- blad nr 4
- 1-4-2021
- auteur . Overige
- Opinie
Schoolsluiting betekent wel degelijk leerverlies
Is de eigen ontwikkeling van een kind leidend voor het onderwijs? Nee, natuurlijk niet, zegt lector Symen van der Zee. Generaties moeten gevormd worden. Stagneert de groei? Dan is er leerverlies.
Leerlingen hebben achterstand opgelopen tijdens de schoolsluiting. En dan vooral leerlingen met een lage sociaaleconomische status. De resultaten van studies lijken klip-en-klaar. Toch is er veel discussie over. Een groot aantal mensen stoort zich aan het woord ‘leerachterstand’ en stelt: ‘Je kan niet achterlopen op je eigen ontwikkeling!’ En dus kan er ook geen sprake zijn van leerverlies. De kritiek oogt legitiem, maar is eigenlijk heel bijzonder. En brengt ons terug naar de essentie van onderwijs: want waarvoor is de school eigenlijk bedoeld?
Basis- en voortgezet onderwijs worden ook wel algemeen vormend onderwijs genoemd. Dat is niet voor niets. Algemene vorming is vorming die breed is, voor iedereen is bedoeld en die in toenemende mate diepgang kent. Wat die algemene vorming inhoudt, dat besluiten wij als huidige generatie. Daarvoor beantwoorden we de pedagogische kwestie: wat moet aan wie wanneer geleerd worden en waarom moet hun dat dan onderwezen worden? Het antwoord hierop resulteert in (eind)doelen voor onderwijs die voor iedereen belangrijk zijn om te behalen. Vanuit deze doelen worden normen afgeleid, wordt onderwijsleermateriaal ingericht en worden toetsen gemaakt waarmee met regelmaat wordt bepaald hoe de leerlingen zich verhouden tot de beoogde doelen.
Terug naar de vraag: kan je achterlopen op je eigen ontwikkeling? Het antwoord daarop is nee. Dat kan niet. De vraag is alleen of de eigen ontwikkeling van het kind leidend moet zijn voor onderwijs. Als onderwijs de ontwikkeling van het kind als vertrekpunt moet nemen, is alles dan maar goed en is onderwijs in essentie doelloos? Als het onderwijs kind-volgend moet zijn, nemen we afstand van het idee van algemene vorming. Geen gezamenlijke doelen, geen maatstaven, geen normen. Dan is het onderwijs volledig kindgericht. Dan zijn de kinderen altijd precies waar ze moeten zijn en is er nooit sprake van leerachterstand of leerverlies. Het klinkt mooi en fijn. Vraag is alleen wel waarom er dan nog een school zou moeten zijn.
Achterlopen
De school is bedoeld om tijd vrij te maken om de nieuwe generatie in te leiden in de cultuur en te vormen tot volwassenheid. Onderwijs maakt nieuwe generaties mondig en stelt ze in staat het anders te doen, indien zij daartoe besluiten. Precies daarom is algemeen vormend onderwijs cruciaal voor het voortbestaan en ook de vernieuwing van de democratie. Een quote van filosoof Hannah Arendt is treffend: ‘Education is the point at which we decide whether we love the world enough to assume responsibility for it and by the same token save it from the ruin which, except for renewal, except for the coming of the new and young, would be inevitable.’
Het rapport Samen of gescheiden naar school van het Sociaal en Cultureel Planbureau opent met: ‘Komen we elkaar nog tegen of leven we vooral in onze eigen bubbels?’ Algemene vorming laat kinderen elkaar tegenkomen, trekt ze uit hun bubbels en biedt ze een gezamenlijke basis. Algemeen vormend onderwijs is niet bedoeld om de ontwikkeling te volgen, maar om deze doelbewust in een gezamenlijk bepaalde richting te sturen. Dat is ook de unieke taak en functie van de school in de maatschappij. En ja, dan zijn er doelen, normen en wordt met toetsen nagegaan hoe de kinderen zich hiertoe verhouden. En ja, dan kunnen we constateren dat kinderen door de schoolsluiting achterstanden hebben opgelopen en er sprake is van leerverlies. Hoe we daarmee omgaan is een andere vraag. Maar zolang we hechten aan algemene vorming, kunnen kinderen wel degelijk achterlopen op de bedoelde ontwikkeling.
Symen van der Zee is lector wetenschap & technologie aan Hogeschool Saxion