- blad nr 5
- 1-5-2019
- auteur L. Douma
- Redactioneel
Scholen zetten Kunskapsskolan alweer aan de kant
Het leek zo mooi. In vier jaar tijd zijn zo’n zestig scholen in zee gegaan met Kunskapsskolan Nederland. Het leeuwendeel in het voortgezet (speciaal) onderwijs, maar ook in het primair en middelbaar beroepsonderwijs. Al die scholen raakten geďnspireerd door het Zweedse onderwijsconcept met een gepersonaliseerde aanpak. Bij Kunskapsskolan vertaald: kennisschool Education (KED) krijgen leerlingen niet klassikaal les op één niveau, maar kunnen ze in hun eigen tempo en op verschillende manieren leren. Het concept gaat uit van veel persoonlijk contact met docenten, die op KED-scholen de rol van coach krijgen. Leerlingen werken met een portal met ‘leerbronnen’ waarin ook het leerlingvolgsysteem is ingebed. Idee achter de digitale leeromgeving is dat scholen hem verder aanvullen om zo tot een gevarieerd en dynamisch onderwijsaanbod te komen. De portal lijkt de snelle opkomst van de Zweedse onderwijsfilosofie te doen omslaan naar een neergang. In twee maanden tijd heeft het Onderwijsblad van drie scholen vernomen dat zij het concept alweer aan de kant zetten. In een reactie stelt Kunskapsskolan Nederland op zijn site dat er sinds 2015 negen scholen zijn gestopt met het concept.
Een recente afhaker is het Kennemer College Beroepsgericht. Opvallend, want deze vmbo-school in Heemskerk ging als een van de eerste in Nederland op het systeem over en was tot voor kort vurig pleitbezorger van Kunskapsskolan. In het november-nummer van het Onderwijsblad vertelde toenmalig projectleider Hanneke La Rivičre nog: ‘Deze manier van werken zet iedereen in zijn kracht.’ Nu blijkt de school daar toch anders in te staan. Uit een interne rondgang langs docenten van het Kennemer bleek dat eigenlijk niemand tevreden is over de Kunskapsskolan-portal.
Op de valreep
De scholen voor voortgezet speciaal onderwijs (vso) van het Noord-Hollandse Heliomare struikelden ook over de portal. In het schooljaar 2015/2016 gingen ze daar over op Kunskapsskolan op de valreep, zo formuleerde de school het 3 juli 2015 op haar facebookpagina. Al na een paar weken ‘bleek het tempo wat te hoog en de vernieuwingen te ingrijpend’, staat op de website van leerplanontwikkelaar SLO. De leerlingen moesten voortaan werken in de digitale leeromgeving. “In het vso zijn kinderen niet geschikt om alleen met devices te werken met name autisten niet”, vertelt manager diplomagericht onderwijs Pjotr Neering daar nu over. “De overgang van boeken naar scherm an sich was al lastig, bovendien zijn de verleidingen die online-werken met zich meebrengt voor onze leerlingen lastig te weerstaan.” Ook de ommezwaai naar wisselende leerplekken en zelfstandig werken was te ingrijpend. Al snel werden Nederlands, wiskunde en Engels weer ouderwets klassikaal gegeven. Voor de overige vakken bleef de Zweedse werkwijze gehandhaafd. Totdat dit jaar de eerste groep KED-leerlingen eindexamen moest doen. “Het bleek dat de kwaliteit van het materiaal in de portal, waaronder de eindexamenprojecten, nog niet op orde was”, zegt Neering. “Ook zaten er hiaten in de kennis van leerlingen. Het Zweedse concept sluit niet aan bij het Nederlandse normatieve systeem dat aan elkaar hangt van toetsen. Voor de Nederlandse scholier is het eindexamen toch waar het om draait. De opdrachten in de portal zijn leuk om naast je methode te gebruiken. Er moeten bijvoorbeeld veel presentaties gegeven worden, maar het eindexamen is geen powerpoint-presentatie. Als een opzichzelfstaande methode is de portal ontoereikend.”
