- blad nr 2
- 26-1-2002
- auteur R. Sikkes
- Redactioneel
Mini-encyclopedie vernieuwingsjargon
Deze in het basisonderwijs populaire aanpak gaat uit van drie basisbeginselen: competentie (geloof en plezier in eigen kunnen), autonomie ('dat kan ik zelf') en relatie (het gevoel dat anderen je waarderen). Een van de motoren achter het adaptief onderwijs is de Utrechtse hoogleraar orthopedagogiek Luc Stevens. Hij richt zich vooral op het 'taakgerichte gedrag' van leerlingen en zoekt naar de beste interactie tussen leraar en leerling. De leraar heeft een sleutelrol door ervoor te zorgen dat een leerling met plezier de hem opgedragen taak uitvoert.
Basisontwikkeling/ontwikkelingsgericht onderwijs
Speciale aanpak voor jonge kinderen, ontwikkeld door onder andere Frea Janssen-Vos, Bart van Oers en de Vlaamse pedagoog Ferre Laevers. Het zelfvertrouwen, het zelfbeeld en de nieuwsgierigheid worden in dit model door een rijke omgeving met spel en communicatie geprikkeld. Uiteindelijk moet dat leiden tot grotere zelfstandigheid, probleemoplossend vermogen en reflectie.
Brain based teaching
Uit de Verenigde Staten overgewaaide hype die beweert dat op basis van hersenonderzoek het mogelijk is om leerstrategieën aan te wijzen die leiden tot hersengroei. Zo zouden kinderhersenen beter gedijen bij het luisteren naar Mozart dan naar heavy metal. In de Verenigde Staten populair en omstreden. Neurologen vinden dat de stroming wat al te vrolijk grasduint in het hersenonderzoek. 'Want voor de claims van brain based teaching bestaat geen enkel wetenschappelijk bewijs', aldus neurologen in Education Week. In Nederland via het APS op de markt onder de titel Hersenwerk in de klas van Robin Fogarty.
Competentiegericht leren
Theorie die is ontwikkeld in de wereld van bedrijfstrainingen maar later is overgewaaid naar het beroepsonderwijs. Het competentiedenken krijgt internationaal veel aandacht. In Nederland verder uitgewerkt door Jeroen Onstenk in zijn proefschrift Lerend leren werken. In competenties komen kennis, vaardigheden en de capaciteit om samen te werken bij elkaar.
Edutainment Leren is fun!
Leerlingen steken van alles op van computergames, internetsites of vlot gemonteerde televisieprogramma's. Reclametechnieken proberen in te spelen op de aandacht van jongeren. Zulke technieken zouden leraren en methode-ontwerpers meer moeten gebruiken bij het onderwijzen.
Effectieve school
Begrip dat vooral in de jaren tachtig populair was, maar door de hausse van het zelfstandig leren aan invloed heeft verloren. De effectieve school spitst zich toe op een gestructureerde instructie en goede methoden en komt vooral terug bij taal en rekenen. Nog steeds sterk aanwezig in plannen om achterstanden te bestrijden. Volgens bijvoorbeeld het SCP zouden zwarte scholen zich moeten concentreren op basisvakken als taal en rekenen zodat leerlingen daarmee in het vervolgonderwijs verder kunnen.
Emotionele intelligentie/Daniel Goleman
Het is natuurlijk wel leuk om van alles te weten, maar je moet emotioneel handig zijn om je staande te houden in deze maatschappij. Net zoals het IQ van mensen verschilt varieert hun EQ. Het grote voordeel is dat je kunt werken aan verbetering van de emotionele intelligentie. Verwant aan meervoudige intelligentie. In Nederland populair geworden na het verschijnen van het boek van Daniel Goleman Emotionele intelligentie. Emoties als de sleutel tot succes uit 1995.
Denktraining/Reuven Feuerstein
Israëlische hoogleraar met een optimistische visie. Ieder individu kan onbeperkt leren, het IQ ligt niet vast maar kan groeien, alle achterstanden zijn oplosbaar. Dat vraagt in het onderwijs wel om een speciale rol van de leraar die bij Feuerstein mediator heet, een vertaler van de informatie. Feuerstein heeft eigen materiaal ontwikkeld voor zijn 'denktraining'. Door critici neergesabeld als onwetenschappelijke kletskoek. Was in Nederland midden jaren negentig in zeer kleine kring korte tijd populair, maar raakt nu weer op de achtergrond.
Meervoudige intelligentie/Howard Gardner
EQ en IQ zijn slechts twee loten aan de stam van nog meer vormen van intelligentie. Ook muzikale en bewegingsintelligentie zijn afzonderlijk traceerbaar. Gardner benoemde in 1983 zeven vormen van intelligentie in zijn boek Frames of mind, maar hij heeft inmiddels een negende intelligentievorm toegevoegd 'existentiële intelligentie', het vermogen om na te denken over de dood en de zin van het leven. Goed onderwijs zou volgens hem drie fundamenten kennen. Waarheid, schoonheid en moraliteit waarbij als voorbeelden achtereenvolgens gelden de evolutieleer, de opera Figaro van Mozart en kennis over de holocaust.
Constructivisme/Lev Vygotsky
Russisch psycholoog (1896-1934) die in zijn theorie vooral uitgaat van 'de zone van de naaste ontwikkeling'. Door aan te sluiten bij bestaande kennis kan een docent de nieuwsgierigheid van kinderen prikkelen om verder te komen. Taal speelt een cruciale rol voor het ordenen van kennis en voor sociale contacten. En taal is het verbindingsmiddel tussen cultuur en mensen.
Reformpedagogiek
De eerste lichting pedagogen die sinds het begin van de vorige eeuw geen genoegen nam met het bestaande onderwijs omdat het te weinig uitging van het kind. De namen zijn bekend: Maria Montessori, Kees Boeke, Helen Parkhurst (daltonscholen), Célestin Freinet, Peter Petersen (jenaplan) en Rudolf Steiner (vrije school). Hun aanhang is in Nederland vrij stabiel, alleen het daltononderwijs groeit vanwege de toenemende trend van zelfstandig leren.