titel van de cursus, de rest is aan jou.’ Stel dat dit is wat je als docent te horen krijgt. Jij gaat over de uitwerking van jouw cursus, passend in de structuur van de opleiding. Daarbinnen staat zo’n beetje alles je vrij: welke onderwijsvorm je kiest en welke onderwerpen, wat voor toetsen je gebruikt en welk tekstboek.
De opleidingsdirecteur vertrouwt dus volledig op jou. Als het misgaat, merkt zij dat snel genoeg. Daar is een klankgroep van studenten voor, af en toe legt de directeur haar oor te luisteren bij de docenten en na afloop van cursussen zijn er evaluaties.
Uit ervaring kan ik zeggen dat onderwijs geven op deze manier fantastisch werkt. Zo organiseren we in Tilburg namelijk de MSc Economics waar ik twee vakken geef en waar ik komend jaar start als opleidingsdirecteur. We mogen trots zijn op de resultaten. De studentenevaluaties kunnen bijna niet hoger en in de ‘Keuzegids Masters 2021’ staat de Tilburgse MSc Economics al sinds 2017 bovenaan.
Niet alleen de studenten zijn blij, ook de docenten. Het is heerlijk om vertrouwen te krijgen en trots te zijn op het resultaat van iets wat jij zelf in elkaar hebt gezet. This course really changed the way I look at things, schreef een student onlangs onder zijn examen. Daar doe ik het voor.
Onderwijs geven op deze manier is ‘een goede baan’ zoals
filosoof Amelia Horgan, auteur van het boek ‘Lost in Work’, die oktober vorig jaar beschreef in een interview met NRC Handelsblad. ‘Eentje met genoeg autonomie, waarin je controle hebt over je taken’ en ‘waarbij je niet in de gaten wordt gehouden’.
Spannend
Natuurlijk, volledig vertrouwen op docenten is spannend. De twee vakken die ik geef heb ik van de grond af moeten opbouwen, onder tijdsdruk. Zo kreeg ik enkele jaren geleden in mei het verzoek om een cursus econometrie te geven en wel per eind augustus. Niets stond vast; mijn eigen kennis en vaardigheden waren mijn enige houvast. ‘Dit is onmogelijk’, riep ik uit. ‘Als ik dit echt moet doen, dan kan ik dat alleen maar op mijn eigen manier.’ ‘Dat lijkt ons uitstekend’, was toen het antwoord. En zo is het gegaan.
Deze vorm van organiseren van onderwijs is bijzonder, want die gaat recht in tegen wat ik noem de ‘controlebureaucratie’. Steeds meer vat het idee post, dat zaken alleen goed gaan als alle processen vastgelegd worden. Kenmerkend aan deze benadering is dat kwaliteit gelijk staat aan uniformiteit van processen. Onderwijs wordt een vorm van synchroonzwemmen, maar dan saai. Niet het eigen initiatief van de docent, maar het voldoen aan uniforme processen staat centraal. Een passende term hiervoor is ‘platslaan’: alles eender maken.
Stramien
We vragen docenten uit te schrijven wat precies de doelen zijn van de cursus. Dat moet dan volgens een vast stramien in een spreadsheet. Vraag hen ook hoe de toetsen daarop aansluiten. Kruis daarvoor in dezelfde spreadsheet enkele zaken aan in daarvoor ingerichte kolommen. Enzovoort. Vervolgens checkt iemand of je de processen hebt vastgelegd en of je inderdaad alles op het lijstje hebt doorgestuurd. Zo ja, dan is het ‘goed’, zo niet dan is het ‘niet goed’.
Om de paar jaar gaat dit hele proces in de overdrive voor de accreditatie. Daar wordt vaak naar verwezen, in de trant van: wat doe je eraan, we moeten wel. Geen accreditatie betekent immers geen geld. Maar het is belangrijk te bedenken dat de controlebureaucratie voor een deel door de universiteit zelf is verzonnen en opgelegd.
Ik ben nog nooit een collega-docent tegengekomen die het nut van deze bureaucratie inziet. Het helpt ons niet het werk beter te doen. Natuurlijk, een checklist kan handig zijn, bijvoorbeeld voor een piloot die de lucht in wil. Maar een checklist is niet geschikt voor het creatieve werk van een docent. Dat is veel meer open ended. Een docent moet nog bedenken of het een vliegtuig of een boot wordt, waar die heen gaat en volgens welke route.
Sideshow
Gelukkig is de controlebureaucratie binnen onze opleiding nog een sideshow. A minor issue, especially one which distracts attention from something more important, zoals het Oxford woordenboek het mooi definieert. Maar de afgelopen jaren vormt dit minor issue wel een steeds belangrijker bron van verstoring. En deze observatie geldt niet alleen de opleiding waar ik doceer. Toen ik recent een kort artikel over deze bureaucratie schreef in ons universiteitsblad, kreeg ik talloze reacties van collega’s. De teneur ervan was dat de drang tot uniformering het onderwijs niet verbetert, integendeel. Gelukkig kreeg ik vanuit het universiteitsbestuur het signaal dat deze zorgen serieus worden genomen.
Feedback
Wat wel zijn nut heeft, is feedback van mensen die weten wat goed onderwijs geven is. Ik heb dat pas weer mogen ervaren. Ik had een collega van onderwijsontwikkeling uitgenodigd om feedback te geven op mijn colleges. Ze had nuttige suggesties en opende discussies over zaken waar ik aan voorbij was gegaan. Haar suggesties zijn volledig afgestemd op mijn vak, mijn ontwikkeling. Zij coacht, zij slaat niet plat. Daar kom ik verder mee. Onderwijs geven is een vak dat we al doende leren en daarin word ik graag ondersteund.
Voor goed onderwijs is het zinniger te investeren in dergelijke coaching dan in verdere controlebureaucratie. Dat laatste leidt af. Het is jammer van de tijd die er mee opgaat en ook van de universitaire middelen voor alle gerelateerde overhead.
Uiteindelijk gaat het erom te vertrouwen op de intrinsieke motivatie van de docent. Elke docent is anders en geeft het onderwijs vorm op zijn of haar manier. We verplichten kunstenaars toch ook niet om allemaal dezelfde kleurplaten in te kleuren en op tijd in te leveren? Dat zou een saaie boel worden.
De vakgroep houdt het onderwijs wel in de gaten en neemt onze prestaties mee in promotiebeslissingen. Of we spreadsheets wel compleet en op tijd hebben ingevuld is daarvoor gelukkig niet relevant.
Dit is een bewerkte versie van een opinieartikel dat eerder verscheen in Univers, het online magazine over Tilburg University. Ben Vollaard werkt daar als universitair hoofddocent aan de economische faculteit
{streamer}
Onderwijs wordt een vorm van synchroonzwemmen, maar dan saai