Vrijwilligerswerk maakt leerlingen maatschappelijk bewust

Vanuit de visie dat leerlingen ook buiten de school worden gevormd, organiseert scholengemeenschap Laar en Berg in Laren na schooltijd vrijwilligerswerk voor leerlingen uit het derde leerjaar. In een rooster van drie maanden zetten leerlingen zich voor twaalf uur in voor non-profitinstellingen. Komend schooljaar krijgt het vrijwilligerswerk een vaste plek binnen het lesrooster.

Zonde van mijn vrije donderdag² is de ongezouten mening van Sander Bruins en Paul Kleinbach te midden van hun klasgenoten van klas 3VT (Engelstalig vwo) van Laar en Berg over het vrijwilligerswerk dat de school voor leerlingen organiseert. Later op de dag, in hun vrijwilligersbaantje bij de Larense kinderboerderij annex centrum voor natuur- en milieueducatie het Spookbos, waar zij hun stoere masker kunnen laten vallen, bekennen zij het nut van vrijwilligerswerk toch wel in te zien.
Vanuit de gedachte dat leerlingen niet alleen op school worden gevormd, staat vrijwilligerswerk op internationale scholen vast op het programma. Om die reden heeft ook Laar en Berg vrijwilligerswerk binnengehaald. ³Leerlingen leren wel degelijk van het werk dat ze doen,² gelooft docent Engels Netty Sainsbury, die het vrijwilligersproject vanuit de school coördineert. ³Soms loopt het anders dan ze denken. Dan hebben ze zich in een asielzoekerscentrum opgegeven voor schilderwerk en blijken zij plotseling aardappels te moeten schillen Derdeklassers beseffen nog niet dat zij zo vaardigheden aanleren om zich te redden in situaties waarin zij moeten improviseren en omgaan met verschillende soorten mensen.²
Dit sluit volgens Sainsbury aan op de filosofie van waaruit vrijwilligerswerk op school wordt georganiseerd: ³Qua persoonlijkheid zijn leerlingen een product van alle ervaringen die zij binnen en buiten school opdoen.. Zij krijgen mede door het vrijwlligerswerk zo veel bagage mee, dat zij dit ook in andere situaties kunnen toepassen.² Niet al haar leerlingen zijn hiervan overtuigd. ³Met mijn baantje in de supermarkt doe ik toch ook maatschappelijke ervaring op, waarom moeten wij dan per se vrijwilligerswerk doen? ³ vraagt een jongen zich af: ³Het is dat ik er studiepunten mee kan verdienen, anders zou ik het niet doen.²
Wanneer Maarten Dubois, Sander Bruins en Paul Kleinbach vol trots hun schilderwerk tonen aan de hekken van het Spookbos, merken op dat vrijwilligerswerk best leuk kan zijn, maar dan willen zij het zelf uitzoeken. Maarten heeft weinig moeite met vrijwilligerswerk. Met zijn hele familie maakt hij deel uit van een werkgroep die activiteiten organiseert om geld in te zamelen voor vakanties voor Poolse kinderen. Vol vuur vertelt hij over de oliebollen die hij met zijn familie bakt, om ze te verkopen in winkelcentra: ³Vanwege de sfeer is het al heel leuk om te doen. Heel anders dan het vrijwilligerswerk dat we voor school moeten doen. We moeten een ruimere keus aan activiteiten hebben. Vrijwilligerswerk doe je ergens voor. Het moet voor het grootste deel van jezelf komen. Je moet er zelf zin in hebben. Daarom moet je ook heel goed weten waarvoor je het doet en of je het ermee eens bent.²

