- blad nr 15
- 1-11-2017
- auteur J. Poortvliet
- Redactioneel
De leraar is hilarisch
Zo’n beetje iedereen in Nederland onderwerpt zich een tijdlang aan onderwijs. In die periode bepalen leraren hoe je dag of komend uur eruitziet. En daarmee is de voedingsbodem voor grappen al gelegd, aldus Anton Zijderveld. “Humor onderwerpt zich niet, ook niet aan een onderwijssysteem.” Zijderveld schreef in 2011 het boek Waarom wij lachen: over de grap, de spot en de oorsprong van humor. Hij is één van de weinige
Lach is de taal van de humor, aldus Zijderveld. Barst een zaal of huiskamer in lachen uit bij een sketch over een leraar, dan wordt de grap begrepen en waarschijnlijk gewaardeerd. Maar zegt het ook iets over de hele beroepsgroep wanneer comedy’s met onderwijspersoneel in de hoofdrol populairder worden? Het antwoord kan twee kanten op gaan, meent Zijderveld.
Van oudsher is de leraar een gezaghebbend persoon en dat maakt hem geschikt voor parodieën en persiflages. Zijderveld noemt O. den Beste als voorbeeld. Een oud-leraar Duits die op straat allerlei tirades afstak en Goethe citeerde, uitgevoerd door Van Kooten en De Bie in de jaren tachtig. Maar juist onderwijspersoneel heeft afgelopen decennia stevig aan gezag en status ingeboet. En dan kom je uit aan het andere eind van het spectrum: de loser-positie, eveneens aantrekkelijk voor humor, aldus Zijderveld: “Gezag of juist het ontbreken ervan, maakt de leraar een dankbaar onderwerp. Bovendien heeft iedereen in zijn leven met leraren te maken of te maken gehad.”
Snoeihard
Zijderveld is niet bekend met recentere succesvolle satire van bijvoorbeeld het Nederlandse Rundfunk. Toch gaat zijn theorie over waarom de leraar grappig kan zijn, ook voor hen grotendeels op. Acteur Tom van Kalmthout bedacht de tv-serie Rundfunk samen met Yannick van de Velde. De serie groeide in 2016 uit tot een groot en vooral online succes. Honderdduizenden mensen keken de filmpjes van bijvoorbeeld de
Van Kalmthout en zijn kompaan zagen potentie in het verplichte karakter van de schooltijd. “Het is natuurlijk een compleet absurde situatie. Op een middelbare school lopen allemaal pubers rond die heel recalcitrant zijn en zich niets van iemand willen aantrekken. In datzelfde gebouw staan dan van die oude gasten te vertellen over mensen die al honderden jaren dood zijn, of over andere onderwerpen die je totaal niet interesseren. En juist van hen moet je dingen aannemen.” Het zijn de totale tegenpolen die de geest van de grappenmaker prikkelen, stelt Van Kalmthout. “Pubers, voor wie niets doen het hoogste doel is, tegenover leraren, die hen juist actief moeten krijgen.”
Daarnaast mistte het duo tijdens hun eigen middelbare schoolperiode goeie grappen over hun belevingswereld. Van Kalmthout: “Spangas bijvoorbeeld is niet echt komisch.” Toen ze de kans kregen een tv-serie te maken zijn ze scènes gaan bedenken die ze destijds zelf graag op de buis hadden willen zien. Met archetypische docenten, maar dan ook echt over de top. “De leraar Duits is een klootzak, de conrector zo’n oude gast die toch nog tof wil doen en erbij wil horen. De gymleraar kan sporten, maar verder is hij best wel dom. En van de handvaardigheidslerares hebben we een soort seksueel roofdier gemaakt.”
Totale overdrijving
Wat de strakke doorvoering van types betreft, lijkt Rundfunk wel wat op Teachers, een Amerikaanse serie die Comedy Central sinds dit voorjaar in Nederland uitzendt. Hier is de setting een basisschool en vertolken de juffen eigenschappen van leerkrachten die iedereen wel kent, maar dan uitvergroot. Bijvoorbeeld de gepassioneerde juf die zo graag vrienden wil zijn met de kinderen in haar klas. De bitchy juf die dat juist niets interesseert. De impopulaire juf die weggestopt is in het noodlokaal en de verlegen, vrijgezelle juf die wanhopig probeert gescheiden vaders te strikken.
Ook hier zijn de grappen grof
Hofnar
Nog even terug naar emeritus-hoogleraar Zijderveld. Want waar de docent nu succes oogst in comedyseries, maar daarbij wordt gespeeld door professionele acteurs, was hij ooit degene die zelf het podium beklom. Bij het verdwijnen van de hofnar in de achttiende en negentiende eeuw werden een tijdje professoren gevraagd om op te treden aan de koninklijke hoven, vertelt Zijderveld. “Zij staken voor een extra zakcentje redes af met hele dure woorden en onbegrijpelijke theorieën. Om vervolgens uitbundig uitgelachen te worden.” Tegenwoordig hoeft de gemiddelde leraar gelukkig geen comedy-voorstelling op te voeren. En als het goed is bewaart de leerling zijn schaterlach voor thuis voor ‘de buis’.
{bijschriften}
Vrouwenvenijn
Teachers is een Amerikaanse comedyserie over de dagelijkse perikelen van een basisschoolteam dat louter uit juffen bestaat. Veel fysieke grappen, typisch vrouwenvenijn en totaal ongepaste interacties tussen leerlingen en leerkrachten. Volgens de makers werd het tijd dat vrouwen ook de comedy-scripts gingen schrijven. Ze lieten zich daarbij inspireren door onder andere de Amerikaans comédienne en televisieproducent Amy Schumer. In Nederland zendt Comedy Central de serie sinds april 2017 uit. Ze trekt wekelijks tussen de 50 en 80 duizend kijkers.
Wachstumsschmerzen
Rundfunk was een absurdistische comedyserie over twee beste vrienden, Tim en Erik, op een totaal geflipte middelbare school. Alle afleveringen zijn terug te kijken op het youtube-kanaal van Rundfunk. Intussen is het gelijknamige duo doorgegaan. Momenteel toeren Tom van Kalmthout en Yannick van de Velde langs de Nederlandse theaters met hun eerste avondvullende voorstelling Wachstumsschmerzen. Dat is Duits voor groeipijnen. De zalen zijn vaak al volgeboekt en dat is
Dark comedy
De succesvolle serie-producent HBO startte in 2016 met Vice Principals. Momenteel is het tweede seizoen te zien, mits je een abonnement hebt op het tv-kanaal van HBO, en is het derde al aangekondigd. Deze serie is minder parodie en meer dark comedy. Vooral machtsverhoudingen staan centraal. Danny McBride is geloofwaardig in zijn rol als verongelijkte vice-principal die niets liever wil dan de principales-positie bemachtigen. De serie scoort een 7,9 op imdb.com