- blad nr 3
- 7-2-2015
- auteur G. van der Mee
- Redactioneel
Onbevoegden zijn gefrustreerd over hun opleiding
Onbevoegd? Minister, inspectie en schoolbesturen roepen om het hardst dat het absoluut uit den boze is. Ondertussen blijft het aantal onbevoegden groeien, vorig jaar kwam het IPTO (Integrale Personeelstellingen Onderwijs) uit op 25 procent van het totaal aantal leerkrachten. De grote steden bekostigen verkorte opleidingen om on- of onderbevoegden bij te spijkeren. En juist op de kwaliteit van die opleidingen hebben de leraren die hun bevoegdheid moeten halen veel kritiek.
Guiot Duermeijer (37), docent op het Anna van Rijncollege in Nieuwegein, heeft het helemaal gehad met het debat over de onbevoegdheid. Hij studeerde af als klassiek archeoloog en hield zich daarna bezig met educatie en theater. Als zij-instromer gaf hij Latijn, culturele kunstzinnige vorming en drama. Inmiddels heeft hij zijn bevoegdheid voor deze vakken gehaald, maar `veel diepere inzichten in hoe te doceren heeft mij dit niet opgeleverd’, schrijft hij op de site Kennisland
“Het steekt mij echt dat iedereen alleen maar bezorgd is of een docent wel bevoegd is, terwijl er niet gekeken wordt of hij ook capabel is,” licht Duermeijer zijn opiniestuk toe. “Ik zie hele volksstammen net afgestudeerde docenten die al in hun eerste twee jaar afbranden, omdat ze niet genoeg bagage hebben.” Volgens hem zijn scholen gebaat bij verschillende typen zij-instromers die door hun achtergrond iets toevoegen. “Het gaat erom dat een leraar inhoudelijk iets te vertellen heeft, hoe hij dat overbrengt moet hij in de praktijk leren. Vergelijk het met autorijden, dat leer je ook pas na je rijbewijs.”
Het Anna van Rijncollege is een brede scholengemeenschap, Duermeijer geeft er les van Vmbo-t tot het gymnasium. “Ik geef ook nog Latijn in de onderbouw. Al die verschillende leerlingen vragen om een eigen aanpak, hoe krijg je dat onder de knie? De opleiding geeft je daar geen antwoord op, dat moet je allemaal zelf uitzoeken. Vandaar dat ik denk dat je de scholing veel meer aan de school moet overlaten. Een eigen kwaliteitscontrole die ook geldt voor docenten die al heel lang les geven en waar het vuur een beetje uit is. Mijn school is een opleidingsschool, maar het lastige is dat in het huidige systeem de school niet zelf bepaalt wie er voor de klas staat. Ze worden afgerekend op onbevoegdheid. Daar komt mijn frustratie vandaan, dat vind ik heel zot.”
Ongelooflijk zwaar
Als ze morgen tegen Wouter Klok (49) zouden zeggen, stop maar met die opleiding, het hoeft niet meer, dan zou hij dat misschien wel doen. Klok geeft les op de Hubertus Vakschool in Amsterdam West, een vmbo-basis/kaderopleiding Horeca. Vóór hij daar 2,5 jaar geleden begon, was hij directeur op 2 basisscholen, werkte hij in het bedrijfsleven en had hij ook nog een restaurant in Griekenland. “Ik heb dus een pabo-opleiding, leservaring plus heel veel ervaring in de horeca. In het begin heb ik hier zowat alle vakken gegeven als invaller, maar ik geef nu vooral Duits en daar volg ik een tweedegraads opleiding voor. De bedoeling is dat ik de 4 jaar in 2 jaar doe, waarbij ik dan vrijstelling heb voor de didactiek.”
Klok zucht bij de vraag hoe zwaar hij de opleiding vindt. “Zwaar, ongelooflijk zwaar.” Ook met 2 uur per week extra vrij, kost het veel moeite om dit naast een baan en een gezin met 4 kinderen te doen. “Het wordt helemaal voor me betaald, wat ik enorm waardeer, maar het is echt een offer wat ik breng. Natuurlijk vind ik de opleiding interessant, ik spreek goed Duits, mijn probleem is dat ik honderd procent zeker weet dat veel van de stof, zoals grammatica en theorie, die ik nu moet leren, in mijn lessen nooit zal gebruiken. Al die dossiers die je moet maken! Het is zonde dat alles zo in aparte vakken is opgedeeld.”
In het vmbo heeft Klok helemaal zijn draai gevonden. “Het rare is dat ik nu nieuwe leerkrachten begeleid maar tegelijk zelf nog in de schoolbanken zit. Daar zit ik dan doorgaans met mensen die 30 jaar jonger zijn, die nog helemaal niet weten wat lesgeven is. De beheersing van de stof is maar een klein onderdeel van wat er nodig is voor deze leerlingen. Die moeten begeleid en opgevoed worden, er komen veel zorgtaken bij kijken. Met al dat gepraat over het halen van een master vraagt niemand zich af of je er een betere leerkracht van wordt.” Had hij het voor het zeggen, dan zou na de Pabo een 1-jarige opleiding voldoende zijn. “Ik begrijp dat je kwaliteitseisen moet stellen, maar voor mijn leerlingen is veel van de aangeboden stof overbodig.”
