blad nr 9
1-10-2018
auteur T. van Haperen
Column

Betonnen bureaucraten

Voor de zomer hadden we het schandaal van Maastricht. Op een vmbo zijn niet alle schoolexamens gemaakt. Met name in de voorexamenklassen. Toelating tot het centraal schriftelijk is daardoor in strijd met de regels. De inspectie verklaart diploma’s tot bedorven waar. Media kleuren het plaatje ‘onschuldige leerlingen, foute bestuurder’ in. De bestuurder ontkent schuld en probeert maanden later het vege lijf te redden met een zelfevaluatierapport.
Niet handig, want evalueren moet je niet zelf doen. Daar heb je een ander bij nodig. Die ander legt dan uit dat een zinnetje als ‘er heeft ons nooit informatie over falen bereikt’ niet op zijn plaats is. De ‘wir haben es nicht gewusst’-kaart; trek die maar niet.
Want iedereen met een beetje praktijkkennis weet hoe zo’n school afglijdt. Bij een proefwerk zijn vijftien leerlingen zogenaamd ziek. Drie leerlingen verschijnen op het inhaalmoment, de rest blijft kwijt, het is druk, nog een versie maken is veel werk, het examen is pas het volgend jaar, dan lekker geen toets. Leerlingen voelen hun ruimte groeien. De grens verschuift. Steeds verder. Uiteindelijk knijpen leerlingen hun leraren af in plaats van andersom. Schoolleiding en bestuur bedenken ondertussen op kantoor organisatie- en vernieuwingsplannen, geïnspireerd door de fabel van de veranderende samenleving die vraagt om ander onderwijs. Die vernieuwing gaat alle problemen oplossen. Later. Maar in het heden raken leraren steeds verder vastgezogen in de dagelijks dikker wordende modder. Leidinggevenden vinden het wel meevallen en dekken toe. Het klokkenluiderzaad ontspruit. Een gezagsgetrouwe leraar belt uit pure wanhoop de inspectie. De inspecteur van dienst zucht, heeft dit vaker gehoord, een bezoekje dan maar, in juni, verkeerd moment, verkeerde plaats. Het ongeldig verklaren van 354 diploma’s is de enig mogelijke maatregel. En kijk nou, daar staat het hele spul als konijnen in de koplampen van de nationale media te staren.
De gevolgen dan maar? In alle voorexamenklassen in Nederland is wel eens een werkje niet gemaakt. En dus draaien doodsbange leidinggevenden nationaal de duimschroeven aan. Enkel en alleen om de inspectie te plezieren. Herformuleren schoolexamenregels PTA’s, door ict-jongens aangemaakte kolommen in Magister, toetsweken. En ja, de boekhouding klopt. Maar neem een willekeurige 4 havo, die heeft na twee weken een proefwerk nodig, om aan de hand van resultaten eens te praten over wat anders en beter moet. Ook zij zijn namelijk niet zo goed in zelfevaluatie. Maar ja, dat kan niet, want die kolom staat niet in Magister.
Maastricht zet bureaucraten van beton in het zadel. Dat leidt tot meer afstromen en doubleren. En straks zeggen we weer: wir haben es nicht gewusst. Houd dat rare PTA toch weg uit de voorexamenklassen. Laat de leraar lekker zijn werk doen. Examen doe je in het laatste jaar. Dat hoort de les van Maastricht te zijn.