Hokken
John Klaver, die het Spookbos samen met zijn vrouw Maureen beheert, vindt dat het inzetten van scholieren als vrijwilliger winst oplevert voor zowel het Spookbos als voor de jongeren die klussen komen doen:² Wij winnen ermee als er werk wordt gedaan dat anders blijft liggen en leerlingen die het leuk vinden om te doen, winnen er ook iets mee. Doordat zij met het werk op onze boerderij in aanraking komen, blijft er iets hangen waarmee zij later iets kunnen doen.² Een permanent tekort aan vaste vrijwilligers deed het echtpaar Klaver besluiten om gebruik te maken van de mogelijkheid om scholieren als vrijwilliger in te zetten.. Klaver merkt dat kinderen in de basisschoolleeftijd er nog lol in hebben om mee te helpen op de boerderij, maar dat zij in de puberteit plotseling andere dingen aan hun hoofd krijgen: ³Daarom ben ik zo blij met dit initiatief. Het blijft mogelijk om contact te houden met die leeftijdsgroep. Doordat zij contact houden met dit soort werk, bestaat de kans dat zij ermee doorgaan, zodat er voor de toekomst ook mensen zullen zijn die naast hun baan tijd vrijmaken voor dat soort dingen..² Naast schilderen en timmeren van versieringen voor hokken, hebben scholieren voor het Spookbos in het computerprogramma Excell een archief van dieren en planten opgezet. Dat het vrijwilligerswerk via school in zekere zin Œverplicht¹ is, ziet Klaver als nadeel: In het begin waren sommigen niet gemotiveerd. Gelukkig ging het na een gesprek beter.²
Dat jongeren vrijwilligerswerk doen omdat het hen iets oplevert, vindt Ina Bruins van de vrijwilligerscentrale Huizen volkomen legitiem. Bruins, die de contacten organiseert tussen de school en instellingen die vrijwilligerswerk verlenen, merkt dat de beweegredenen van jongeren en ouderen om vrijwilligerswerk te doen, nogal van elkaar verschillen: ³Voor jongeren past het meer bij hun leeftijd om van zichzelf uit te gaan. Als het halen van studiepunten op een bepaald moment hun beweegreden is voor vrijwilligerswerk, vind ik dat heel reëel. Wat het vrijwilligerswerk hen dan verder oplevert, is meegenomen..²
Toen Laar en Berg de vrijwilligerscentrale benaderde om vrijwilligerswerk voor leerlingen te organiseren, greep de organisatie de kans aan om het aandeel van jongeren in de maatschappij te vergroten.
Naast Laar en Berg tonen ook andere scholen interesse. Bruins wijst op de meerwaarde die het inschakelen van scholieren voor vrijwilligerstaken kan opleveren: ³Jongeren brengen een frisse wind mee..² Om vrijwilligerswerk voor jongeren interessant te maken, zoekt de centrale naar taken die aansluiten bij de leeftijdsgroep. Het volgend schooljaar zal meer rekening worden gehouden met de wensen van scholieren. Het is de bedoeling dat leerlingen zelf bepalen hoe zij hun twaalf uur vrijwilligerswerk invullen. ³De garage van je opa schoonmaken telt niet mee, het moet bij een erkende instelling zijn,² legt Bruins uit. ³Zij moeten wel de achtergrond van de organisatie leren kennen. Het vrijwilligerswerk dat sommigen al verrichten, kunnen zij volgend jaar voor school doen.² Als voorbeeld noemt Bruins een meisje dat met gehandicapten gaat paardrijden en een paar scholieren die in een asielzoekerscentrum muziek uitzoeken voor leeftijdgenoten die daar verblijven. Ook het werk dat Maarten ten behoeve van Poolse kinderen verzet, valt onder de criteria van vrijwilligerswerk binnen school.
Instellingen zullen worden benaderd om vrijwilligerswerk te creëren dat jongeren aanspreekt. Volgens Bruins valt op dit punt nog een wereld te winnen: ³Niet iedere organisatie staat open voor jongeren. Toen wij vacatures voor scholieren gingen werven, riep iedereen dat het zo leuk was en dat ze jongeren hard nodig hadden. Maar na twee weken haakte een aantal organisaties af omdat zij allerlei beren op hun weg zagen.² De organisaties schrokken van de eisen die de Vrijwilligerscentrale stelde aan flexibiliteit en begeleiding. Ook bleken sommigen huiverig te zijn om jongeren binnen te halen. ³Ze wisten niet hoe ze het moesten aanpakken. Sommigen belden af omdat oudere vrijwilligers er moeite mee hadden jongeren te begrijpen,² vertelt Bruins. ³Dat heeft mij wel aan het denken gezet. Iedereen roept alsmaar dat jongeren niks willen, niks doen en zich schuldig maken aan vandalisme. Maar hoe open staan instellingen voor jongeren? Het moet hen vooral niet te lastig zijn.²

Dementeren
Hoewel de verslagen die de derdeklassers over hun vrijwilligerswerk moesten schrijven voornamelijk bestaan uit opsommingen van taken, gelooft docent Netty Sainsbury dat een aantal leerlingen er wel degelijk iets van heeft opgestoken: ³De meisjes die voor Amnesty kaarten aan gevangenen hebben geschreven, vertelden dat zij zich op de fiets op weg naar huis realiseerden hoe gelukkig zij waren dat zij kunnen zeggen wat zij willen.² Ook Ina Bruins merkt dat sommige scholieren maatschappelijk meer bewust worden: ³Tijdens een conferentie over vrijwilligerswerk vertelde een van de meisjes dat het werk in een verpleeghuis haar wel degelijk iets had gedaan. Zij besefte zonder dat werk nooit in contact te zijn gekomen met dementerende ouderen en was onder de indruk toen een oude vrouw haar hand pakte.²