'Tijdens hoorcolleges zitten studenten er als zoutzakken bij'

om zijn geheim te achterhalen. Helaas blijkt dat een mens grappen verwerkt in een stuk van zijn geheugen waar bijna niets in blijft hangen. Dat is het zogenoemde directe geheugen, dat nog vóór het kortetermijngeheugen ligt."
Als onderbreking van het hoorcollege rijdt Van der Linden ook wel eens twee spiegels de zaal in. "Die plaats ik dan tegenover elkaar en daar zet ik een student tussen. Dan ontstaat er in die spiegels een reeks kopiërende beelden. Dat koppel ik dan weer aan de systeemtheorie - want in elk systeem zit weer een ander systeem. Dat duurt vijf minuten, waarin de studenten hun gedachten wat kunnen verzetten. Maar na tien minuten wordt de zaal weer suf en heb je hetzelfde probleem terug."

Zelf nadenken
Van der Linden verzon een nieuwe methode: de schriftelijke vragenlijst. Aan het begin van elk college krijgen de studenten bij de deur een lijstje met meerkeuzevragen die ze tijdens het college kunnen invullen. De antwoorden zijn verwerkt in de collegestof. "Als de studenten in de collegebanken gaan zitten, kijken ze vaak die vragen al even door. Zo bereiden ze zich op een natuurlijke manier voor op het college: waar gaat het over, wat zijn de grote lijnen?"
Tijdens het college zelf luisteren de studenten actiever, want Van der Linden stopt niet met lesgeven om de studenten de vragen te laten beantwoorden. Ook geeft hij niet aan welke vraag bij welke lessof hoort, al lopen de vragen wel in de pas met de volgorde van het college. De vragen zijn verder relatief eenvoudig. "Dat vergroot het zelfvertrouwen van de studenten: ze zien bevestigd dat ze de stof goed kunnen volgen."
Na afloop van het college leveren de studenten de vragenlijsten in. Aan de hand van de lijstjes kan Van der Linden precies zien wie er aanwezig is geweest en wie goed heeft meegedacht tijdens het college. Op het niet invullen van de lijstjes staan echter geen sancties. Op het helemaal wegblijven bij het college trouwens ook niet, al is het bijwonen wel 'verplicht'.
Dat zit zo: "Eerst was het college 'niet verplicht', maar dat interpreteren de studenten als 'niet nodig'. En dat is niet de goede interpretatie. Daarom noemen we het nu 'verplicht'. Weliswaar zonder sancties, maar onze boodschap is dat je als student deze opleiding niet goed kunt doen zonder de colleges te volgen."
Het resultaat van de vragenlijsten is volgens Van der Linden dat studenten de hoorcolleges zinvoller en minder vermoeiend vinden. "Ze luisteren niet alleen passief, maar gaan ook zelf nadenken." Verder komen sommige vragen ook later tijdens de tentamens terug en de resultaten van de studenten blijken daar wel bij te varen.

Gevangenis
Voor Van der Linden zelf betekenen de vragenlijsten veel extra werk. "Vooral als de studenten de lijsten van de vorige les komen ophalen. Dan willen ze over de antwoorden praten en als ze dat alle honderd doen... Aan de andere kant is het wel leuk dat je dan een ander soort gesprekken met de studenten krijgt: veel meer inhoudelijk."
De vragenlijsten bieden Van der Linden bovendien inzicht in zijn eigen prestaties. Als veel studenten een bepaalde vraag fout beantwoorden, kan dat betekenen dat zijn les op dat punt onduidelijk is. "Ik heb gemerkt dat ik sommige zaken niet goed uitlegde. Ik dacht dat ik bijvoorbeeld iets volkomen duidelijk maakte met een schema in een powerpointpresentatie, maar dat viel toch tegen. Daar besteed ik nu veel meer aandacht aan."
Een laatste manier om de aandacht van studenten vast te houden is het binnendragen van een echt schilderij: een schilderij waarop werknemers in een bedrijf met uitpuilende ogen om hulp schreeuwen. "Studenten zijn nog nooit in een bedrijf geweest en ze willen allemaal manager worden. Daar hebben ze een ideaalbeeld van. Op dat schilderij wordt een organisatie echter afgebeeld als een geestelijke gevangenis." Dat verzet de zinnen wel weer wat tijdens het hoorcollege. "Maar dat werkt alleen als je het schilderij zelf meeneemt. Je kunt er ook een foto van laten zien in powerpoint, maar dan wordt het net zo grijs en vlak als de rest van de stof." Het probleem van het schilderij is overigens weer dat het wat al te heftige reactie oproept: de studenten zijn vaak zo geschokt dat het de aandacht teveel van de lesstof afleidt.
Van der Linden heeft zijn vragenlijst ter verbetering van het rendement van hoorcolleges voorgelegd aan andere docenten en onderwijskundigen aan de hogeschool. De reacties zijn positief. "Ik heb van diverse collega's gehoord dat ze in hun eigen hoorcolleges ook met vragenlijsten willen gaan werken. Het kost wel verschrikkelijk veel tijd en moeite om op die manier een kwartiertje van je college te veranderen, maar dat is het volgens mij meer dan waard."