Concurrenten Cito kiezen andere aanpak

Basisscholen kunnen dit jaar voor het eerst kiezen uit drie verschillende eindtoetsen. De meeste scholen houden nu nog vast aan de Cito-toets, maar de concurrentie wil dat veranderen. Het Onderwijsblad onderzoekt de markt.

{vraag}Wie bent u eigenlijk?

Directeur Karen Heij van Bureau ICE, die de IEP Eindtoets op de markt brengt: "Wij bestaan sinds 1988, er werken hier 70 mensen. Wij zijn groot geworden met de toetsing van anderstaligen: we zijn al 25 jaar markleider bij de inburgeringtoetsen en de NT2-staatsexamens voor mensen met een andere moedertaal dan het Nederlands.”

Hermien Lubbers, eigenaar (samen met haar man) van A-Vision die eindtoets van ROUTE 8 uitgeeft: "Wij zijn een particulier bedrijf met 35 mensen, mijn man en ik komen beiden uit het onderwijs. Bij A-Vision hebben we jarenlang ervaring met adaptieve testen, testen die zich aan het niveau van de leerling aanpassen. Zo belast je kinderen niet met opgaven die buiten hun bereik liggen, en val je ze niet lastig met stof waar ze al ver voorbij zijn. Zo'n test is digitaal. Dat kan ook niet anders: bij een papieren toets kunnen de opgaven niet worden aangepast tijdens de afname."

Jacob Raap, sectormanager van het College voor Toetsen en Examens (CvTE): "Wij hebben van de overheid de taak gekregen om de Centrale Eindtoets te ontwikkelen en aan de scholen ter beschikking te stellen. Die toets borduurt voort op de voormalige Eindtoets Basisonderwijs van het Cito.

{vraag}Waarom stort u zich op de eindtoets?

Karen Heij (IEP Eindtoets): "Ik vond al heel lang dat het basisonderwijs gebaat zou zijn bij een andere eindtoets. Toen de politiek besloot het breekijzer in de markt te zetten en meerdere aanbieders gelijke kansen te geven, hebben we die gelegenheid met beide handen aangegrepen."

Hermien Lubbers (ROUTE 8): "Uit idealisme. Toen staatssecretaris Dekker een keer zei dat eigenlijk alle toetsen adaptief zouden moeten zijn, hebben wij hem meteen een brief gestuurd: ónze toetsen zijn dat al jaren. Toen de markt werd vrijgegeven, zijn we heel hard gaan werken om een adaptieve eindtoets te maken."

Jacob Raap (Centrale Eindtoets): "Dat is onze taak geworden nu de overheid de eindtoets basisonderwijs van Cito heeft genationaliseerd. De nieuwe eindtoets wordt nog steeds door het Cito samengesteld, maar in nauwe samenspraak met ons. De overheid bepaalt, samen met het onderwijsveld, wat er getoetst wordt. Cito maakt de opgaven, wij keuren ze goed."

{vraag}Waarom is uw toets beter?

Karen Heij (IEP Eindtoets): "Ons materiaal is kleurig en sluit aan bij de belevingswereld van kinderen. Daar ben ik erg trots op. Ook mogen de kinderen in het toetsboekje schrijven. Ze hebben geen los antwoordvel meer nodig en dat geeft rust op het tafeltje, letterlijk. Geen gestress meer dat je bij vraag 15 bent in het boekje maar op het antwoordvel pas bij vraag 13.
Verder houden we bij rekenen de context zo beperkt mogelijk. Daar zit echt twintig jaar expertise bij het toetsen van anderstaligen achter. De opgaven zijn ontdaan van leesballast, ze zijn alleen bedoeld om te laten zien hoe goed je kunt rekenen.
En tenslotte brengen wij ook een advieswijzer uit, die de leraar aan het begin van groep 8 kan afnemen. Dat is een toets waarmee de leraar het schooladvies kan onderbouwen tegenover de ouders. In die toets kunnen leerlingen ook zichzelf inschatten. Dat blijkt goed te werken: kinderen hebben zelf vaak prima inzicht in hoe ze leren en presteren."

Hermien Lubbers (ROUTE 8): "Omdat onze toets adaptief is, geef je de kinderen echt de gelegenheid om te laten zien wat ze kunnen. De uitkomsten geven ook precies aan op welke punten een leerling hoger of lager scoort. Dat is een mooi startdocument voor het voortgezet onderwijs.
Zo'n adaptieve toets kost ook minder tijd: je bent er als leerling één ochtend mee kwijt, in plaats van drie. En omdat de opgaven op de computer staan en vaak verschillend zijn per leerling, hoeven alle kinderen de toets ook niet op hetzelfde moment te maken. Als je even buikpijn hebt of als je kat net ziek is, doe je de toets gewoon de volgende dag."

