blad nr 5
7-3-2015
auteur . Lachesis
Column

Belonen

Er wordt tegenwoordig heel wat omgedacht en vandaag doe ik even mee. Ik kreeg de geest toen ik las dat er ergens een school is waar de doorgaande ruimtes in het gebouw in twee delen zijn gesplitst: een baan om rustig te lopen en een om te rennen. Het leek me een geweldig idee. Ik begrijp goed dat veel leerlingen een dwingende behoefte hebben om te rennen. Al dat enthousiasme, al die levenslust, waarom zou ik daar in vredesnaam de hele dag tegen tekeergaan? Maar ja, het leidt tot ongelukjes, tot geduw, tot ruzie. Het zijn vaak jongetjes die flink snelheid maken en meisjes die flink omvallen, kleinere leerlingen die platgewalst worden door grotere, en bovenal: leraren die op weg naar hun lokaal erbarmelijk onder de voet worden gelopen. Een beetje beschaafde school wil zulke praktijken niet. Daarom vind ik dat idee van de aparte banen ook zo leuk: je neemt zelf de verantwoordelijkheid om je er tussen te gooien en als het misgaat moet je niet zeuren. Een pracht van een levensles.
Dat het zo makkelijk niet zal gaan, weet ik natuurlijk wel. Tijdens sneeuwbalgevechten zijn er ook altijd leerlingen die wel willen gooien maar niet willen incasseren en dan als een haas de sneeuwbalvrije zone in glippen. Maar ook dat is een reden voor een mooie levensles: O, o, o, wat ben jij een watje, roep ik regelmatig pedagogisch geheel verantwoord op de grens van die twee gebieden. Diezelfde inventieve school had ook een glijbaan naast de trap gemaakt. Geweldig. Ook mijn leerlingen glijden graag stiekem langs een rand van de trap. Een rand die wel speciaal voor dat doel gemaakt lijkt. Ik snap dat. Maar ja, glijden kan tot een onverwacht spectaculaire versnelling leiden die genadeloos hard kan eindigen op het plateau onder aan de trap. Tja, knik ik dan vriendelijk terwijl ik het slachtoffer overeind help, dit kan natuurlijk gebeuren als je glijdt. Een glijbaan zou echt een oplossing zijn.
Toch krijg ik louter verbaasde blikken als ik deze standpunten over het voetlicht breng. In een school wordt gewoon niet gerend en niet van de trap gegleden. Zulks is taboe en dient bestraft te worden. En als het in groten getale toch gebeurt dan dient het met man en macht bestraft te worden. Omdat het met man en macht straffen als opvoedkundig wapen wat uit de tijd is, komt er altijd iemand op het idee om niet het slechte gedrag te bestraffen maar het goede te belonen. Zolang ik lesgeef heb ik me altijd wat ongemakkelijk gevoeld bij dit op het eerste gezicht zo nobele streven. Beloond worden omdat je je goed gedraagt - het heeft iets raars. Het is ook lastig vaststellen wie er dan beloond moet worden. Voor je het weet wint de klas waarvan de leerlingen maar drie keer gerend, twee keer gegleden en een keer rumoer gemaakt hebben bij het binnenkomen. De andere klassen hadden een hoger gemiddelde en vallen dus uit de boot. Het kan eigenlijk niet anders dan tot veel administratie en nattevingerwerk leiden.
Ook in afzonderlijke klassen wordt soms intensief gewerkt met beloningssystemen. Groepjes kunnen stickers winnen of zonnetjes op het bord verzamelen. Er worden beloningen in het vooruitzicht gesteld, cadeautjes uitgedeeld. En altijd is iedereen in het begin lyrisch: de kinderen (nooit zo stil geweest), de leraren (nooit zo fijn instructie kunnen geven), de ouders (zoveel rustiger thuis). Het werkt totdat het niet meer werkt. En dat moment komt sneller dan verwacht. Sommige leerlingen houden het niet vol, verprutsen het voor hun groepsgenootjes, vinden dat even heel erg, proberen het opnieuw, falen weer en keren dan fatalistisch hun kont tegen de krib: het lukt toch niet en het kan me niks meer schelen. En daar sta je dan met je zonnetjes, stickertjes en andere cadeautjes.