‘Juf, wat kost dit?’

Boeken zijn één dalton-euro, net als de grote knuffels. Voor een kleine bloempot of kraaltjes ‘betaal’ je 50 dalton-cent. Een paar voorbeelden van prijzen in de ruilwinkel van de Culemborgse Daltonschool. Sinds oktober 2014 kan op die basisschool eigenlijk alles worden geruild. En intussen leren de leerlingen ervan.

Imad wacht er al een tijd op. Woensdagmiddag om 12 uur kan hij eindelijk zijn slag slaan als de ruilwinkel opent. Zijn blik is gericht op zijn klasgenootje. Ze pakt spullen uit die ze aan de winkel gaat geven in ruil voor dalton-euro’s. Een pet, een lange rok met panterprint, een roze pennendoos van K3. En dan eindelijk het roze hartjesbakje met spiegel erin. “Dat bakje zag hij gisteren al in de klas”, zegt Pia Olij, juf van groep 3-4 en ‘bedrijfsleider’ van de winkel. “Het is een echte handelaar.” Zelf legt hij een dik sprookjesboek op tafel, koopt van de dalton-euro’s gelijk het hartjesbakje en rent naar buiten.
Zo gaat dat in de ruilwinkel op de Daltonschool in Culemborg. Elke woensdag- en vrijdagmiddag is de winkel eventjes geopend voor iedereen. Ook voor mensen van buiten de school. ‘Het loopt fantastisch’, mailde Pia Olij van tevoren. Dat blijkt. Om 12 uur stromen de leerlingen en wat moeders naar de winkel toe. Olij vertelt dat de winkel vanuit één hoek steeds verder is uitgebreid. “We krijgen de gekste dingen aangeleverd: frituurpannen, tv’s, puzzels.” Ze wijst naar de paspop. “Die trouwjurk is van een juf die hier lang geleden op school werkte.”

Solliciteren
De winkel zit rechts als je de school binnenstapt. Je herkent hem gelijk aan de toonbank en aan het rode knipperlicht met Open. “Het is een idee van Latoya, een leerling uit groep 8”, zegt Olij. Leerlingen en ouders mochten ideeën insturen hoe ze de school wilden verbeteren. Dit idee sprong eruit. Ook locatiedirectrice Mick Enkelaar vond het een goed plan. “Het is echt een bedrijf. Leerlingen moeten een sollicitatiebrief schrijven als ze willen helpen en nemen ontslag als ze willen stoppen.” Volgens Enkelaar past het goed bij de visie van de Daltonschool van eigen verantwoordelijkheid en democratisch burgerschap.
Olij pakt de map met sollicitatiebrieven erbij. In een brief staat: ‘Ik kan elke dag werken van half 4 tot 4 uur. Later kan ik niet en op dinsdag en donderdag moet ik voetballen.’ Onderaan een handtekening. Volgens haar laat het kinderen goed nadenken of ze het echt willen. Zijn ze ‘aangenomen’, dan is er ook bedrijfskleding. ‘Kan ik u helpen’, staat er met stift op een wit T-shirt geschreven dat Olij uit de kast trekt.
In totaal werken vier leerlingen mee. Zij komen uit de groepen 7 en 8. Duaa uit groep 7 bijvoorbeeld. Ze denkt, kijkt en bepaalt hoeveel dalton-euro’s, het zelfgemaakte geld, de gever voor zijn spulletjes krijgt. “Ik leer hierdoor goed omgaan met mensen en zie zo ook dat je soms zelf iets kan weggeven”, zegt ze. Yassine uit groep 8 staat achter de kassa terwijl een moeder een eindje verderop een kurkentrekker bekijkt. “Ik werk nu drie maanden in de winkel. De kassa is makkelijk, want ik vind rekenen niet moeilijk.”

Zonde
Pia Olij begeleidt hen en ook Coby van Gussehoven van groep 1-2 houdt een oogje in het zeil. “Deze winkel is goed voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van de kinderen”, zegt Van Gussehoven. “Ze leren een ander iets gunnen en Duaa bijvoorbeeld bekijkt alles heel onbevooroordeeld.” Olij noemt het rekenen. “Rekenen en geld blijft vaak iets op papier. Nu brengen ze het in de praktijk met ons zelfgemaakte geld.”
“Juf Pia, hoeveel kost dit”, zegt een klein meisje terwijl ze een enorme blauwe knuffeldolfijn omhoog houdt. Zo gaat het steeds. “Alle kinderen kregen bij de opening twee dalton-euro’s”, zegt Olij. Als je zelf wat inlevert, kun je meer geld bij elkaar sparen voor iets nieuws. Thijs uit groep 6 deed dat. Een tijdje geleden bracht hij een ultiem item mee: zijn op afstand bestuurbare auto. Daar werd om geloot. “Ik kreeg er tien dalton-euro voor”, zegt hij terwijl hij neust tussen de spullen. Vandaag vindt hij niks.
Imane uit groep 8 draait de kopjes in de eikenhouten kast weer recht, zodat ze mooi staan. Een moeder levert een stapel kleding in en kinderschoentjes. “Zonde om weg te doen”, zegt ze. “Dit is een goed initiatief en mijn zoon zoekt weer wat anders uit.” Intussen staat Selma uit groep 5 met het spel Lach je rijk! in de hand. “Hoe duur is dit?”, vraagt ze. “Drie daltoneuro”, zegt de medewerker. “Ik vind deze winkel heel leuk bedacht”, zegt Selma.

Talentontwikkeling
De school staat in een achterstandswijk. “Nu komen kinderen die het minder hebben, wel in aanraking met boeken en leerzame spelletjes die normaal duurder zijn”, zegt Olij. “Als je een puzzel hebt gemaakt kun je die daarna inleveren. Ze gaan niet mee in de consumptiemaatschappij.”
De winkel is onderdeel van de Daltonacademie die twee jaar geleden is gestart. “Die is bedoeld voor talentontwikkeling van kinderen”, zegt locatiedirectrice Enkelaar. Drie keer per week kunnen de leerlingen na school lessen volgen in drie verschillende domeinen. Bijvoorbeeld natuur & techniek, cultuur of sport.
De academie maar ook de winkel is opgezet om zich te onderscheiden. Enkelaar: “We moeten weer wat gaan groeien. Dit is echt iets wat bij de visie van dalton en onze school past. Een andere school in Tiel van ons schoolbestuur wil misschien ook een ruilwinkel starten nu ze zien hoe leuk het is.”
In Culemborg hebben ze geluk. Olij is geknipt voor de winkel. Ze is bevlogen en vertelt dat een eigen kringloopwinkel altijd al een droom was die nu toch een beetje uitkomt op school. “Mijn vader schreef ooit al het boekje ’Een wereld zonder geld’. Ik denk dat het in mijn genen zit”, zegt ze lachend, terwijl ze de nieuw ingebrachte kleding opvouwt en achter haar een leerling zegt: “Dat is 1 dalton-euro.”

{Kadertje}

Zelf een keer langs bij de winkel? Dat kan op woensdagmiddag tussen 12.00 en 13.00 uur en op vrijdagmiddag van 15.00 tot 15.30 uur. Daltonschool, Schoolhof West 1 in Culemborg.