Jacob Raap (Centrale Eindtoets): "Het Cito heeft 45 jaar ervaring met het maken van de eindtoets, en daar bouwen wij nu op voort. Onze toets is echt een goede voorspeller van het schoolniveau. Dat is lastig genoeg, want ik kan meevoelen met de mensen achter het weerbericht: het weer van morgen is aardig te voorspellen, het weer van volgende week een stuk minder.
Verder heeft onze toets twee versies: eentje voor leerlingen die waarschijnlijk naar vmbo basis en kader gaan, en eentje voor leerlingen van vmbo-t tot en met vwo. zo'n toets op niveau is motiverend: een toets waarvan je het antwoord op driekwart van de vragen weet, is leuker om te maken dan een toets waarvan je slechts een kwart van de antwoorden weet. Beide toetsen geven wel hetzelfde advies over het niveau van het vervolgonderwijs.
Die twee versies verdwijnen in 2018: dan stappen wij ook over op een adaptieve, digitale eindtoets."

{vraag} Gaan kinderen met uw toets een hoger cijfer halen?

Karen Heij (IEP Eindtoets): "Ik denk het niet, want de drie toetsen zijn streng getest: deskundigen van de overheid hebben ze binnenstebuiten gekeerd. Want de uitkomsten van die drie toetsen moeten vergelijkbaar zijn. Maar ik denk dat leerlingen zich prettiger voelen bij onze toets. Door het mooie materiaal voelt het ook niet als een toets, het lijkt alsof je gewoon in de les zit. En als je je prettig voelt, presteer je op je best."

Hermien Lubbers (ROUTE 8): "Het zou gek zijn als kinderen op onze toets beter zouden scoren, want de drie eindtoetsen zijn geijkt: de uitkomsten moeten vergelijkbaar zijn. Maar de waarde van onze toets is dat de kinderen hem op een ontspannen manier kunnen maken."

Jacob Raap (Centrale Eindtoets): "Een van de sterke punten van onze eindtoets is de continuïteit door de jaren heen: het zou gek zijn als in één bepaald jaar opeens tien procent meer leerlingen naar de havo zouden gaan. En er wordt wel eens gemopperd op het Cito, maar het is echt een top-instituut in de wereld: het is een van de succesfactoren in ons onderwijsstelsel. Veel andere landen zijn er jaloers op."

{vraag}Wat de scholen zeggen:

Thea Halin, directrice van OJBS Elckerlyc in Gennep:
"Wij deden al niet mee aan de Cito-eindtoets: we gebruikten een andere toets, die een breder beeld geeft van de ontwikkeling van kinderen dan alleen taal en rekenen. Die toets gaf ook inzicht in zaken als motivatie en zelfwerkzaamheid. Dat past bij ons, als Jenaplanschool. We wilden ook niet meedoen aan die landelijke hype rond de Cito-scores, met opgefokte ouders, opa's en oma's.
Toen we moesten kiezen uit de drie nieuwe eindtoetsen, hebben we de IEP eindtoets gekozen. Ik vind die toets erg leerling-vriendelijk: hij is speels vormgegeven en de vragen gaan bijvoorbeeld uit van wat er goed is in een bepaalde zin, in plaats van wat er fout is. Een sterk punt vind ik ook de advieswijzer, die je eerder in groep 8 of zelfs in groep 7 kunt afnemen. Het schooladvies dat daaruit komt, kun je gebruiken om het kind nog wat uit te dagen: wil je nog een niveau hoger komen, en wat heb je daarvoor nodig?"

Sander Ankringa, directeur van OBS De Woert en OBS de Klimop in Oosterhesselen/Gees: "Wij gebruikten in het verleden de Cito-toets niet, wel een andere toets die de ontwikkeling van een kind breed in kaart brengt. Toen we een keuze moesten gaan maken uit de drie nieuwe toetsen, viel die van het Cito af omdat de kinderen daar alleen cognitief worden getoetst.
We gebruiken overigens wel het leerlingvolgsysteem van Cito. We zijn niet altijd even blij met het Cito, ook door het gewicht dat de inspectie aan de uitslagen hangt, maar we zien het toch als onafhankelijke kwaliteitsmeting van ons onderwijs.
Voor de eindtoets hebben we nu gekozen voor de adaptieve digitale toets ROUTE 8. Die toets zal als het goed is bevestigen wat we al weten uit het leerlingvolgsysteem en eigen observaties. Want na 8 jaar heb je als school wel een beeld van een leerling, en ben je ook zonder een eindtoets prima in staat om een advies voor het voortgezet onderwijs te geven.
Het aardige van de toets van ROUTE 8 is dat ook zaken als werkhouding en concentratievermogen aan bod komen. En de toets bestaat niet uit alleen maar tekst: er zitten bijvoorbeeld ook filmpjes bij. Dat is toch iets meer van deze tijd."