Op mijn sloffen
Anna van Deurlose (*)gelooft wel dat iedereen zijn bevoegdheid moet halen. “Dat moet je niet aan de school zelf overlaten, omdat de leiding op iedere school verschilt. Je moet gewoon landelijke minimumeisen hebben, ook voor de vmbo´ers.” Ze volgt nu voor de tweede keer in haar loopbaan een lerarenopleiding. Als afgestudeerd historica besloot ze 6 jaar geleden les te gaan geven. Voor haar vakdidactiek moest ze haar bevoegdheid halen. “Die opleiding duurde anderhalf jaar. Ik heb dat op mijn sloffen gedaan en in al die tijd, raar genoeg, maar één blok vakdidactiek gehad. Dat is heel weinig. Er is toen ook maar één keer iemand bij mij in de klas geweest, terwijl ik toen deskundige begeleiding goed had kunnen gebruiken.”
Twee jaar geleden bedacht Van Deurlose, dat het beter was om ook een bevoegdheid te halen in een moderne taal. “Ik denk dat juist de docenten geschiedenis overschieten en dan ben ik straks werkloos. Met een lerarenbeurs, waar ik trouwens veel lof over heb, ben ik nu anderhalf jaar bezig.” Het gaat haar vooral om de inhoud van het vak, lesgeven kan ze inmiddels. Maar nee. “Ik krijg nu heel veel overbodige theorie over pedagogie en didactiek, alsmaar dossiers maken, maar ik leer de taal niet, dat moet ik in mijn eigen tijd doen. Kennelijk is er geen eenduidige aanpak bij de opleidingen en vooral geen maatwerk.” Nu moet Deurlose, vooral vanwege al het overbodige werk, zo hard werken naast haar fulltime baan, dat ze het in de beoogde 2 jaar niet redt. “Ik werk echt heel hard, maar het is niet te doen.” Hoewel ze een voorstander is van het halen van een bevoegdheid, vindt ze dat er aan de huidige opleidingen veel schort. “Ze doen niet wat ze beloven. Er is, in mijn geval althans, geen sprake van maatwerk. Ik moet alle afvinklijstjes doen, die de studenten die net van de havo komen ook moeten doen. Dat is vernederend en tijdrovend. Ik heb indertijd al een onderzoek gedaan voor mijn doctoraal examen. Toch moet ik nu opnieuw voor mijn bachelor een onderzoek doen.” Ze wil ook nog wel even kwijt dat het zo zielig is voor de havoleerlingen die een taal na vier jaar onderwijs nog niet goed beheersen. “Ze willen graag een diploma halen, maar straks moeten ze een betoog houden, zonder dat ze daarop voorbereid zijn.”
{noot}
*Dit is niet de echte naam van de geïnterviewde
Kader
De AOb krijgt wekelijks vragen binnen van onbevoegden die een verschil van mening hebben met hun werkgever. Een aantal van die vragen wordt hieronder beantwoord.
Mag ik weigeren een vak te geven?
Het komt vaak voor dat docenten gevraagd wordt om een vak te geven waar ze niet bevoegd voor zijn. Echt weigeren is moeilijk, tenzij het echt heel ver van je eigen bevoegdheid af ligt, bijvoorbeeld een wiskundeleraar die Nederlands moet geven. Volgens de wet op de beroepen in het onderwijs (wet BIO) mag iemand 2 jaar onbevoegd een vak geven. Een tweede grader mag officieel alleen in de onderbouw voor de klas staan. In de praktijk geeft hij soms les in de bovenbouw, dat mag maar voor 1 jaar. In het mbo ligt het veel ingewikkelder. Daar moet je, als je eenmaal een bevoegdheid hebt, alle vakken geven.
Wat zijn mijn rechten met een pabo-diploma?
Er zijn veel mensen met een pabo-diploma die overstappen naar het voortgezet onderwijs. Zeker nu het vak rekenen weer helemaal terug is. Toch moet je een 2-jarige vakopleiding volgen. Dat hangt wel af van het jaar waarin je je diploma haalde.
Kan ik met een vaste aanstelling toch ontslagen worden?
Ja. Onlangs heeft de geschillencommissie in de zaak van een mbo-docent ´lassen` bepaald dat een vaste aanstelling geen rechten geeft. De docent moest met assessments aantonen dat hij voldeed aan de vereiste onderwijskwalificaties. Tegenwoordig is het niet meer mogelijk om iemand zonder de juiste papieren een vaste aanstelling te geven.
Kan ik een opleiding weigeren?
In de wet op de beroepen in het onderwijs (wet BIO) staat dat een docent zijn competenties moet onderhouden. Als de werkgever vindt dat aanvullende kwalificaties nodig zijn, wordt aangeraden om in gesprek te gaan over scholing en het niet zomaar te weigeren.
Hoe zit het met mijn scholingsrecht?
Een echt recht is er niet, daarover is de wet onduidelijk. In het mbo moet je je kunnen omscholen als jouw vak niet meer gegeven wordt. Ook als je een nieuw vak moet geven, zou je die gelegenheid moeten krijgen. Hoewel dat hoort bij goed werkgeverschap gebeurt het in de praktijk niet altijd. Verder is er de Lerarenbeurs, en individuele beurs. Het is niet
de bedoeling dat die gebruikt wordt voor gewone onderwijsdoeleinden, tenzij je niet van plan bent er in de toekomst bijvoorbeeld een studie mee te betalen.
{noot}
Meer weten? Kijk dan op de site van het ministerie OCW en op de AOb site, waar in de laatste cao´s het één en ander over onbevoegden en scholing staat.