blad nr 9
6-5-2000
auteur R. Sikkes
Redactioneel

Examenklas mist lessen door lerarentekort

Op een groeiend aantal scholen voor voortgezet onderwijs krijgen leerlingen zelfs in de examenklassen geen les door het ontbreken van personeel. ³Zulk soort situaties komen wij vooral tegen op scholen met veel achterstandskinderen², zegt inspecteur-generaal Ferdinand Mertens. Het lerarentekort omschrijft hij als uiterst zorgelijk¹, maar een oplossing heeft de inspectie van het onderwijs niet.

Het lerarentekort is een bedreiging voor de continuïteit en kwaliteit van het onderwijs¹, constateert de inspectie van het onderwijs in het Onderwijsverslag 1999, dat eind april werd gepresenteerd. De problemen laten zich het sterkst voelen op achterstandsscholen. Op zwarte basisscholen wordt met kunst- en vliegwerk geprobeerd te voor- komen dat klassen naar huis worden gestuurd. Vaak nemen directeuren en remedial teachers het werk van afwezige collega¹s over. Dat komt volgens de inspectie de benutting van onderwijstijd niet ten goede. Op zich is dat bekend, maar dat de inspectie zich zo alarmerend uitlaat over de gevolgen van het lerarentekort voor de kwaliteit van het onderwijs is nieuw.
Daarnaast stapelen ook de problemen in het voortgezet onderwijs zich op. Volgens de inspectie is het aantal onbevoegde docenten onder invloed van het lerarentekort in rap tempo toegenomen. In één jaar tijd groeide dat van 3000 in 1998 naar 4200 in 1999. Daarnaast doen zich vooral op scholen in achterstandsgebieden schrijnende situaties voor. Volgens inspecteur-generaal Ferdinand Mertens zijn er scholen voor voortgezet onderwijs waar examenleerlingen al meer dan een half jaar geen les krijgen in een of meer examenvakken.
Wij komen dat soort situaties steeds vaker tegen en vragen ons af of dit nog veel langer goed gaat zonder ongelukken.² Het zijn opvallend genoeg niet de ouders die aan de bel trekken omdat hun kind in die slotfase geen les krijgt. Evenmin melden de scholen zich met hun problemen bij de inspectie. De inspecteurs komen deze problemen meestal tijdens schoolbezoeken zelf op het spoor. ³Ouders aanvaarden blijkbaar veel van de school, zonder daarover te gaan klagen², constateert Mertens. De inspectie zal binnenkort met een notitie komen over de bedreiging van de kwaliteit van het voortgezet onderwijs als gevolg van het lerarentekort.

Tijd vermorst
Overigens wordt in het voortgezet onderwijs niet alleen tijd vermorst door het lerarentekort. De inspectie schat dat ongeveer vijf procent van de lessen uitvalt door het ontbreken van invallers of door onvervulbare vacatures. Nog eens vijf procent gaat op aan vergaderingen en studiedagen onder lestijd. Daarbovenop komt vijf tot tien procent die verloren gaat door de weinig effectieve wisseling van de lessen. Ten slotte wordt ongeveer vijf procent besteed aan excursies, projecten, introducties en sportdagen.
Volgens de inspectie zijn twee maatregelen hoognodig om de effectieve benutting van lestijd te verhogen. Om te beginnen moet de overheid realistischer eisen stellen aan het aantal verplichte lesuren en moeten scholen op hun beurt slimmer met de onderwijstijd omgaan. Volgens de inspecteurs lukt het basisscholen wel om verplichte lesuren en andere activiteiten in het programma onder te brengen en zouden scholen voor voortgezet onderwijs daar een voorbeeld aan kunnen nemen.