Aan het begin van dit schooljaar is daarom besloten voor de eindexamenleerlingen oude methodes weer uit de kast te trekken en hen niet meer volgens de KED-wijze les te geven. Vanaf volgend schooljaar stoppen ook de andere leerjaren ermee. “Wij gaan weer terug naar de reguliere methodes”, vertelt Neering. Gedurende de korte samenwerking met Kunskapsskolan Nederland heeft Heliomare wel flink geďnvesteerd in de portal en scholingstrajecten voor docenten. Neering: “Terwijl die niet eens waren toegepast op het vso.” Volgens Kunskapsskolan Nederland kost het concept scholen 300 tot 450 euro per leerling, afhankelijk van de grootte van de school en de ondersteuningsvraag. Waarom is Heliomare dan destijds wel overgegaan tot dit prijzige concept dat niet aansluit op vso-leerlingen? “De toenmalige directeur, toenmalige leidinggevende en toenmalige projectleider waren er erg enthousiast over”, verklaart Neering. “Docenten en ouders hadden meteen ernstige twijfels.”
Veredelde bronnenbak
Ook bij scholengemeenschap de Hogeberg op Texel stonden leraren niet te juichen toen Kunskapsskolan werd geďntroduceerd. ‘Bij het invoeren van de portal waren alleen de toenmalig projectleider en de schoolleider positief’, mailt een docent die niet bij naam genoemd wil worden omdat ‘de sfeer’ op school daar niet beter van zou worden. De Hogeberg stopt vanaf volgend schooljaar met Kunskapsskolan. ‘We vonden het niveau van het aangeboden materiaal niet voldoende. Er werd van ons verwacht dat we zelf materiaal ontwikkelden, maar we kregen daar geen tijd voor vanuit school.’
Op de website van Kunskapsskolan Nederland vertelt directeur en oprichter Raymond van Kerkvoorden dat er een aantal scholen zijn die de portal als ‘veredelde digitale bronnenbak’ gebruikten. In een eerder interview met het Onderwijsblad had Van Kerkvoorden het ook nadrukkelijk over ‘leerbronnen’ in plaats van ‘methoden’. ‘Een methode staat haaks op wat wij onder gepersonaliseerd onderwijs verstaan. Wij hebben op basis van de leerdoelen van SLO 30 duizend leerbronnen gemaakt. Maar uiteindelijk bieden wij de structuur. Als een leraar materiaal mist in onze portal, kan hij zelf materialen toevoegen’, zei hij.
Toch is het niet verwonderlijk dat leraren dachten dat zij een nieuwe methode aangereikt kregen. Oude methodes gingen op KED-scholen immers de deur uit. De leraar die de portal wel als methode gebruikt ervaart ‘een landkaart zonder richtingborden’, erkent Van Kerkvoorden op de eigen site. ‘Het klopt dat wij een aantal dingen niet optimaal hebben gedaan en dat dit voor een groep leraren niet helpend was.’ Kunskapsskolan Nederland is nu op zoek naar ‘een partner op het gebied van content’ en heeft een team van ‘onderwijsmensen’ aangesteld om de gebruikersvriendelijkheid te verhogen. ‘Ik verwacht dat zij voor de zomervakantie klaar zijn met hun werk.’
Van Kerkvoorden: ‘En weet ook dat er naast de scholen die stoppen, net zoveel scholen zijn die tegen ons hebben gezegd: Wij zien hoe succesvol we zijn met gepersonaliseerd onderwijs en willen juist een stap verder gaan.’
Op de vraag of er vanaf volgend schooljaar ook nieuwe aanwas is, antwoordt Kunskapsskolan-woordvoerder Koos Woltjes per mail: ‘Wij hebben de policy om niet over individuele scholen in relatie tot mogelijke samenwerking te communiceren. Maar tijdens ons congres op 20 maart jongstleden was er weer veel belangstelling van nieuwe scholen.’